Kunstgeschiedenis – Burgerlijke cultuur van Nederland, H5
Kunstgeschiedenis – Burgerlijke cultuur van Nederland – 5.1
In de zeventiende eeuw besturen de rijke burgers Nederland. De burgers zijn zelfbewust en
omringen zich graag met kunst en voorwerpen die hun welvaart en positie onderstrepen.
Amsterdam ontwikkelt zich vanaf het begin van de 17de eeuw tot het belangrijkste
handelscentrum van de wereld vanwaar goederen verspreid worden.
Huwelijksportretten: Rembrandt van Rijn is één van de kunstenaars die volop profiteren
van de welvaart. Zijn portretten vallen in de smaak, zoals het dubbele huwelijksportret. De
twee losse portretten worden naast elkaar opgehangen waarbij de man en vrouw naar elkaar
toegekeerd zijn. Rembrandt geeft de luxe kleding zeer gedetailleerd weer.
Anatomische les: Rembrandts De anatomische les van Dr. Nicolaes Tulp is ook een
schilderij uit de meest succesvolle periode van de schilder. Het chirurgijngilde geeft
Rembrandt opdracht een groepsportret te schilderen van hem en een aantal collega-
chirurgijns. Op het schilderij wordt een lijk ontleed, niet alleen collega’s en studenten mogen
meekijken, maar ook burgers.
Schuttersstuk: Rembrandt heeft in zijn leven één keer een schuttersstuk geschilderd;
bekend als de Nachtwacht. Burgers die de verantwoordelijkheid dragen voor de verdediging
van een stad of stadsdeel zijn verenigd in een schuttersgilde. De heren horen tot de elite van
de stad en tonen dit zonder schaamte. Het licht-donkercontrast verhoogt de suggestie van
diepte en stuurt de blik van de kijker langs de belangrijkste personages.
Handboogschutters: Bartholomeus van der Helst is een veelgevraagd schilder. Hij schildert
uiterst gedetailleerd, een stijl die zeer populair is in de 17de eeuw. Hij schildert De overlieden
van de Amsterdamse handboogschutters. Op het doek zijn bekende Amsterdamse regenten
zichtbaar. Op de achtergrond van het schilderij pronkt het gildenzilver.
Regentenstuk: in de 17de eeuw hebben de Nederlandse steden uitgebreide voorzieningen
voor zorg aan armen en bejaarden. Bejaarde burgers kunnen hun laatste dagen slijten in een
oudemannen- of oudevrouwenhuis. Huizen bestuurd door de rijke burgers, hierbij speelt
‘medemenselijkheid’ een grote rol. De schilder Frans Hals schildert een portret van de vier
regentessen en de ‘binnenmoeder’ (directeur) van het oudemannenhuis van Haarlem.
Huis Bartolotti: een voorbeeld van een 17de-eeuws stadspaleis is Huis Bartolotti. Bartolotti is
na een erfenis van een Italiaanse oom erg rijk geworden. Het huis bezet twee bouwkavels,
het is waarschijnlijk een ontwerp van de Amsterdamse stadsarchitect Hendrick de Keyser.
De gevel is in Hollandse renaissancestijl. Kenmerkend met oplopende pilasters van
Dorintisch, naar Ionisch en Korintisch. De bakstenen gevel is volledig symmetrisch.
Vanitasstilleven: Dankzij de VOC, een particuliere Nederlandse handelsonderneming met
een monopolie op handel met Azië, floreert de economie. De groeiende welvaart uit zich
onder meer in het verzamelen van exotische goederen. Pieter Claesz is een van de
bekendste stilleven schilders van de 17de eeuw. Vanitasstillevens lijken realistische
voorstellingen van voorwerpen, maar dragen altijd een dieperliggende boodschap uit (het
leven is eindig, etc). Aardse welvaart weegt niet op tegen het eeuwige geluk in de hemel.
Meubelstukken: de luxe en vaak exotische verzamelobjecten worden bewaard in een kunst-
kabinet. Hier worden allerhande bijzondere objecten opgeborgen, zowel rariteiten uit de
natuur, de naturalia, als door mensen gemaakte voorwerpen, de artificialia. Een voorbeeld is
de kast van de meubelmaker Herman Doomer (kast met daarin veel lades). De vraag naar
Chinees porselein is erg groot in de 17de eeuw. In Delft wordt het dikke Hollandse aardewerk
steeds meer verfijnd en krijgt het een steeds ‘Chinezer’ uiterlijk; Delfts blauw aardewerk.
Kunstgeschiedenis – Burgerlijke cultuur van Nederland – 5.2
Er is in de Republiek geld in overvloed. Het zorgeloos genieten van rijkdom staat echter
haaks op de ernst die hoort bij het protestantisme. Puur plezier is uitgesloten, vermaak en
lering horen bij elkaar. De Protestantse Kerk is leeg en kaal, ook moet een protestant zich
voortdurend tegenover de schepper verantwoorden. Alleen het Woord van de Bijbel telt.
