Hoofdstuk 1 Recht in het algemeen
§1 Inleiding
Het recht heeft als doel om conflicten te voorkomen en de bestaande conflicten op te
lossen. Tevens moet het recht de vrede in de samenleving bewaren door de belangen
van de gemeenschap en de individuele leden van de samenleving te beschermen. Het
recht heeft de volgende twee functies:
1. Het ordenen van het menselijk gedrag door het stellen van rechtsregels
2. De regels moeten worden gehandhaafd door geschilbeslechting
Menselijk contact verloopt volgens rechtsregels. De rechtsregels hebben de volgende
twee doelen:
1. Menselijke gedragingen te ordenen
2. Te uniformeren (ze zijn namelijk voor iedereen van kracht)
Rechtsregels zijn vaak een gebod of een verbod. De inhoud vloeit voort uit algemene
aanvaarde opvattingen over goed en kwaad en uit de behoefte aan een doelmatige
ordening van de maatschappij.
§2 De rechtsbronnen
Het recht is het geheel van alle geldende rechtsregels en is een aan het objectieve
recht ontleende, individuele bevoegdheid.
Er zijn een aantal dingen die niet tot het positief recht behoren:
• Voorschriften uit de moraal of de godsdienst
• De fatsoensregels
• Rechtsregels die nog niet zijn ingevoerd
• Rechtsregels die zijn afgeschaft
Het natuurrecht werd steeds meer en meer vastgelegd in de wetgeving. Dit heeft als
gevolg dat het tegenwoordig bijan geen rol meer van betekenis heeft.
Volgens Verheugt zijn er vier rechtsbronnen:
1. De wet
2. De jurisprudentie
3. De gewoonte
4. De verdragen en sommige besluiten van volkenrechtelijke organisaties
§3 Nationaal en internationaal recht
Soevereiniteit houdt in dat ieder land vrij is om zijn eigen wetgeving te regelen.
Soevereine staten willen geen inmenging van andere landen en werkt zowel naar
binnen als naar buiten. (Naar binnen houdt in dat de overheid in elk land in beginsel
de exclusieve bevoegdheid heeft tot wetgeving, bestuur en rechtspraak. Dit wordt ook
wel het nationaal recht genoemd).
In Nederland is er sprake van kortheidshalve internationaal recht. Dit houdt in dat er in
een land naast het nationale recht ook nog sprake is van internationaal recht. In
Nederland kennen wij namelijk ook nog het verdrag als een rechtsbron.
Het volkerenrecht gaat over het verkeer tussen de staten onderling en het verkeer
tussen staten en volkenrechtelijke organisaties. Dit recht bestaat voornamelijk uit:
• Verdragen
• Besluiten van volkenrechtelijke organisaties
• Regels van gewoonterecht
1
,Een verdrag is een schriftelijke, bindende regeling tussen staten onderling of tussen
staten en volkenrechtelijke organisaties. We kennen de volgende drie soorten
verdragen:
1. Verdragen tussen staten waarbij alleen de betreffende autoriteiten wederzijds
verplichtingen aangaan
2. Verdragen die ingrijpen in de soevereiniteit van de aangesloten staten (Dit is een
bijzonder type verdrag)
3. Verdragen waarbij bevoegdheden tot wetgeving, bestuur en rechtspraak zijn
opgedragen aan een internationale organisatie
Europees Unierecht/ Het recht van de Europese Unie= alle rechtsregels die afkomstig
zijn van de Europese Unie. Op grond van art. 94 Grondwet heeft het internationale
recht voorrang op het nationale recht.
§4 Materieel en formeel recht
Het positief recht bestaat uit:
• Het materieel recht: regels die aan personen rechten verlenen en/of plichten
opleggen
• Het formeel recht: regels die aangeven hoe geschillen over de juiste toepassing van
deze regels in concrete gevallen moeten worden beslecht in een juridische
procedure
§5 De rechtsgebieden
Het staatsrecht gaat over de regels die betrekking hebben op de organisaties van de
staat en zijn organen en op de bevoegdheden van die organen. Het omvat ook de
verhouding van de burgers tot de staat en de mogelijkheden die de burgers hebben
om invloed uit te oefenen op het functioneren van de diverse staatsorganen.
