Sociaal Medische Wetenschappen
Hoorcollege 1 Introductie &
Gezondheid
1. Gezondheid en ziekte
Bij gezondheid wordt gedacht aan:
- Medische, preventief of psychisch
- Intern of extern
Ruim meerderheid van de bevolking vindt gezondheid het
belangrijkste wat er is. In 1966 concurreerde dit nog met het huwelijk. Vrouwen vinden het over het
algemeen belangrijker dan mannen.
Biomedische model
Ziet ziekte en gezondheid bijna als binair. Als de ene aanwezig is en de ander afwezig.
Heel lang was de definitie van gezondheid ‘de afwezigheid van ziekte’. Via het biomedische model
wordt ziekte gezien als een verstoring van een normaal functionerend organisme (bv. een virus
waardoor je ziek wordt)/Verstoorde biologische/lichamelijke processen als oorzaak
De focus is om de verstoorde processen te herstellen:
- Behandeling van verstoorde biologische processen door arts
- Preventie door wegnemen van biologische oorzaken
Biopsychosociaal model
Ziet ziekte veel meer als een continuüm. Je kunt je van heel goed tot heel slecht voelen
Focus:
- Samenspel van biologische, psychologische (hoe je je voelt over je gezondheid) en sociale
factoren bij ontstaan en beloop van ziekte en gezondheid
- Verschillende aangrijpingspunten voor ziektepreventie en gezondheidsbevordering.
Definitie van gezondheid = ‘A state of complete physical, mental and social well-being and not
merely the absence of disease of infirmity.
Problemen met deze definitie:
- Het woord ‘compleet’, wanneer compleet?
- Verschuiving van acute naar chronische ziekte. Mensen leven steeds langer ook met
chronische ziekte, kunnen deze mensen dan niet meer ‘gezond’ zijn?
- Operationalisering van de definitie -> meetbaar maken van de definitie. Hoe doe je dat?
Nieuwe definitie gezondheid: “Gezondheid als vermogen om je aan te passen en je eigen regie te
voeren, in het licht van de sociale, fysieke en emotionele uitdagingen van het leven” (Huber,
2011)
Zij definieert dit als positieve gezondheid. Dit omdat het definieert dat patiënten vanuit hun kracht
worden benaderd en niet vanuit hun zwakte. Het concept bestaat uit zes dimensies:
1. Lichaamsfuncties
2. Mentaal welbevinden
3. Zingeving
4. Kwaliteit van leven
5. Sociaal maatschappelijke participatie
6. Dagelijks functioneren
–> Waar kun je nog winst halen om de gezondheid te bevorderen?
,2. Onderscheid lichamelijke vs. psychische ziekten
Klassieke oudheid
- Hippocrates was de eerste die een natuurlijke oorzaak toekende aan lichamelijke én
psychische ziekten.
- Voor deze tijd werd psychische ziekte bestempeld als krankzinnigheid. Hippocrates gaf juist
aan dat: “Krankzinnigheid (‘’madness’’) is evenzeer een lichamelijke ziekte als de jicht of
astma”
- Psychische en lichaamelijke ziekte kan ontstaan door een onbalans tussen lichaamssappen
(bloed, slijm, gele en zwarte gal) volgens Hippocrates.
- Het doel is het herstellen van de balans. De behandeling waren hierop gericht.
17e en 18e eeuw
- Onderscheid gemaakt tussen psychische en lichamelijke ziekte.
- Descartes introduceerde twee substanties: mentaal en materieel.
- Om psychische ziektes te genezen werd er steeds meer gebruik gemaakt van morele,
religieuze & psychosociale therapie.
- Opkomst termen ‘disease of the mind’ en ‘mental illness’
o vooral gevolg van verkeerde denkprocessen
o doel van behandeling veranderen van denkprocessen
e e
19 – 21 eeuw
- Er werd weer bewogen naar een somatische (lichamelijke/geestelijk welzijn) definitie voor
psychische stoornissen onder leiding van artsen. Ze vonden daadwerkelijk afwijkingen in het
brein.
- Verschil tussen organische (daadwerkelijk een afwijking te zien) en functionele (je hebt wel
klachten, maar er is niet een daadwerkelijke oorzaak aan te tonen) aandoeningen vanaf
1955.
