Samenvatting voor schoolexamen 3: maatschappijkunde
In het aankomende schoolexamen krijg je 2 onderdelen:
1. Een analyse maatschappelijk vraagstuk.
Leer hiervoor het boekje analyse maatschappelijk vraagstuk en oefen dit onderdeel met
oude examens.
2. 15 vragen over de onderdelen Media, Pluriforme samenleving en werk.
Leer hiervoor de samenvatting in dit boekje.
Massamedia:
De volgende aspecten spelen een rol in selectieprocessen van nieuws.
● Media spelen een belangrijke rol spelen in de productie en verspreiding van nieuws.
● Media zijn daardoor ook een belangrijke actor in de beeldvorming en berichtgeving over
maatschappelijke problemen.
● Nieuws dat verschijnt in de media is het resultaat van selectieprocessen op verschillende
momenten.
● Actoren in de media zijn verslaggevers, journalisten, persbureaus en redacties.
Op basis van de volgende selectiecriteria wordt er nieuws gemaakt:
● Eigen waarden en normen (referentiekader) van de journalisten
● De actualiteit
● De uitzonderlijkheid/hoe opvallend het is
● De nabijheid
● De doelgroep
● Commerciële belangen
● De belangstelling van een (groot) publiek
● De identiteit van het medium
Het nieuws wordt niet alleen maar gebracht door de journaals en kranten, maar ook steeds meer
via het internet door onszelf:
Via de mogelijkheden van het internet is iedereen in staat om een rol te spelen in de
nieuwsvoorziening. Een voorbeeld hiervan is burgerjournalistiek. Het (her)schrijven van
nieuws via eigen blogs en websites of sociale mediakanalen.
Ook wordt het internet regelmatig ingezet om politieke boodschappen ongefilterd te
verspreiden.
Doordat de drempel tot het verspreiden van informatie via het internet lager ligt dan bij de
‘klassieke’ massamedia en er minder filters zijn in de selectie van nieuws, is het voor
burgers belangrijk dat ze kunnen beoordelen hoe objectief informatie is. Dit kunnen ze
doen als ze de criteria voor de objectiviteit van nieuws kunnen toepassen.
1
, Twee uitgangspunten van het overheidsbeleid wat betreft media:
● Pluriformiteit behouden. De overheid wil in ieder geval een aanbod van diverse
en kwalitatief goede media. Media die dreigen te verdwijnen omdat ze een te
kleine doelgroep hebben, kunnen daarom (tijdelijk) financieel worden gesteund.
● Persvrijheid. De overheid mag zich niet bemoeien met de inhoud van de media,
en mag niet vooraf bepaalde media censureren.
Functies van de media voor het individu:
● Amusementsfunctie
● Socialiserende functie
● Informatiefunctie
● Meningsvormende functie
Functies van de media voor de samenleving:
● Democratische besluitvorming:
○ Onderwerpen aandragen voor de politieke agenda.
○ Burgers informeren over de plannen uit de politiek.
○ Controle- of waakhondfunctie, hierin controleren de media of de politiek
doet wat ze beloven.
○ Meningsvormende functie over de politieke situatie.
Invloed van media gezien van het individu:
- De media bepalen voor een belangrijk deel wat we weten en hoe we denken over
gebeurtenissen in de wereld, over groepen mensen en personen. Deze
beeldvorming komt niet altijd overeen met de werkelijkheid.
- Dat heeft te maken met onze selectieve waarneming. Mensen selecteren
informatie en vervormen deze zo dat ze passen binnen het eigen referentiekader:
het geheel van persoonlijke waarden, normen, kennis en ervaringen.
- Het referentiekader van iemand werkt als een filter waarmee de informatie
geselecteerd en gekleurd wordt.
- Dit kan zorgen voor stereotypen en vooroordelen. Vooroordelen zijn gevoelens
over een persoon of groep die meestal negatief zijn. Stereotypen zijn algemene
ongenuanceerde opvattingen of beelden over de kenmerken van groepen en hun
leden.
Objectiviteit van nieuws wordt gewaarborgd door:
● Hoor en wederhoor
● Het controleren van feiten via een andere bron
● Het scheiden van feit en mening
-> De mate van objectiviteit of subjectiviteit wordt mede bepaald door de keuze van de
onderwerpen, gebruikte woorden, gekozen beelden, de invalshoek en het frame van waaruit een
onderwerp beschreven wordt.