Het staatsrecht bestaat uit:
• De Grondwet
• De organieke wetten
• Het gewoonterecht
Het bestuursrecht bevat regels over het optreden van de bestuursorganen tegenover
de burger en een eigen procesrecht voor de beslechting van geschillen. De
belangrijkste wetgeving van het bestuursrecht is de Algemene wet bestuursrecht, de
Awb. Het materiële bestuursrecht houdt zich bezig met de bevoegdheid van
bestuursorganen tot het maken van beschikkingen en met de vereisten die aan een
rechtsgeldige beschikking worden gesteld.
Het strafrecht betreft het sanctioneren van bepaalde gedragingen dat terug te vinden
is in het wetboek van strafrecht. Het belangrijkste kenmerk van strafrecht is
leedtoevoeging. Hiermee wordt bedoeld dat ze hopen dat de gedraging daarna niet
meer wordt verricht. Een strafbaar feit kan worden gepleegd door een natuurlijk
persoon en een rechtspersoon.
->Het moet uit de aard van het strafbaar feit worden afgeleid of het om een natuurlijk
persoon of om een rechtspersoon gaat.
De bevoegdheid tot het strafrechtelijk vervolgen ligt bij het openbaar ministerie. In
art. 9 Sr staan de belangrijkste strafrechtelijke sancties:
• De gevangenisstraf
• De hechtenis
• De taakstraf
• De geldboete
2
, Het materiële strafrecht geeft aan welke gedragingen strafbaar zijn, wie dader is en
welke straffen kunnen worden opgelegd.
Het formele strafrecht bevat voorschriften omtrent de gang van zaken bij de
opsporing van strafbare feiten, het onderzoek ter terechtzitting en de
tenuitvoerlegging van de straf.
Het burgerlijk recht heeft de juridische betrekking tussen personen onderling tot
onderwerp. In. Het materiële privaatrecht zijn er de volgende twee hoofdgroepen:
1. Regels betreffende de persoon
2. Regels betreffende het vermogen van een persoon
Het arbeidsrecht is het geheel van rechtsregels dat betrekking heeft op de
arbeidsverhouding van personen die in loondienst werkzaam zijn. In het collectief
arbeidsrecht is de rechtspositie van groepen werkgevers en werknemers in het sociaal
geregeld. In het sociaal zekerheidsrecht zijn de collectieve voorzieningen voor ziekte,
oudere of werkloze werknemers en voor hulpbehoevenden geregeld.
§6 Publiekrecht en privaatrecht
• Publiekrecht heeft betrekking tot de verhouding tussen de burger en de overheid
• Privaatrecht heeft betrekking op geschillen tussen burgers onderling, tussen
bedrijven onderling of tussen burgers en bedrijven
§7 Andere indelingen van het recht
• De klassieke indeling
• Het recht wordt ingedeeld naar één of enkele met elkaar samenhangende facetten
van het maatschappelijk leven waarop die regels betrekking hebben
• Het geschreven en ongeschreven recht
Hoofdstuk 2 Recht en staat
§1 Verdeling van overheidsmacht: de Trias Politica
Voor onze vrijheid zijn wij als mens aangewezen op de staat. Dit heeft ook een nadeel,
want de staat kan ook een grote bedreiging voor de individu zijn, omdat de staat veel
macht heeft. Om de burger hier zo goed mogelijk tegen te beschermen is er de Trias
Politica. Deze bevat een spreiding en verdeling van de staatsmacht. De Trias Politica
wordt ook wel de leer van de machtenscheiding genoemd.
§2 De Trias Politica in Nederland
Bij de Trias Politica is het van belang dat er tussen de verschillende staatsorganen
sprake is van een zekere machtsevenwicht. Dit is in Nederland echter niet heel strikt.
In Nederland heeft de Trias Politica de volgende drie functies:
1. Wetgeving
2. Uitvoering
3. Rechtspraak
2.1 De wetgevende macht
Op grond van art. 81 Grondwet bestaat de wetgevende macht uit:
• De regering
• De Staten-Generaal
• Wordt vertegenwoordigt door het volk
• Bestaat uit de Eerste en Tweede Kamer
De regering bezit ook een zelfstandige bevoegdheid tot het maken van wetgeving.
Wanneer de regering in deze bevoegdheid optreedt is de rol van de Staten-Generaal
niet meer dan een controlerende rol.
