Hoofdstuk 13: Design and analysis techniques for epidemiologic studies
Study design
Er zijn drie study designs die kunnen helpen bij het uitzoeken van het verband tussen oorzaak en
gevolg: een prospectieve study design, een retrospectieve study design of een cross-sectionele study
design. Bij een prospectief study design ga je vooruit kijken en meegaan met de tijd. Dit is een studie
waarin je start met allemaal gezonde vrijwilligers. Je gaat ze opvolgen doorheen de tijd en je gaat dan
kijken of er exposure variabelen kunnen zijn (die verschillend zijn voor de mensen) waardoor mensen
ziek worden. Een nadeel hiervan is dat het enorm veel tijd en geld kost, omdat je soms mensen
tientallen jaren moet opvolgen. De study populatie wordt vaak een cohort genoemd en een andere
naam voor een prospectieve study is dan ook wel een cohort study of een incidentie studie (= je gaat
wachten op nieuwe cases van de zieken).
Een retrospectieve study design kan sneller worden uitgevoerd dan een prospectief study design.
Hierbij ga je beginnen met mensen op te delen in gezonde (controles) en zieke (cases) mensen. Je
wilt dus van tevoren al je cases gaan identificeren! Je kan nu vragen of je in het medisch dossier mag
kijken en je gaat zoeken in het verleden van de mensen wat ertoe heeft geleid dat mensen ziek zijn
geworden. Je gaat dus terug in de tijd kijken. Een voordeel is dat je dit heel snel kan doen, want de
gegevens zijn er al en dit kost niet veel geld. Maar, een nadeel is dat je aan de mensen moet vragen
of ze zich dingen herinneren van vroeger, dit zijn natuurlijk geen exacte gegevens. Retrospectief
betekent ook dat je moet beginnen met de vraag aan ‘zieke’ mensen of zij mee willen doen aan de
studie. Je begint dus al met een selectie bias: Mensen die bijvoorbeeld heel ziek zijn, willen
misschien niet meer meedoen met de study, omdat ze bijvoorbeeld met rust gelaten willen worden.
Daarnaast kan er ook recall bias voorkomen: de cases kunnen antwoorden geven die misschien niet
helemaal kloppen, omdat zij geloven dat er een verband bestaat tussen deze eerdere gebruiken
ofwel handelingen en de ziekte. Een retrospectieve study wordt ook wel een case-control study
genoemd.
Een cross-sectionele study design is een studie op een bepaald tijdstip: Je gaat niet voor- of achteruit
kijken, je kijkt op één en hetzelfde moment. Je meet alles wat je wilt meten op één moment en zo ga
je de verschillende groepen vergelijken. Dit wordt dan ook soms een prevalentie study genoemd,
omdat je naar de prevalentie kijkt.
Study design – Voorbeelden
In een prospectieve study gaan we mensen opvolgen. Bijvoorbeeld: We kijken naar een groep
vrouwen die orale conceptie innemen. Deze vrouwen worden drie
jaar gevolgd en er wordt ‘gewacht’ totdat ze een event meemaken,
in dit geval is dat een hartinfarct. De orale conceptie is dan de
exposure variabele genoemd en het hartinfarct is de disease
variabele genoemd. Onderzoekers zijn dan vooral geïnteresseerd in
het verband tussen de blootstelling en de ziekte, zoals je ziet in de tabel hiernaast. Een prospectieve
study is vaak meer betrouwbaar dan een andere study: De patiënten hebben veel meer kennis over
hun huidige gezondheid dan over hun gezondheid in het verleden bijvoorbeeld.
In een retrospectieve study gaan we kijken naar vrouwen die borstkanker hebben (gehad), dit zijn
onze cases. De controle vrouwen hebben geen borstkanker (gehad).
Om deze groepen goed gerandomiseerd te houden, wordt er vaak
gezocht naar een match: dus twee vrouwen, uit verschillende
groepen, moeten zo veel mogelijk hetzelfde zijn (denk aan leeftijd,
gewicht, etc.). Echter, zal één ding niet matchen en dat is in dit
geval de leeftijd waarop ze hun eerste kind hebben gekregen (ouder of jonger dan 30 jaar). Dus, in dit
geval wordt er onderzocht of de ontwikkeling van borstkanker te maken heeft met de leeftijd waarop
vrouwen hun eerste kind hebben gekregen.
