Samenvatting biologie met extra informatie
Nectar havo 5
Hoofdstuk 12: Gezondheid
12.1
De huid
De huid is de grens tussen het inwendig en uitwendig milieu en
beschermt tegen ziekteverwekkers. In de huid zitten belangrijke
zintuigen die het organisme informatie verschaffen over de
omgeving. De huid behoort tot de externe niet-specifieke
afweer.
Onderdelen:
1. De opperhuid is het deel van de huid dat bij een blaar
loslaat.
- Het onderste deel van de opperhuid is de kiemlaag, waar voortdurend
mitose plaatsvindt.
● Uv-licht stimuleert pigmentvormende cellen in de kiemlaag om
pigmentkorrels te maken, die je huid een bruine kleur geven.
- Het bovenste deel van de opperhuid is de hoornlaag, die vochtverlies
tegengaat en het binnendringen van pathogenen (ziekteverwekkers)
voorkomt.
2. In de lederhuid zitten tastzintuigjes, bloedvaten, haarzakjes, zweetklieren en
talgklieren.
3. Onderhuidsbindweefsel bevat veel vetcellen. In deze laag liggen zintuigjes die
vooral op trillingen reageren.
Bij verbranding wordt je huid rood. Het rood worden van de huid komt doordat
bloedvaatjes in de huid zich verwijden. Er stroomt dan veel bloed door je huid, dat de
afkoeling bevorderd.
Bescherming zonder huid
Het lichaam heeft naast de huid nog andere afweermechanismen (Binas 84j2):
- Traanvocht →spoelt vuil weg en enzymen erin breken bacteriën af.
- Slijmvliezen produceren een slijmlaag die stof en pathogenen tegenhoudt.
- Trilharen → duwen het slijm van de luchtpijp naar de keelholte → het zure maagsap
in de maag doodt de meeste bacteriën.
De slijmvliezen en zuur behoren tot de interne niet-specifieke afweer.
Afweer in planten
Stekels en doornen vormen mechanische afweer tegen bijvoorbeeld dieren. Sommige
planten bevatten afweerstoffen als signaalstoffen. Dit zijn geurstoffen die dieren, die
bijvoorbeeld luizen eten, lokken. Afweer door middel van giftige en vieze stoffen is de
chemische afweer van een plant.
, De celwand van een plant biedt zowel bescherming als stevigheid
aan een plantencel.
Elke cel heeft een primaire celwand die bestaat uit cellulosevezels
(Binas 67F). Hiertussen bevindt zich een middenlamel van pectine,
een plakkerige polysacharide die aangrenzende cellen aan elkaar
plakt. Sommige plantencellen vormen een secundaire celwand
voor extra stevigheid. De tussencelstof geeft stevigheid en biedt
bescherming tegen micro-organismen.
12.2
Niet-specifieke afweer
Niet-specifieke afweer (of aspecifieke afweer) is een vorm van
afweer met stoffen en cellen die zich niet specifiek richten op een ziekteverwekker.
Fagocyten, witte bloedcellen, zijn cellen die andere cellen vernietigen. Vooral de
macrofagen van de fagocyten zijn actief: zij kunnen hun vorm aanpassen waardoor ze
tussen de cellen van haarvaten kunnen kruipen. Met behulp van enzymen breken ze de
ziekteverwekkers af.
→
Fagocyten kunnen geen onderscheid maken tussen verschillende ziekteverwekkers
Zoals eerder benoemd, bestaat de niet-specifieke afweer uit verschillende fysieke en
chemische barrières in het lichaam zoals de huid en slijmvliezen. Deze barrières
voorkomen dat micro-organismen het lichaam binnendringen en schade veroorzaken.
Antibiotica
Bij ernstige bacteriële infecties kunnen artsen antibiotica geven. Antibiotica maken de
deling en groei van bacteriën onmogelijk onder andere door de vorming van de celwand
tegen te gaan of hun celmembraan kapot te maken.
Door overmatig gebruik van antibiotica zijn sommige bacteriën multiresistent: ze zijn
ongevoelig voor meerdere typen antibiotica. Dit kan gevaarlijk zijn: bij een verminderde
weerstand geeft besmetting met zo’n bacterie een grotere kans op overlijden.
12.3
Antistoffen
Antistoffen, ook wel immunoglobuline genoemd, zijn eiwitten die ziekteverwekkers
onschadelijk maken. Ze worden door B-cellen geproduceerd als reactie een infectie of
een vaccinatie.