3
§1 Inleiding
Het recht heeft als doel om conflicten te voorkomen en de bestaande conflicten op te
lossen. Tevens moet het recht de vrede in de samenleving bewaren door de belangen
van de gemeenschap en de individuele leden van de samenleving te beschermen. Het
recht heeft de volgende twee functies:
1. Het ordenen van het menselijk gedrag door het stellen van rechtsregels
2. De regels moeten worden gehandhaafd door geschilbeslechting
Menselijk contact verloopt volgens rechtsregels. De rechtsregels hebben de volgende
twee doelen:
1. Menselijke gedragingen te ordenen
2. Te uniformeren (ze zijn namelijk voor iedereen van kracht)
Rechtsregels zijn vaak een gebod of een verbod. De inhoud vloeit voort uit algemene
aanvaarde opvattingen over goed en kwaad en uit de behoefte aan een doelmatige
ordening van de maatschappij.
§2 De rechtsbronnen
Het recht is het geheel van alle geldende rechtsregels en is een aan het objectieve
recht ontleende, individuele bevoegdheid.
Er zijn een aantal dingen die niet tot het positief recht behoren:
• Voorschriften uit de moraal of de godsdienst
• De fatsoensregels
• Rechtsregels die nog niet zijn ingevoerd
• Rechtsregels die zijn afgeschaft
Het natuurrecht werd steeds meer en meer vastgelegd in de wetgeving. Dit heeft als
gevolg dat het tegenwoordig bijan geen rol meer van betekenis heeft.
Volgens Verheugt zijn er vier rechtsbronnen:
1. De wet
2. De jurisprudentie
3. De gewoonte
4. De verdragen en sommige besluiten van volkenrechtelijke organisaties
§3 Nationaal en internationaal recht
Soevereiniteit houdt in dat ieder land vrij is om zijn eigen wetgeving te regelen.
Soevereine staten willen geen inmenging van andere landen en werkt zowel naar
binnen als naar buiten. (Naar binnen houdt in dat de overheid in elk land in beginsel
de exclusieve bevoegdheid heeft tot wetgeving, bestuur en rechtspraak. Dit wordt ook
wel het nationaal recht genoemd).
In Nederland is er sprake van kortheidshalve internationaal recht. Dit houdt in dat er in
een land naast het nationale recht ook nog sprake is van internationaal recht. In
Nederland kennen wij namelijk ook nog het verdrag als een rechtsbron.
Het volkerenrecht gaat over het verkeer tussen de staten onderling en het verkeer
tussen staten en volkenrechtelijke organisaties. Dit recht bestaat voornamelijk uit:
• Verdragen
• Besluiten van volkenrechtelijke organisaties
• Regels van gewoonterecht
1
,Een verdrag is een schriftelijke, bindende regeling tussen staten onderling of tussen
staten en volkenrechtelijke organisaties. We kennen de volgende drie soorten
verdragen:
1. Verdragen tussen staten waarbij alleen de betreffende autoriteiten wederzijds
verplichtingen aangaan
2. Verdragen die ingrijpen in de soevereiniteit van de aangesloten staten (Dit is een
bijzonder type verdrag)
3. Verdragen waarbij bevoegdheden tot wetgeving, bestuur en rechtspraak zijn
opgedragen aan een internationale organisatie
Europees Unierecht/ Het recht van de Europese Unie= alle rechtsregels die afkomstig
zijn van de Europese Unie. Op grond van art. 94 Grondwet heeft het internationale
recht voorrang op het nationale recht.
§4 Materieel en formeel recht
Het positief recht bestaat uit:
• Het materieel recht: regels die aan personen rechten verlenen en/of plichten
opleggen
• Het formeel recht: regels die aangeven hoe geschillen over de juiste toepassing van
deze regels in concrete gevallen moeten worden beslecht in een juridische
procedure
§5 De rechtsgebieden
Het staatsrecht gaat over de regels die betrekking hebben op de organisaties van de
staat en zijn organen en op de bevoegdheden van die organen. Het omvat ook de
verhouding van de burgers tot de staat en de mogelijkheden die de burgers hebben
om invloed uit te oefenen op het functioneren van de diverse staatsorganen.
