Beschrijving afstudeeropdracht en een vertaling daarvan naar een eerste onderzoeksopzet
(Maximaal 500 woorden in totaal en behandel de volgende punten)
A. Probleemanalyse
Beschrijf hier concreet aan de hand van de W-vragen het probleem c.q. vraagstuk van de
opdrachtgever. Beschrijf hier ook kort de aanleiding van het probleem.
1. Wat is het de aanleiding van het probleem?
Het komt vaker voor dat burgers met een bijstandsuitkering niet voldoen aan hun
inlichtingenplicht. Het niet voldoen aan de inlichtingenplicht kan ervoor zorgen dat de
gemeente, naast het terugvorderen van het uitgekeerde bedrag, hier ook nog een bestuurlijke
boete op legt. In veel van dit soort gevallen geven de bijstandsgerechtigden aan dat zij niet op
de hoogte waren van het feit dat ze de gemeente over bepaalde (financiële) wijzigingen
moesten inlichten.
Recente casussen over het ontvangen van giften of boodschappen, zijn voorbeelden van
situaties waarin het voor uitkeringsgerechtigden niet altijd even duidelijk is van welke
(financiële) wijzigingen melding moet worden gemaakt. 1 Zo is een voorbeeld hiervan de
zogeheten ‘boodschappenaffaire’-zaak.2 De bijstandsgerechtigde ontving gedurende meerdere
jaren wekelijks boodschappen van haar moeder. De bijstandsgerechtigde had de gemeente
hierover niet ingelicht. De gemeente was hier uiteindelijk achter gekomen en had vastgesteld
dat een bedrag van 7000 euro moest worden teruggevorderd en een boete van 3500 euro
moest worden betaald.
Van zowel de media als de Tweede Kamer is er veel onbegrip geweest over dit besluit van de
gemeente. Een grote reden hiervan is dat er op de website van de gemeenten geen informatie
te vinden was dat het ontvangen van boodschappen moet worden gemeld 3.
De centrale Raad van Beroep had op 23 juni 2015 ook al geoordeeld dat bij het opleggen van
een boete rekening moet worden gehouden met de individuele situatie van een betrokkene. 4
Dit noemen we ook wel de ‘menselijke maat’, wat een criteria is waar de gemeente zich aan
moet houden bij de beoordeling van verwijtbaarheid. De criteria van verwijtbaarheid volgens
artikel 2a lid 1 Boetebesluit socialezekerheidswetten is dat er naar de omstandigheden wordt
1
‘Afdoening motie Allemaal toppers (21bb12367) en tussenbericht Handje Helpen’, 18 januari 2022.
2
Rb Midden-Nederland 14 oktober 2019, ECLI:NL:RBMNE:2019:4746.
3
‘Bijstand terugbetalen en een boete voor ontvangen boodschappen’, 29 december 2020, bijstandsblues.nl.
4
‘Centrale Raad van Beroep legt bijstandboetes verder aan banden’, 11 januari 2016, rechtspraak.nl.
Versie 2022-2023 1
, gekeken waarin betrokkene verkeerde op het moment dat hij of zij de inlichtingenverplichting
had moeten nakomen. In het kader van de everendigheidstoets wordt de hoogte van de boete
afgestemd op de verwijtbaarheid van de gedraging. 5 Dit kan in vier verschillende maten:
opzet, grove schuld, (normale) verwijtbaarheid en onverminderde verwijtbaarheid. De criteria
van iedere soort verwijtbaarheid staat opgesomd in het tweede lid van het artikel.
Zo is er in een recente uitspraak een nieuwe vuistregel gecreëerd over bijstandsgerechtigden
die gokken en is de menselijke maat meer toegepast. Voortaan zullen de gokinkomsten gelijk
worden gesteld aan de bedragen die bij het gokken zijn ingezet. Met deze uitspraken wijkt de
rechtbank af van haar eerdere rechtspraak. 6
De gemeente dient dus bij de beoordeling van verwijtbaarheid van het schenden van de
inlichtingenplicht, rekening te houden met de menselijke maat en er dient gekeken te worden
naar de situatie waarin de bijstandsgerechtigde verkeerde op het moment van het schenden
van de inlichtingenplicht. Hierbij rust ook de verplichting op de gemeente om de
bijstandsgerechtigden over hun inlichtingenplicht te informeren. Uit de bovenstaande
voorbeelden is af te leiden dat de gemeente nogal wat actiever en duidelijker haar rol hierin
kan uitvoeren.
Met de aangenomen motie ‘’Allemaal Toppers’’ van 18 januari 2022 is het college verzocht om
de manier waarop de gemeente bijstandsontvangers ondersteunt bij het voldoen aan de
inlichtingenplicht te verbeteren. 7 Hierdoor is de directie Inkomen van de gemeente Rotterdam
nu actief bezig met het duidelijker informeren van de bijstandsgerechtigden over hun
inlichtingenplicht. Hiermee wilt de gemeente Rotterdam ervoor zorgen dat zoveel mogelijk
bijstandsgerechtigden voortaan niet meer hun onwetendheid over de inlichtingenplicht als
verklaring kunnen gebruiken voor het schenden van deze plicht.
5
J. Jaspers, ‘Bestuurlijke boete: verwijtbaarheid’, Jaspersadvocaat.nl
6
‘Gokken in casino leidt minder snel tot terugvordering volledige bijstandsuitkering’, 2 september 2022, rechtspraak.nl
7
‘Afdoening motie Allemaal toppers (21bb12367) en tussenbericht Handje Helpen’, 18 januari 2022.