- Lichamelijke en psychische ziekten zijn niet strikt te scheiden. Lichamelijke klachten kunnen
ook een rol spelen bij psychische ziekten (eetstoornis, depressie/slecht slapen). Maar bij pijn
is er ook sprake van een psychische wisselwerking van iets wat een lichamelijke klacht is.
Waarom maken we het onderscheid nog?
o Het gebruik van classificatiesystemen in de zorg
ICD International Classification of Diseases (zowel lichamelijke als psychische
ziektes worden geclassificeerd)
DSM Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (mentale stoornissen
classificeren) –> Vanaf 1952 steeds meer verschijnselen die worden
geclassificeerd als ‘abnormaal’/die worden opgenomen.
o Er is behoefte aan een bepaald kader, uniformiteit. Je herkent bepaalde patronen in
bepaalde klachten. Die kun je groeperen.
Overdracht in de praktijk/communicatie stuk makkelijk.
Doen van onderzoek. Bij welke diagnose werken welke behandelingen nu goed
o Systeem krijgt ook bredere betekenis bij verzekeraars/financiers hierdoor.
o Wordt meer onderscheid gemaakt tussen normaal vs. abnormaal. Maar wat is nu het
verschil hiertussen? –> Verschilt per cultuur. In China liefst een blanke huid en in
westerse landen juist meer bruin getinte huid.
3. Context- en tijdgebonden ziekten
Door dat onderscheid in cultuur, zie je dat ziekten in andere landen meer voorkomen.
- Westerse landen –> obesitas, diabetes, hart- en vaatziekten (welvaartsziekten)
, - Oosterse landen –> koro of suo yang (mannen leden hieraan bij vreemdgaan van hun vrouw)
Tijd –> epilepsie
- Hippocrates & Plato –> geheiligde ziekte
- Middeleeuwen –> door duivel bezeten
- Nu –> neurologische aandoening
Tijdsgebonden nu
- Ziekmakend social media gebruik –> teveel op social media, waardoor vrienden verwaarlozen
- Klimaatdepressie
Label beïnvloed ziektegedrag
- Voorbeeld schizofrenie Japan: van 'gespleten geest’ naar Integratie dysregulatie syndroon –>
Grotere therapietrouw en vermindering van terugval, zelfs minder suïcide
Hoorcollege 1 Introductie &
Gezondheid
1. Gezondheid en ziekte
Bij gezondheid wordt gedacht aan:
- Medische, preventief of psychisch
- Intern of extern
Ruim meerderheid van de bevolking vindt gezondheid het
belangrijkste wat er is. In 1966 concurreerde dit nog met het huwelijk. Vrouwen vinden het over het
algemeen belangrijker dan mannen.
Biomedische model
Ziet ziekte en gezondheid bijna als binair. Als de ene aanwezig is en de ander afwezig.
Heel lang was de definitie van gezondheid ‘de afwezigheid van ziekte’. Via het biomedische model
wordt ziekte gezien als een verstoring van een normaal functionerend organisme (bv. een virus
waardoor je ziek wordt)/Verstoorde biologische/lichamelijke processen als oorzaak
De focus is om de verstoorde processen te herstellen:
- Behandeling van verstoorde biologische processen door arts
- Preventie door wegnemen van biologische oorzaken
Biopsychosociaal model
Ziet ziekte veel meer als een continuüm. Je kunt je van heel goed tot heel slecht voelen
Focus:
- Samenspel van biologische, psychologische (hoe je je voelt over je gezondheid) en sociale
factoren bij ontstaan en beloop van ziekte en gezondheid
- Verschillende aangrijpingspunten voor ziektepreventie en gezondheidsbevordering.
Definitie van gezondheid = ‘A state of complete physical, mental and social well-being and not
merely the absence of disease of infirmity.
Problemen met deze definitie:
- Het woord ‘compleet’, wanneer compleet?
- Verschuiving van acute naar chronische ziekte. Mensen leven steeds langer ook met
chronische ziekte, kunnen deze mensen dan niet meer ‘gezond’ zijn?
- Operationalisering van de definitie -> meetbaar maken van de definitie. Hoe doe je dat?