Het staatsrecht bestaat uit:
• De Grondwet
• De organieke wetten
• Het gewoonterecht
Het bestuursrecht bevat regels over het optreden van de bestuursorganen tegenover
de burger en een eigen procesrecht voor de beslechting van geschillen. De
belangrijkste wetgeving van het bestuursrecht is de Algemene wet bestuursrecht, de
Awb. Het materiële bestuursrecht houdt zich bezig met de bevoegdheid van
bestuursorganen tot het maken van beschikkingen en met de vereisten die aan een
rechtsgeldige beschikking worden gesteld.
Het strafrecht betreft het sanctioneren van bepaalde gedragingen dat terug te vinden
is in het wetboek van strafrecht. Het belangrijkste kenmerk van strafrecht is
leedtoevoeging. Hiermee wordt bedoeld dat ze hopen dat de gedraging daarna niet
meer wordt verricht. Een strafbaar feit kan worden gepleegd door een natuurlijk
persoon en een rechtspersoon.
->Het moet uit de aard van het strafbaar feit worden afgeleid of het om een natuurlijk
persoon of om een rechtspersoon gaat.
De bevoegdheid tot het strafrechtelijk vervolgen ligt bij het openbaar ministerie. In
art. 9 Sr staan de belangrijkste strafrechtelijke sancties:
• De gevangenisstraf
• De hechtenis
• De taakstraf
• De geldboete
2
, Het materiële strafrecht geeft aan welke gedragingen strafbaar zijn, wie dader is en
welke straffen kunnen worden opgelegd.
Het formele strafrecht bevat voorschriften omtrent de gang van zaken bij de
opsporing van strafbare feiten, het onderzoek ter terechtzitting en de
tenuitvoerlegging van de straf.
Het burgerlijk recht heeft de juridische betrekking tussen personen onderling tot
onderwerp. In. Het materiële privaatrecht zijn er de volgende twee hoofdgroepen:
1. Regels betreffende de persoon
2. Regels betreffende het vermogen van een persoon
Het arbeidsrecht is het geheel van rechtsregels dat betrekking heeft op de
arbeidsverhouding van personen die in loondienst werkzaam zijn. In het collectief
arbeidsrecht is de rechtspositie van groepen werkgevers en werknemers in het sociaal
geregeld. In het sociaal zekerheidsrecht zijn de collectieve voorzieningen voor ziekte,
oudere of werkloze werknemers en voor hulpbehoevenden geregeld.
§6 Publiekrecht en privaatrecht
• Publiekrecht heeft betrekking tot de verhouding tussen de burger en de overheid
• Privaatrecht heeft betrekking op geschillen tussen burgers onderling, tussen
bedrijven onderling of tussen burgers en bedrijven
§7 Andere indelingen van het recht
• De klassieke indeling
• Het recht wordt ingedeeld naar één of enkele met elkaar samenhangende facetten
van het maatschappelijk leven waarop die regels betrekking hebben
• Het geschreven en ongeschreven recht
Hoofdstuk 2 Recht en staat
§1 Verdeling van overheidsmacht: de Trias Politica
Voor onze vrijheid zijn wij als mens aangewezen op de staat. Dit heeft ook een nadeel,
want de staat kan ook een grote bedreiging voor de individu zijn, omdat de staat veel
macht heeft. Om de burger hier zo goed mogelijk tegen te beschermen is er de Trias
Politica. Deze bevat een spreiding en verdeling van de staatsmacht. De Trias Politica
wordt ook wel de leer van de machtenscheiding genoemd.
§2 De Trias Politica in Nederland
Bij de Trias Politica is het van belang dat er tussen de verschillende staatsorganen
sprake is van een zekere machtsevenwicht. Dit is in Nederland echter niet heel strikt.
In Nederland heeft de Trias Politica de volgende drie functies:
1. Wetgeving
2. Uitvoering
3. Rechtspraak
2.1 De wetgevende macht
Op grond van art. 81 Grondwet bestaat de wetgevende macht uit:
• De regering
• De Staten-Generaal
• Wordt vertegenwoordigt door het volk
• Bestaat uit de Eerste en Tweede Kamer
De regering bezit ook een zelfstandige bevoegdheid tot het maken van wetgeving.
Wanneer de regering in deze bevoegdheid optreedt is de rol van de Staten-Generaal
niet meer dan een controlerende rol.
3