Pagina 1 van 13
Study design
Er zijn drie study designs die kunnen helpen bij het uitzoeken van het verband tussen oorzaak en
gevolg: een prospectieve study design, een retrospectieve study design of een cross-sectionele study
design. Bij een prospectief study design ga je vooruit kijken en meegaan met de tijd. Dit is een studie
waarin je start met allemaal gezonde vrijwilligers. Je gaat ze opvolgen doorheen de tijd en je gaat dan
kijken of er exposure variabelen kunnen zijn (die verschillend zijn voor de mensen) waardoor mensen
ziek worden. Een nadeel hiervan is dat het enorm veel tijd en geld kost, omdat je soms mensen
tientallen jaren moet opvolgen. De study populatie wordt vaak een cohort genoemd en een andere
naam voor een prospectieve study is dan ook wel een cohort study of een incidentie studie (= je gaat
wachten op nieuwe cases van de zieken).
Een retrospectieve study design kan sneller worden uitgevoerd dan een prospectief study design.
Hierbij ga je beginnen met mensen op te delen in gezonde (controles) en zieke (cases) mensen. Je
wilt dus van tevoren al je cases gaan identificeren! Je kan nu vragen of je in het medisch dossier mag
kijken en je gaat zoeken in het verleden van de mensen wat ertoe heeft geleid dat mensen ziek zijn
geworden. Je gaat dus terug in de tijd kijken. Een voordeel is dat je dit heel snel kan doen, want de
gegevens zijn er al en dit kost niet veel geld. Maar, een nadeel is dat je aan de mensen moet vragen
of ze zich dingen herinneren van vroeger, dit zijn natuurlijk geen exacte gegevens. Retrospectief
betekent ook dat je moet beginnen met de vraag aan ‘zieke’ mensen of zij mee willen doen aan de
studie. Je begint dus al met een selectie bias: Mensen die bijvoorbeeld heel ziek zijn, willen
misschien niet meer meedoen met de study, omdat ze bijvoorbeeld met rust gelaten willen worden.
Daarnaast kan er ook recall bias voorkomen: de cases kunnen antwoorden geven die misschien niet
helemaal kloppen, omdat zij geloven dat er een verband bestaat tussen deze eerdere gebruiken
ofwel handelingen en de ziekte. Een retrospectieve study wordt ook wel een case-control study
genoemd.
Een cross-sectionele study design is een studie op een bepaald tijdstip: Je gaat niet voor- of achteruit
kijken, je kijkt op één en hetzelfde moment. Je meet alles wat je wilt meten op één moment en zo ga
je de verschillende groepen vergelijken. Dit wordt dan ook soms een prevalentie study genoemd,
omdat je naar de prevalentie kijkt.
Study design – Voorbeelden
In een prospectieve study gaan we mensen opvolgen. Bijvoorbeeld: We kijken naar een groep
vrouwen die orale conceptie innemen. Deze vrouwen worden drie
jaar gevolgd en er wordt ‘gewacht’ totdat ze een event meemaken,
in dit geval is dat een hartinfarct. De orale conceptie is dan de
exposure variabele genoemd en het hartinfarct is de disease
variabele genoemd. Onderzoekers zijn dan vooral geïnteresseerd in
het verband tussen de blootstelling en de ziekte, zoals je ziet in de tabel hiernaast. Een prospectieve
study is vaak meer betrouwbaar dan een andere study: De patiënten hebben veel meer kennis over
hun huidige gezondheid dan over hun gezondheid in het verleden bijvoorbeeld.
In een retrospectieve study gaan we kijken naar vrouwen die borstkanker hebben (gehad), dit zijn
onze cases. De controle vrouwen hebben geen borstkanker (gehad).
Om deze groepen goed gerandomiseerd te houden, wordt er vaak
gezocht naar een match: dus twee vrouwen, uit verschillende
groepen, moeten zo veel mogelijk hetzelfde zijn (denk aan leeftijd,
gewicht, etc.). Echter, zal één ding niet matchen en dat is in dit
geval de leeftijd waarop ze hun eerste kind hebben gekregen (ouder of jonger dan 30 jaar). Dus, in dit
geval wordt er onderzocht of de ontwikkeling van borstkanker te maken heeft met de leeftijd waarop
vrouwen hun eerste kind hebben gekregen.
Pagina 1 van 13