Nectar havo 5
Hoofdstuk 12: Gezondheid
12.1
De huid
De huid is de grens tussen het inwendig en uitwendig milieu en
beschermt tegen ziekteverwekkers. In de huid zitten belangrijke
zintuigen die het organisme informatie verschaffen over de
omgeving. De huid behoort tot de externe niet-specifieke
afweer.
Onderdelen:
1. De opperhuid is het deel van de huid dat bij een blaar
loslaat.
- Het onderste deel van de opperhuid is de kiemlaag, waar voortdurend
mitose plaatsvindt.
● Uv-licht stimuleert pigmentvormende cellen in de kiemlaag om
pigmentkorrels te maken, die je huid een bruine kleur geven.
- Het bovenste deel van de opperhuid is de hoornlaag, die vochtverlies
tegengaat en het binnendringen van pathogenen (ziekteverwekkers)
voorkomt.
2. In de lederhuid zitten tastzintuigjes, bloedvaten, haarzakjes, zweetklieren en
talgklieren.
3. Onderhuidsbindweefsel bevat veel vetcellen. In deze laag liggen zintuigjes die
vooral op trillingen reageren.
Bij verbranding wordt je huid rood. Het rood worden van de huid komt doordat
bloedvaatjes in de huid zich verwijden. Er stroomt dan veel bloed door je huid, dat de
afkoeling bevorderd.
Bescherming zonder huid
Het lichaam heeft naast de huid nog andere afweermechanismen (Binas 84j2):
- Traanvocht →spoelt vuil weg en enzymen erin breken bacteriën af.
- Slijmvliezen produceren een slijmlaag die stof en pathogenen tegenhoudt.
- Trilharen → duwen het slijm van de luchtpijp naar de keelholte → het zure maagsap
in de maag doodt de meeste bacteriën.
De slijmvliezen en zuur behoren tot de interne niet-specifieke afweer.
Afweer in planten
Stekels en doornen vormen mechanische afweer tegen bijvoorbeeld dieren. Sommige
planten bevatten afweerstoffen als signaalstoffen. Dit zijn geurstoffen die dieren, die
bijvoorbeeld luizen eten, lokken. Afweer door middel van giftige en vieze stoffen is de
chemische afweer van een plant.
, De celwand van een plant biedt zowel bescherming als stevigheid
aan een plantencel.
Elke cel heeft een primaire celwand die bestaat uit cellulosevezels
(Binas 67F). Hiertussen bevindt zich een middenlamel van pectine,
een plakkerige polysacharide die aangrenzende cellen aan elkaar
plakt. Sommige plantencellen vormen een secundaire celwand
voor extra stevigheid. De tussencelstof geeft stevigheid en biedt
bescherming tegen micro-organismen.
12.2
Niet-specifieke afweer
Niet-specifieke afweer (of aspecifieke afweer) is een vorm van
afweer met stoffen en cellen die zich niet specifiek richten op een ziekteverwekker.
Fagocyten, witte bloedcellen, zijn cellen die andere cellen vernietigen. Vooral de
macrofagen van de fagocyten zijn actief: zij kunnen hun vorm aanpassen waardoor ze
tussen de cellen van haarvaten kunnen kruipen. Met behulp van enzymen breken ze de
ziekteverwekkers af.
→
Fagocyten kunnen geen onderscheid maken tussen verschillende ziekteverwekkers
Zoals eerder benoemd, bestaat de niet-specifieke afweer uit verschillende fysieke en
chemische barrières in het lichaam zoals de huid en slijmvliezen. Deze barrières
voorkomen dat micro-organismen het lichaam binnendringen en schade veroorzaken.
Antibiotica
Bij ernstige bacteriële infecties kunnen artsen antibiotica geven. Antibiotica maken de
deling en groei van bacteriën onmogelijk onder andere door de vorming van de celwand
tegen te gaan of hun celmembraan kapot te maken.
Door overmatig gebruik van antibiotica zijn sommige bacteriën multiresistent: ze zijn
ongevoelig voor meerdere typen antibiotica. Dit kan gevaarlijk zijn: bij een verminderde
weerstand geeft besmetting met zo’n bacterie een grotere kans op overlijden.
12.3
Antistoffen
Antistoffen, ook wel immunoglobuline genoemd, zijn eiwitten die ziekteverwekkers
onschadelijk maken. Ze worden door B-cellen geproduceerd als reactie een infectie of
een vaccinatie.