Nieuwe definitie gezondheid: “Gezondheid als vermogen om je aan te passen en je eigen regie te
voeren, in het licht van de sociale, fysieke en emotionele uitdagingen van het leven” (Huber,
2011)
Zij definieert dit als positieve gezondheid. Dit omdat het definieert dat patiënten vanuit hun kracht
worden benaderd en niet vanuit hun zwakte. Het concept bestaat uit zes dimensies:
1. Lichaamsfuncties
2. Mentaal welbevinden
3. Zingeving
4. Kwaliteit van leven
5. Sociaal maatschappelijke participatie
6. Dagelijks functioneren
–> Waar kun je nog winst halen om de gezondheid te bevorderen?
,2. Onderscheid lichamelijke vs. psychische ziekten
Klassieke oudheid
- Hippocrates was de eerste die een natuurlijke oorzaak toekende aan lichamelijke én
psychische ziekten.
- Voor deze tijd werd psychische ziekte bestempeld als krankzinnigheid. Hippocrates gaf juist
aan dat: “Krankzinnigheid (‘’madness’’) is evenzeer een lichamelijke ziekte als de jicht of
astma”
- Psychische en lichaamelijke ziekte kan ontstaan door een onbalans tussen lichaamssappen
(bloed, slijm, gele en zwarte gal) volgens Hippocrates.
- Het doel is het herstellen van de balans. De behandeling waren hierop gericht.
17e en 18e eeuw
- Onderscheid gemaakt tussen psychische en lichamelijke ziekte.
- Descartes introduceerde twee substanties: mentaal en materieel.
- Om psychische ziektes te genezen werd er steeds meer gebruik gemaakt van morele,
religieuze & psychosociale therapie.
- Opkomst termen ‘disease of the mind’ en ‘mental illness’
o vooral gevolg van verkeerde denkprocessen
o doel van behandeling veranderen van denkprocessen
e e
19 – 21 eeuw
- Er werd weer bewogen naar een somatische (lichamelijke/geestelijk welzijn) definitie voor
psychische stoornissen onder leiding van artsen. Ze vonden daadwerkelijk afwijkingen in het
brein.
- Verschil tussen organische (daadwerkelijk een afwijking te zien) en functionele (je hebt wel
klachten, maar er is niet een daadwerkelijke oorzaak aan te tonen) aandoeningen vanaf
1955.
- Lichamelijke en psychische ziekten zijn niet strikt te scheiden. Lichamelijke klachten kunnen
ook een rol spelen bij psychische ziekten (eetstoornis, depressie/slecht slapen). Maar bij pijn
is er ook sprake van een psychische wisselwerking van iets wat een lichamelijke klacht is.
Waarom maken we het onderscheid nog?
o Het gebruik van classificatiesystemen in de zorg
ICD International Classification of Diseases (zowel lichamelijke als psychische
ziektes worden geclassificeerd)
DSM Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (mentale stoornissen
classificeren) –> Vanaf 1952 steeds meer verschijnselen die worden
geclassificeerd als ‘abnormaal’/die worden opgenomen.
o Er is behoefte aan een bepaald kader, uniformiteit. Je herkent bepaalde patronen in
bepaalde klachten. Die kun je groeperen.
Overdracht in de praktijk/communicatie stuk makkelijk.
Doen van onderzoek. Bij welke diagnose werken welke behandelingen nu goed
o Systeem krijgt ook bredere betekenis bij verzekeraars/financiers hierdoor.
o Wordt meer onderscheid gemaakt tussen normaal vs. abnormaal. Maar wat is nu het
verschil hiertussen? –> Verschilt per cultuur. In China liefst een blanke huid en in
westerse landen juist meer bruin getinte huid.
3. Context- en tijdgebonden ziekten
Door dat onderscheid in cultuur, zie je dat ziekten in andere landen meer voorkomen.
- Westerse landen –> obesitas, diabetes, hart- en vaatziekten (welvaartsziekten)
, - Oosterse landen –> koro of suo yang (mannen leden hieraan bij vreemdgaan van hun vrouw)
Tijd –> epilepsie
- Hippocrates & Plato –> geheiligde ziekte
- Middeleeuwen –> door duivel bezeten
- Nu –> neurologische aandoening
Tijdsgebonden nu
- Ziekmakend social media gebruik –> teveel op social media, waardoor vrienden verwaarlozen
- Klimaatdepressie
Label beïnvloed ziektegedrag
- Voorbeeld schizofrenie Japan: van 'gespleten geest’ naar Integratie dysregulatie syndroon –>
Grotere therapietrouw en vermindering van terugval, zelfs minder suïcide