2
In het aankomende schoolexamen krijg je 2 onderdelen:
1. Een analyse maatschappelijk vraagstuk.
Leer hiervoor het boekje analyse maatschappelijk vraagstuk en oefen dit onderdeel met
oude examens.
2. 15 vragen over de onderdelen Media, Pluriforme samenleving en werk.
Leer hiervoor de samenvatting in dit boekje.
Massamedia:
De volgende aspecten spelen een rol in selectieprocessen van nieuws.
● Media spelen een belangrijke rol spelen in de productie en verspreiding van nieuws.
● Media zijn daardoor ook een belangrijke actor in de beeldvorming en berichtgeving over
maatschappelijke problemen.
● Nieuws dat verschijnt in de media is het resultaat van selectieprocessen op verschillende
momenten.
● Actoren in de media zijn verslaggevers, journalisten, persbureaus en redacties.
Op basis van de volgende selectiecriteria wordt er nieuws gemaakt:
● Eigen waarden en normen (referentiekader) van de journalisten
● De actualiteit
● De uitzonderlijkheid/hoe opvallend het is
● De nabijheid
● De doelgroep
● Commerciële belangen
● De belangstelling van een (groot) publiek
● De identiteit van het medium
Het nieuws wordt niet alleen maar gebracht door de journaals en kranten, maar ook steeds meer
via het internet door onszelf:
Via de mogelijkheden van het internet is iedereen in staat om een rol te spelen in de
nieuwsvoorziening. Een voorbeeld hiervan is burgerjournalistiek. Het (her)schrijven van
nieuws via eigen blogs en websites of sociale mediakanalen.
Ook wordt het internet regelmatig ingezet om politieke boodschappen ongefilterd te
verspreiden.
Doordat de drempel tot het verspreiden van informatie via het internet lager ligt dan bij de
‘klassieke’ massamedia en er minder filters zijn in de selectie van nieuws, is het voor
burgers belangrijk dat ze kunnen beoordelen hoe objectief informatie is. Dit kunnen ze
doen als ze de criteria voor de objectiviteit van nieuws kunnen toepassen.
1
, Twee uitgangspunten van het overheidsbeleid wat betreft media:
● Pluriformiteit behouden. De overheid wil in ieder geval een aanbod van diverse
en kwalitatief goede media. Media die dreigen te verdwijnen omdat ze een te
kleine doelgroep hebben, kunnen daarom (tijdelijk) financieel worden gesteund.
● Persvrijheid. De overheid mag zich niet bemoeien met de inhoud van de media,
en mag niet vooraf bepaalde media censureren.
Functies van de media voor het individu:
● Amusementsfunctie
● Socialiserende functie
● Informatiefunctie
● Meningsvormende functie
Functies van de media voor de samenleving:
● Democratische besluitvorming:
○ Onderwerpen aandragen voor de politieke agenda.
○ Burgers informeren over de plannen uit de politiek.
○ Controle- of waakhondfunctie, hierin controleren de media of de politiek
doet wat ze beloven.
○ Meningsvormende functie over de politieke situatie.
Invloed van media gezien van het individu:
- De media bepalen voor een belangrijk deel wat we weten en hoe we denken over
gebeurtenissen in de wereld, over groepen mensen en personen. Deze
beeldvorming komt niet altijd overeen met de werkelijkheid.
- Dat heeft te maken met onze selectieve waarneming. Mensen selecteren
informatie en vervormen deze zo dat ze passen binnen het eigen referentiekader:
het geheel van persoonlijke waarden, normen, kennis en ervaringen.
- Het referentiekader van iemand werkt als een filter waarmee de informatie
geselecteerd en gekleurd wordt.
- Dit kan zorgen voor stereotypen en vooroordelen. Vooroordelen zijn gevoelens
over een persoon of groep die meestal negatief zijn. Stereotypen zijn algemene
ongenuanceerde opvattingen of beelden over de kenmerken van groepen en hun
leden.
Objectiviteit van nieuws wordt gewaarborgd door:
● Hoor en wederhoor
● Het controleren van feiten via een andere bron
● Het scheiden van feit en mening
-> De mate van objectiviteit of subjectiviteit wordt mede bepaald door de keuze van de
onderwerpen, gebruikte woorden, gekozen beelden, de invalshoek en het frame van waaruit een
onderwerp beschreven wordt.
2
