Samenvatting - Onderwijsvernieuwing en schoolontwikkeling
60 keer bekeken 5 keer verkocht
Vak
Onderwijsvernieuwing en schoolontwikkeling
Instelling
Katholieke Universiteit Leuven (KU Leuven)
Samenvatting van het vak: Onderwijsvernieuwing en schoolontwikkeling uit eerste master van Pedagogische wetenschappen aan de KU Leuven. Het document bevat alle lessen, op het examen behaalde ik hiermee een score van 17/20.
1. DEEL I: Onderwijsvernieuwing als pedagogische kwestie....................................................................................3
1.1. Probleemstelling – definitie – referentiekader (kijk tekst).................................................................................3
1.1.1. Onderwijsvernieuwing.........................................................................................................................3
1.1.2. Betekenisgeving in context..................................................................................................................3
1.1.3. Context in tijd en ruimte......................................................................................................................4
1.1.4. Weerstand............................................................................................................................................4
1.1.5. Vragen bij praktijken............................................................................................................................4
1.2. Onderwijsvernieuwing in Vlaanderen: historiek.................................................................................................4
2. DEEL II: Onderwijsvernieuwing onder de loep: analytische perspectieven op onderwijsvernieuwing..................6
2.1. Referentiekader: 3 constitutieve dualiteiten in de praktijk van onderwijsvernieuwing.....................................6
2.1.1. Praktijk.................................................................................................................................................6
2.1.2. Dualiteit................................................................................................................................................6
2.1.3. Spanningsveld......................................................................................................................................6
2.1.4. Besluit...................................................................................................................................................7
2.1.5. Dualiteit 1: Handeling en structuur......................................................................................................7
2.1.6. Dualiteit 2: verandering en stabiliteit...................................................................................................7
2.1.7. Dualiteit 3: professionele ontwikkeling- schoolontwikkeling...............................................................8
2.1.8. Besluit..................................................................................................................................................9
2.2. Betekenisgeving (sense-making perspectief)......................................................................................................9
2.2.1. Betekenisgevingsperspectief................................................................................................................9
2.2.2. Tekst: invoering nieuwe eindtermen wiskunde (März et al., 2013).....................................................9
2.3. Kaderanalyse (frame analysis)..........................................................................................................................10
2.3.1. Sense-making theorie.........................................................................................................................10
2.3.2. Kaderanalyse......................................................................................................................................10
2.3.3. Illustratie 1 (Piot, 2012)......................................................................................................................11
2.3.4. Illustratie 2 (Onderzoek Coburn, 2006)..............................................................................................14
2.3.5. Illustratie 3 (Vermeir et al., 2017)......................................................................................................15
2.4. Micropolitiek....................................................................................................................................................16
2.4.1. Illustratie 1 (Kelchtermans, 2007)......................................................................................................16
2.4.2. Illustratie 2 (Galey-Horn & Woulfin, 2019/2021)...............................................................................18
2.4.3. Illustratie 3 (Vermeid & Kelchtermans, 2020a)..................................................................................19
2.4.4. Illustratie 4: Vermeid & Kelchtermans (2020b)..................................................................................20
2.5. Neo-institutionele theorie................................................................................................................................21
2.5.1. Inleiding..............................................................................................................................................21
2.5.2. Wat is NIT?.........................................................................................................................................21
2.5.3. Kernideeën en kernbegrippen NIT.....................................................................................................23
2.5.4. Concrete illustraties NIT in onderzoek...............................................................................................25
2.6. Artefacten en routines.....................................................................................................................................27
2.6.1. Illustratie BaSO-fiche 1 (Vermeir et al., 2017)....................................................................................28
