Samenvatting historische contexten 2022/2023

Historische contexten Nederland
3.1

Economische groei en de verzorgingsstaat

Voor de oorlog had de bevolking zich in zuilen verdeeld:
- Katholieken (KRO) politiek KVP
- Protestanten (NCRV) politiek PvdA
- Socialisten (VARA) ARP
- Liberalen (AVRO) VVD
Deze verzuiling keerde na de oorlog weer terug

Wel verandering  interbellum was Nederland geregeerd door confessionele kabinetten maar tot
1946-1985 waren rooms-rode kabinetten met de KVP en de PvdA aan de macht

Nederland niet meer neutraal: Koude Oorlog aan de kant van de VS 1949 aansluiting NAVO en
ontvangst Marshallhulp en vanaf 1952 EGKS
Grootste verschil van de vooroorlogse jaren sterke economische groei (1948-1973)  Zag er niet
zo uit Fabrieken, huizen, havens, bruggen en andere productiemiddelen en infrastructuur
vernietigd, landbouw onder water 1948 wederopbouw niet soepel landbouw kon niet goed
produceren meer invoer dan uitvoer moesten daardoor in buitenland met steenkool, machines
en tractoren kopen geen geld voor Door Marshallhulp ging de wederopbouw wel economie
groeit in hoog tempo grote rol was industrialisatie
Nederlandse economie profiteerde van het Duitse wirtschaftswunder  Duitsland groeide nog
sneller dan Nederland veel handel met Duitsland geleide loonpolitiek: het kabinet bepaalde
hoe hard de lonen mochten stijgen loonstijgingen werden beperkt zodat Nederlandse producten
goedkoper werden dan producten uit andere landen deze politiek onder rooms-rode kabinetten
(1960 tot eind)

1963 stegen de lonen snel maar voordeel aan de aardgasvoorraden van Groningen Nederland
rijkste landen van Europa

Dankzij economisch welvaart is uitbreiding verzorgingsstaat mogelijk: de belangrijke uitbreidingen:
WW: werkloosheidwet (1952)
AOW: Algemene ouderdomswet (1957)
Algemene Bijstandswet (1963)
WAO: arbeidsongeschiktheid (1967)

Bij uitbreiding van verzorgingsstaat werkte de overheid samen met werkgevers en vakbonden, die
samen sociale partners werden genoemd.  poldermodel. (= overlegmodel gericht op
overeenstemming en harmonie)

Opbouw verzorgingsstaat paste bij het idee van maakbare samenleving geloofde dat meerderheid
dat de overheid kon bepalen hoe de samenleving zich ontwikkelde goed sociaal economische
gelijkheid verschil economie en macht en onderwijs verkleind politici allemaal wel mee eens

Maatschappelijke veranderingen:

Welvaart leidt tot ingrijpende sociaal-culturele veranderingen:
 Zuinig en sober  gretige consumenten
 Vergrootten het comfort in huishouden (koelkast, wasmachine etc.)

,  Meer eten en drinken
 Nieuw genotsvoedsel genuttigd, zoals chips

Consumptie werd bevorderd door supermarkten, winkels stopte met klanten bedienen  kwamen
zelfbedieningswinkels met aanbiedingen en andere middelen om klanten te lokken.

Veel auto’s gekocht  mobiliteit nam toe  op vakantie (ook naar buitenland)  meer vrijetijd.
Woon- en werkverkeer nam toe.

Ontzuiling op gang door invloed welvaart:
 Vaker in aanraking met andersdenkenden (in nieuwe wijk, camping of op televisie)
 Gelovigen minder vaak naar kerk en minder belangrijk dat hun kinderen naar een school van
eigen geloof gingen.

Verzuiling doorbroken door Veronica, TROS. Radio Veronica commerciële zender 1960-1974.  zond
popmuziek uit  populair onder de jongeren. Luisteraars uit alle zuilen.

Om populaire televisie programma’s uit te zenden  TROS opgericht.  zendvergunning 
overvleugelde alle verzuilde omroepen.

Ontzuiling in de politiek:
 Verkiezingen 1967  KVP en PvdA verloren flink
 Nieuwe niet-verzuilde partij D66 met 7 zetels in Tweede Kamer
Drie confessionele partijen steeds minder stemmen  fusie  CDA.

Jongeren en vrouwen

Babyboom  bevolking groeide snel en er waren in 1960 veel jongeren.
Jongeren hadden meer geld en vrijetijd dan oudere, ook volgden ze langer onderwijs.  aparte
jongerencultuur ontstaat  jongen ontwikkelen eigen leefstijl met smaken en consumptieartikelen.

Amerikaanse en Britse popmuziek belangrijk  werd geluisterd met een transistorradio of
grammofoonplaten.

Nozems: stoer geklede jongeren met een vetkuif. Houden van Amerikaanse rock-‘n-roll en kwamen
met hun brommers in hun vrije tijd samen op straat.

Provo’s: jongeren die zich uitdagend en speels afzetten tegen bestaande gezagsverhoudingen. Zij
bespotten het gezag van oudere generaties en eisten meer inspraak.

Hippies: jongeren die zich op vredelievende en afwijkende manieren afzetten tegen veel heersende
maatschappelijke opvattingen.

Positie van vrouwen veranderd:

 Eerste feministische golf  vrouwenkiesrecht  vrouwenemancipatie tot stilstand gekomen
 Confessionelen lange tijd meerderheid  vrouwen bleven wettelijk handelingsonbekwaam
 Na 1945  confessionele anders denken over mannen en vrouwen  PvdA-minister maakt
eind aan handelingsonbekwaam van vrouwen in 1956  mannen en vrouwen gelijke rechten
 Vanaf 1960 positie van vrouwen verbeterd  meer meisjes volgden hoger onderwijs, de
anticonceptiepil kwam,