Genrestuk: een schilderij met een zeer alledaagse voorstelling noem je een genrestuk. Op
het genrestuk Het leven van de mens van Jan Steen zie je een herberg die gedeeltelijk
Kunstgeschiedenis – Burgerlijke cultuur van Nederland – 5.1
In de zeventiende eeuw besturen de rijke burgers Nederland. De burgers zijn zelfbewust en
omringen zich graag met kunst en voorwerpen die hun welvaart en positie onderstrepen.
Amsterdam ontwikkelt zich vanaf het begin van de 17de eeuw tot het belangrijkste
handelscentrum van de wereld vanwaar goederen verspreid worden.
Huwelijksportretten: Rembrandt van Rijn is één van de kunstenaars die volop profiteren
van de welvaart. Zijn portretten vallen in de smaak, zoals het dubbele huwelijksportret. De
twee losse portretten worden naast elkaar opgehangen waarbij de man en vrouw naar elkaar
toegekeerd zijn. Rembrandt geeft de luxe kleding zeer gedetailleerd weer.
Anatomische les: Rembrandts De anatomische les van Dr. Nicolaes Tulp is ook een
schilderij uit de meest succesvolle periode van de schilder. Het chirurgijngilde geeft
Rembrandt opdracht een groepsportret te schilderen van hem en een aantal collega-
chirurgijns. Op het schilderij wordt een lijk ontleed, niet alleen collega’s en studenten mogen
meekijken, maar ook burgers.
Schuttersstuk: Rembrandt heeft in zijn leven één keer een schuttersstuk geschilderd;
bekend als de Nachtwacht. Burgers die de verantwoordelijkheid dragen voor de verdediging
van een stad of stadsdeel zijn verenigd in een schuttersgilde. De heren horen tot de elite van
de stad en tonen dit zonder schaamte. Het licht-donkercontrast verhoogt de suggestie van
diepte en stuurt de blik van de kijker langs de belangrijkste personages.
Handboogschutters: Bartholomeus van der Helst is een veelgevraagd schilder. Hij schildert
uiterst gedetailleerd, een stijl die zeer populair is in de 17de eeuw. Hij schildert De overlieden
van de Amsterdamse handboogschutters. Op het doek zijn bekende Amsterdamse regenten
zichtbaar. Op de achtergrond van het schilderij pronkt het gildenzilver.
Regentenstuk: in de 17de eeuw hebben de Nederlandse steden uitgebreide voorzieningen
voor zorg aan armen en bejaarden. Bejaarde burgers kunnen hun laatste dagen slijten in een
oudemannen- of oudevrouwenhuis. Huizen bestuurd door de rijke burgers, hierbij speelt
‘medemenselijkheid’ een grote rol. De schilder Frans Hals schildert een portret van de vier
regentessen en de ‘binnenmoeder’ (directeur) van het oudemannenhuis van Haarlem.
Huis Bartolotti: een voorbeeld van een 17de-eeuws stadspaleis is Huis Bartolotti. Bartolotti is
na een erfenis van een Italiaanse oom erg rijk geworden. Het huis bezet twee bouwkavels,
het is waarschijnlijk een ontwerp van de Amsterdamse stadsarchitect Hendrick de Keyser.
De gevel is in Hollandse renaissancestijl. Kenmerkend met oplopende pilasters van
Dorintisch, naar Ionisch en Korintisch. De bakstenen gevel is volledig symmetrisch.
Vanitasstilleven: Dankzij de VOC, een particuliere Nederlandse handelsonderneming met
een monopolie op handel met Azië, floreert de economie. De groeiende welvaart uit zich
onder meer in het verzamelen van exotische goederen. Pieter Claesz is een van de
bekendste stilleven schilders van de 17de eeuw. Vanitasstillevens lijken realistische
voorstellingen van voorwerpen, maar dragen altijd een dieperliggende boodschap uit (het
leven is eindig, etc). Aardse welvaart weegt niet op tegen het eeuwige geluk in de hemel.
Meubelstukken: de luxe en vaak exotische verzamelobjecten worden bewaard in een kunst-
kabinet. Hier worden allerhande bijzondere objecten opgeborgen, zowel rariteiten uit de
natuur, de naturalia, als door mensen gemaakte voorwerpen, de artificialia. Een voorbeeld is
de kast van de meubelmaker Herman Doomer (kast met daarin veel lades). De vraag naar
Chinees porselein is erg groot in de 17de eeuw. In Delft wordt het dikke Hollandse aardewerk
steeds meer verfijnd en krijgt het een steeds ‘Chinezer’ uiterlijk; Delfts blauw aardewerk.
Kunstgeschiedenis – Burgerlijke cultuur van Nederland – 5.2
Er is in de Republiek geld in overvloed. Het zorgeloos genieten van rijkdom staat echter
haaks op de ernst die hoort bij het protestantisme. Puur plezier is uitgesloten, vermaak en
lering horen bij elkaar. De Protestantse Kerk is leeg en kaal, ook moet een protestant zich
voortdurend tegenover de schepper verantwoorden. Alleen het Woord van de Bijbel telt.
Genrestuk: een schilderij met een zeer alledaagse voorstelling noem je een genrestuk. Op
het genrestuk Het leven van de mens van Jan Steen zie je een herberg die gedeeltelijk