2.6.2. Illustratie BaSO-fiche 2 (März et al., 2017).........................................................................................29
, 2.6.3. Illustratie Kamishibai (Vermeir & Kelchtermans, 2020b) → vind prof heel interessant.....................31
2.6.4. Illustratie: nascholingsproject Zorgbeleid/GOK als goed praktijkvoorbeeld (Kelchtermans &
Balter,2009).................................................................................................................................................32
2.6.5. Illustratie: ZIO: Ondersteuningsarrangement, nascholing en begeleiding (Vermeir &Kelchtermens,
2020a)..........................................................................................................................................................34
2.6.5. Illustratie: Routines, infrastructuur en loose coupling in beleidsimplementatie (Wouflin, 2015)......34
2.6.6. Besluit: artefacten en routines...........................................................................................................35
3. DEEL III: Begeleiding van onderwijsvernieuwing................................................................................................35
3.1. Inleiding en probleemstelling...........................................................................................................................35
3.2. Begeleiding en nascholing (ondersteuning van vernieuwing)..........................................................................36
3.2.1. Wie begeleidt onderwijsvernieuwing.................................................................................................36
3.2.2. Hoe begeleiden?................................................................................................................................36
3.3. Vermeir & Kelchtermens (2021): Analyse ondersteuningspraktijk implementatie M-decreet.........................36
3.3.1. 4 sleutelfactoren................................................................................................................................37
3.4. D²: Interne & externe ondersteuning van implementatieprocessen................................................................40
3.4.1. Resultaten: determinanten van implementatieprocessen.................................................................40
3.4.2. Conclusie en adviezen........................................................................................................................42
3.5. Professioneel leren van goede praktijkvoorbeelden (Kelchtermans & Ballet, 2009)........................................43
3.5.1. Probleemstelling: “goede praktijkvoorbeelden” of “voorbeelden van goede praktijk”.....................43
3.5.2. Het fenomeen ontrafeld: hoe werken praktijkvoorbeelden?.............................................................43
3.5.3. Naar “goede praktijkvoorbeelden”....................................................................................................44
,Examen: voorbeeld vanuit je case kunnen geven → vraag naar ‘waarom’ en ‘licht toe’
1. DEEL I: Onderwijsvernieuwing als pedagogische kwestie
1.1. Probleemstelling – definitie – referentiekader (kijk tekst)
1.1.1. Onderwijsvernieuwing
= het proces van doelgericht veranderen van onderwijsleerpraktijken (of de condities die de vormgeving ervan
bepalen) met de bedoeling het onderwijs en de vorming van de betrokken leerlingen of studenten te verbeteren
- Formeel: meerdere bronnen of vertrekpunten voor vernieuwing
- Proceskader
o Adoptie – implementatie – institutionalisering (permentant)
o Onderwijsvernieuwing vraagt tijd
- Intentionaliteit/doelgerichtheid
o Misvatting ban ‘fidellity’-perspectief
- Normatieve kwestie: verbeteren (gangbare praktijken zijn niet meer de beste manier)
- Centrale rol van betekenisgeving: vertaling ideeën naar eigen situatie
- Gecontextualiseerd in tijd en ruimte
1.1.2. Betekenisgeving in context
Betekenisgeving
= the meaning of educational change
- Oproepen tot onderwijsvernieuwing worden gelezen (geïnterpreteerd) → betekenisgeving bepaalt
implementatie (hier betekenisvol op reageren)
- Verschillende elementen spelen een rol
o Emotioneel niet-neutraal: innovatie zegt “wat je tot nu toe deed is niet langer het beste of
wenselijke” ( zelfwaardegevoel)
o Wenselijkheid (normativiteit): norm van goed onderwijs, richtinggevend voor praktijk
o Afdwingbaarheid: politiek – macht - sancties
o Haalbaarheid: voorwaarden gerealiseerd (bijv. expertise)
Individueel: Persoonlijk interpretatiekader (PI)
Profesioneel zelfverstaan Subjectieve onderwijstheorie (SOT)
- i.p.v. identiteit (heeft statische connotatie) = professionele know-how: kennis en opvattingen
- opvattingen over zichzelf als leerkracht - subjectief: ‘waar’ voor die leerkracht
- Nooit louter toepassen of uitvoeren, altijd een
moment van oordelen (link met taakopvatting)
= resultaat EN voorwaarde voor professioneel denken/handelen
- Altijd tijdelijk (verandert doorheen levensloop)
- Vaak niet bewust dat men door een bril kijkt
o Wanneer iemand je hierop wijst
Collectief: Schoolcultuur
= soort gemeenschappelijk interpretatiekader (gedeeld door leden van een schoolteam) dat hun denken en
handelen beïnvloedt
- Gedeeld geheel van waarden en normen
- Niet alle personen zijn het hier altijd met eens → maar wel ermee kunnen leven
- Soms ontstaan van sub-organisaties (bv. vakgroepen) → hebben ook een collectieve betekenisgeving
- Diversiteit van nationaliteiten → leerdoelen behalen → differentiëren
,1.1.3. Context in tijd en ruimte
Onderwijsvernieuwing als implementatiepraktijk gebeurt ‘ergens’ en ‘ooit’
Ruimtelijke dimensie Tijdsdimensie
- Materieel - Professionele biografie (loopbaanverhalen)
- Sociaal - De schoolbiografie
- Cultureel
= concrete realiteit waarin leerkrachten werken
→ verschilt per school
Configuraties van vernieuwingen: (Vermeir, Kelchtermans & März, 2017)
- Implementatie zal verschillen naargelang van de verschillen in de context
- Wenselijkheid van verschillende configuraties vereist oordeel
1.1.4. Weerstand
Principiële weerstand: reflecteert engagement en politieke geladenheid
- Geen alibi voor gemakzucht!