Versie 2022-2023 2
(Maximaal 500 woorden in totaal en behandel de volgende punten)
A. Probleemanalyse
Beschrijf hier concreet aan de hand van de W-vragen het probleem c.q. vraagstuk van de
opdrachtgever. Beschrijf hier ook kort de aanleiding van het probleem.
1. Wat is het de aanleiding van het probleem?
Het komt vaker voor dat burgers met een bijstandsuitkering niet voldoen aan hun
inlichtingenplicht. Het niet voldoen aan de inlichtingenplicht kan ervoor zorgen dat de
gemeente, naast het terugvorderen van het uitgekeerde bedrag, hier ook nog een bestuurlijke
boete op legt. In veel van dit soort gevallen geven de bijstandsgerechtigden aan dat zij niet op
de hoogte waren van het feit dat ze de gemeente over bepaalde (financiële) wijzigingen
moesten inlichten.
Recente casussen over het ontvangen van giften of boodschappen, zijn voorbeelden van
situaties waarin het voor uitkeringsgerechtigden niet altijd even duidelijk is van welke
(financiële) wijzigingen melding moet worden gemaakt. 1 Zo is een voorbeeld hiervan de
zogeheten ‘boodschappenaffaire’-zaak.2 De bijstandsgerechtigde ontving gedurende meerdere
jaren wekelijks boodschappen van haar moeder. De bijstandsgerechtigde had de gemeente
hierover niet ingelicht. De gemeente was hier uiteindelijk achter gekomen en had vastgesteld
dat een bedrag van 7000 euro moest worden teruggevorderd en een boete van 3500 euro
moest worden betaald.
Van zowel de media als de Tweede Kamer is er veel onbegrip geweest over dit besluit van de
gemeente. Een grote reden hiervan is dat er op de website van de gemeenten geen informatie
te vinden was dat het ontvangen van boodschappen moet worden gemeld 3.
De centrale Raad van Beroep had op 23 juni 2015 ook al geoordeeld dat bij het opleggen van
een boete rekening moet worden gehouden met de individuele situatie van een betrokkene. 4
Dit noemen we ook wel de ‘menselijke maat’, wat een criteria is waar de gemeente zich aan
moet houden bij de beoordeling van verwijtbaarheid. De criteria van verwijtbaarheid volgens
artikel 2a lid 1 Boetebesluit socialezekerheidswetten is dat er naar de omstandigheden wordt
1
‘Afdoening motie Allemaal toppers (21bb12367) en tussenbericht Handje Helpen’, 18 januari 2022.
2
Rb Midden-Nederland 14 oktober 2019, ECLI:NL:RBMNE:2019:4746.
3
‘Bijstand terugbetalen en een boete voor ontvangen boodschappen’, 29 december 2020, bijstandsblues.nl.
4
‘Centrale Raad van Beroep legt bijstandboetes verder aan banden’, 11 januari 2016, rechtspraak.nl.
Versie 2022-2023 1
, gekeken waarin betrokkene verkeerde op het moment dat hij of zij de inlichtingenverplichting
had moeten nakomen. In het kader van de everendigheidstoets wordt de hoogte van de boete
afgestemd op de verwijtbaarheid van de gedraging. 5 Dit kan in vier verschillende maten:
opzet, grove schuld, (normale) verwijtbaarheid en onverminderde verwijtbaarheid. De criteria
van iedere soort verwijtbaarheid staat opgesomd in het tweede lid van het artikel.
Zo is er in een recente uitspraak een nieuwe vuistregel gecreëerd over bijstandsgerechtigden
die gokken en is de menselijke maat meer toegepast. Voortaan zullen de gokinkomsten gelijk
worden gesteld aan de bedragen die bij het gokken zijn ingezet. Met deze uitspraken wijkt de
rechtbank af van haar eerdere rechtspraak. 6
De gemeente dient dus bij de beoordeling van verwijtbaarheid van het schenden van de
inlichtingenplicht, rekening te houden met de menselijke maat en er dient gekeken te worden
naar de situatie waarin de bijstandsgerechtigde verkeerde op het moment van het schenden
van de inlichtingenplicht. Hierbij rust ook de verplichting op de gemeente om de
bijstandsgerechtigden over hun inlichtingenplicht te informeren. Uit de bovenstaande
voorbeelden is af te leiden dat de gemeente nogal wat actiever en duidelijker haar rol hierin
kan uitvoeren.
Met de aangenomen motie ‘’Allemaal Toppers’’ van 18 januari 2022 is het college verzocht om
de manier waarop de gemeente bijstandsontvangers ondersteunt bij het voldoen aan de
inlichtingenplicht te verbeteren. 7 Hierdoor is de directie Inkomen van de gemeente Rotterdam
nu actief bezig met het duidelijker informeren van de bijstandsgerechtigden over hun
inlichtingenplicht. Hiermee wilt de gemeente Rotterdam ervoor zorgen dat zoveel mogelijk
bijstandsgerechtigden voortaan niet meer hun onwetendheid over de inlichtingenplicht als
verklaring kunnen gebruiken voor het schenden van deze plicht.
5
J. Jaspers, ‘Bestuurlijke boete: verwijtbaarheid’, Jaspersadvocaat.nl
6
‘Gokken in casino leidt minder snel tot terugvordering volledige bijstandsuitkering’, 2 september 2022, rechtspraak.nl
7
‘Afdoening motie Allemaal toppers (21bb12367) en tussenbericht Handje Helpen’, 18 januari 2022.
Versie 2022-2023 2
