Titelverklaring en motto: De titel slaat op de hoofdpersoon die Johannes heet en de kleine
slaat op 2 dingen:
- De weinige levenservaring die de jongen heeft aan het begin van het verhaal.
- Het feit dat Johannes krimpt in het verhaal zodra hij met Windekind op pad gaat.
Het boek kent geen motto. Het heeft wel een ondertitel namelijk: “van kind tot
volwassenen”.
Genre: Het boek is een fictief verhaal. Het is een psychologische ontwikkelingsroman.
Opbouw: Het boek heeft 14 hoofdstukken en het verhaal verloopt chronologisch, maar die
chronologische volgorde wordt ook wel eens onderbroken door terug of vooruitblikken van
Johannes. De opvallende structuur die zich in het boek bevindt is dat Johannes in het verhaal
opgroeit van kind naar volwassenen.
Stijl en vertelwijze: De schrijfstijl van "De Kleine Johannes" is poëtisch en beeldend. Van
Eeden gebruikt vaak symboliek en metaforen om de emoties en gedachten van de
personages te beschrijven. De verteller is auctoriaal en beschrijft de gebeurtenissen van
buitenaf. Er wordt gebruikt gemaakt van ouderwetstaalgebruik en dialogen en
natuurbeschrijvingen.
Ouderwetstaalgebruik: Het boek kent hier veel van en zo past het goed bij het karakter van
een sprookje.
Dialogen: Het valt op dat er veel dialogen zijn tussen Johannes en de andere personages in
het boek.
Natuurbeschrijvingen: De gemoedstoestand van Johannes komen overeen in het weer. Als
hij verdrietig is, is het weer kil en koud. Als Johannes blij is lacht de zon hem toe.
Personages: De belangrijkste personages zijn:
- Johannes: Hoofdpersoon, is gevoelig, fantasierijk en nieuwsgierig. Hij houdt ook veel
van dieren en speelt vaak alleen. Door de ontmoeting met Windekind voelt hij zich
voor het eerst zeer verbonden met iemand. Johannes wil veel leren en gaat daarom
eerst met Wistik en later met Pluizer mee. Hij raakt snel van slag door nare dingen,
maar sluit zijn ogen er niet voor. Aan het eind is hij bewuster van zichzelf en de
wereld geworden en is hij in staat om een eigen, weloverwogen beslissing te nemen.
- Windekind, is een elfje, heeft veel kennis van de natuur en is erg wijs. Hij heeft blond
haar en blauwe ogen. Windekind is geboren in een kelk van een winde. Hij sluit
vriendschap met Johannes. Windekind deelt zijn wijsheid graag. Ook geniet hij erg
van wat er om hem heen is. Hij raakt bevriend met Johannes, maar keert zich van
hem af als Johannes hem niet meer vertrouwt. Windekind staat voor het goede,
onbevangene.
- De vader van Johannes
Heeft veel kennis van de natuur en is rustig en bedachtzaam.
- Wistik
is een kaboutertje. Praat erg veel en doet dat graag. Wistik draagt een eikelkapje met
veertje op zijn hoofd. Hij doet alsof hij de wijsheid in pacht heeft en lokt Johannes
weg van Windekind met zijn verhalen over het ware boekje.