- Window dressing: schijnheilige gemakzucht of strategische vernuft
1.1.5. Vragen bij praktijken
Onderwijsvernieuwingen zijn praktijken
- Focus op wat er gebeurt, hoe vernieuwingsideeën gestalte krijgen
- Niet enkel op intenties, doelen of rationale (= verantwoording van vernieuwingsbeslissing)
Inherente vragen bij onderwijsvernieuwing
- Normatieve vraag:
- Politieke vraag:
- Strategische vraag:
- Creatieve vraag:
- Effectiviteitsvraag:
- Verklaringsvraag:
→ leidraad voor: analyse/onderzoek en begeleidings- en beleidspraktijken
1.2. Onderwijsvernieuwing in Vlaanderen: historiek
Doel:
- Grote ontwikkelingen in de praktijk, ook het beleid en onderzoek over onderwijsvernieuwing illustreren
- Minimaal historisch besef (kader) om actuele vernieuwingen te plaatsen (en soms ook het
vernieuwingskarakter te relativeren)
o Discussies herhalen zich in de tijd
Reformpedagogiek (begin 20e eeuw)
Einde 19e eeuw: invoering leerstofjaarklassensysteem (= grote vernieuwing!)
- Gelijkheidsbeginsel: iedereen per geboortejaar
- Gelijktijdigheidsbeginsel: hetzelfde zien op dezelfde moment
20ste eeuw = “eeuw van het Kind” (Ellen Key) (child centered)
- Tegemoet komen aan de noden van elk kind
- Internationale beweging, vernieuwing in verschillende landen (nieuwe schoolbeweging)
- Gedeelde kritiek op leerstofjaarklassensysteem
- uitwerking alternatieven gebaseerd op bepaalde kindantropologische en pedagogische uitgangspunten
o Bekende namen: Petersen (Jenaplan), Montessori, Parkhurst (Daltononderwijs), Steiner (Vrije
Scholen), Freinet …
- België: Decroly (leerplan 1936)
, Jaren ‘70
- Economie groeit: verwende generatie in 68 doet protest beweging
o Oprichting “alternatieve scholen” (niet erkend, niet gefinancierd/gesubsidieerd!): vernieuwers
zoeken inspiratie
o Vormt een elite want deze school kost veel geld
- Bij Nieuwe Schoolbeweging, vooral Freinet, Steiner, in mindere mate Montessori…,
- Bij progressieve denkers, bijv. Carl Rogers
- Opmerking: ook beweging Ervaringsgericht onderwijs grijpt in oorsprong terug op de traditie van Rogers en
later ook op Reformpedagogiek
Jaren ‘90
- “methodenscholen” onderdeel regulier onderwijssysteem (erkende scholen)
Structuurhervormingen ‘70-‘80
- “Hervorming” (reform):
o Door vernieuwende ingrepen in de structuur en organisatie van het onderwijssysteem gaat de
overheid specifieke problemen proberen op te lossen
- “planned change”
o Ontstaan van onderwijsvernieuwing als onderzoeksdomein in PW
Vernieuwd Secundair Onderwijs (VSO)
- Onderdeel internationale “comprehensiveringsbeweging”
- Doelen:
o Uitstel studiekeuze (12 jaar is te vroeg)
o Vermijden sociale selectiemechanismen (gelijke kansen)
o Bredere vorming: technologie
Meer en beter geschoold personeel nodig voor ASO
- Verloop:
o Naast elkaar bestaan (in competitie) van 2 systemen (2 onderwijsvisies)
eenheidsstructuur (wettelijk verankerd)
Vernieuwd Lager Onderwijs
- Thematisch, oplossingsgericht problemen basisschool (kleuter-lager)
- Problemen starten hier:
o overgang kleuter-lager/lager-secundair
o Individuele verschillen → Individualisering door didactische differentiatie
- Innovatiebeleid: pilootscholen → worden ondersteuners van scholen (bottom-up)
- Aandacht voor proces en zelfsturing door scholen zelf ipv opgelegde structuren
- Belangrijk neveneffect van de hervormingsbewegingen:
o Professionalisering onderwijsvernieuwing → Ontstaan v pedagogisch begeleider
- Experimenten met implementatiescenario’s:
o Vrijwillig, pilootfasen “olievlek”-strategie → als het werkt willen anderen ook
o Wettelijk opleggen
Vanaf ’80: effectieve scholen-beweging
Performativiteitsdenken:
- Effectiviteit en efficiëntie als centrale doelen binnen kwaliteitsdiscours
o Internationaal dominant beleidsdiscours dat zich tot op heden doorzet
o Maximaal ontplooien van het kind staat centraal
o Scholen moeten effectiviteit aantonen (centrale toetsen)
- “effect” van onderwijs gedefinieerd in termen van meetbare leerlingenresultaten
- Vergelijking tussen scholen competitie, marktdenken, scholen en leerkrachten als ‘producenten’;
leerlingen en ouders als ‘consumenten’; contractrelatie
o Zie ook werk M. Simons en cursus Educational Policy
- Strategie good/Best practices
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper EmmaP. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,99. Je zit daarna nergens aan vast.
