Kennis week 1
Gezondheidszorg is een collectieve voorziening (eigen betaalt een bijdrage). In de
zorgverzekering bestaan premies (collectief) en het eigen risico (private financiering). Via de
premies betaalt iedereen mee aan zorg voor de mensen die dat nodig hebben: solidariteit
(wij zijn 1 grote groep die voor elkaar zorgt). Deze solidariteit is niet oneindig en daarom
wordt een deel privaat gefinancierd. Premies vs belastingen: bij premies is het doel al van te
voren vastgelegd, belastingen worden op één hoop gegooid en verdeeld. Zorgquote =
zorguitgaven als % van bruto binnenlands product (BBP)
Omvang en ontwikkeling gezondheidszorg (collectief gefinancierde uitgaven) a.d.h.v.
relateren aan omvang en ontwikkeling andere overheidsuitgaven:
Circa 25% van al het overheidsgeld wordt besteed aan de zorg, deze uitgaven mogen niet te
snel toenemen in verhouding tot andere uitgaven, omdat daar dan te weinig geld voor
overblijft. De zorguitgaven worden ook wel als ‘koekoeksjong’ getypeerd: het koekoeksjong
verdringt andere kleinere vogels. De zorg neemt meer geld in dan andere sectoren.
Oorzaken en economische gevolgen van stijgende collectief gefinancierde uitgaven aan
gezondheidszorg:
Oorzaken:
→ Stijging zorguitgaven aan de vraagzijde (consumenten):
- Vergrijzing = aandeel ouderen in bevolking neemt toe (ouderen hebben meer zorg
nodig).
- Verandering epidemiologie: meer chronische ziekten.
- Consumenten stellen steeds hogere eisen.
- Meer welvaart leidt tot meer vraag naar zorg → bbp stijgt.
- Prijsgevoelige vraag door grotendeels collectieve financiering, je “voelt” de prijs niet.
→ Stijging zorguitgaven aan de aanbodzijde (producenten):
- Vooruitgang medische wetenschap, techniek, nieuwe behandelingen.
- Andere ontwikkelingen/ factoren: nieuwe technologie (meestal duurder).
- Productiviteitsontwikkeling in de zorg lager dan in andere sectors: kostenziekte van
Baumol.
- Machtspositie zorgaanbieders bij tarief onderhandeling.
- Ongelijk verdeelde informatie à principaal-agent problemen
o Relatief slecht geïnformeerde partij = principaal.
o Relatief goed geïnformeerde partij = agent
Gevolgen
- Hogere verplichte zorgpremies = toename van de collectieve lasten.
- Hogere premies → hogere collectieve lasten → hogere loonkosten → slechtere
concurrentiepositie in Nederland bedrijven → minder economische groei.
- Collectieve lasten brengt politieke lasten mee, uitgaven van het bbp aan collectieve
financieringen neemt toe.
- Hogere verplichte zorgpremies= groter beroep op de solidariteit.
- Prijsstijgingen in de zorg leiden tot hogere uitgaven aan zorg → prijs in zorg stijgt,
maar de vraag naar zorg blijft hetzelfde. Ook blijft de verzekering vrijwel hetzelfde,
dus mensen zijn ongevoelig voor de hoge kosten, daarnaast blijven mensen ziek.
1
,De kostenziekte van Baumol:
Minder mensen, meer computers en robots (technologische vooruitgang) → productie per
door mensen gewerkt uur stijgt. Dit is relevant voor gezondheidszorg: Als de lonen in andere
sectoren stijgen, moeten de lonen van zorgverleners meestijgen.
- Is geen sprake van in de zorg, zorg is mensenwerken dat niet (volledig) vervangen kan
worden door technologie.
Mogelijke beleidsopties, beheersing collectief gefinancierde zorguitgaven
Direct: kleiner basispakket of meer private financiering.
Indirect: efficiëntere inrichting van het zorgstelsel door gereguleerde concurrentie,
innovatieve bekostiging en hoofdlijnenakkoord.
Zonder beheersing van de zorguitgaven gebeurt er (door schaarse):
Zorgen hogere premies voor een stijging van de collectievelastendruk, komen overige
collectieve uitgaven onder druk te staan (koekoeksjong) en er wordt een extra beroep
gedaan op de solidariteit.
- Een eenvoudig keuzeprobleem economisch rationeel oplossen:
- Alternatief aanwendbaar (schaarse middelen) = middelen die voor meerdere doelen
bruikbaar is, maar voor 1 doel tegelijk inzetbaar.
o Vb. geld, tijd.
- Kosten en baten afwegen, K>B: niet doen.
o Keuze: concert in Ahoy of werken
o Waarde concert = €40 (= maximale betalingsbereidheid (baten))
o Entreekaartje Ahoy = €20 (expliciete kosten)
o Gemiste opbrengst werken = €30 (opportuniteitskosten)
o Kosten = expliciete kosten + opportuniteitskosten 20 + 30 = €50
o Dus: kosten > baten, ga niet naar Ahoy.
- Opportuniteitskosten = gemiste opbrengsten van het best niet-gekozen alternatief.
- Indifferent = kosten is gelijk aan baten.
- Sunk costs = kosten die sowieso al gemaakt zijn en niet relevant voor nieuwe keuzes
- Bedragen dienen absoluut bekeken te worden ipv relatief.
o Een besparing van €10 bij een uitgaven van €20 is hetzelfde als een besparing
van €10 bij een uitgave van €1000.
- Verschil tussen marginaal (percentage over laatstverdiende euro, belastingschijf) en
gemiddeld (belastingpercentage over gehele inkomen) begrijpen.
2
, Kennis week 2 2.2 TG + 2.5 VC
De verschillende vormen waarin de rol van de overheid kan ontwikkelen.
Staat/hiërarchie Markt Polder/netwerk Gemeenschap
zelfregulering
Dominante manier Top down Competitie Gemeenschappelijk Overleg
besluitvorming (vanuit hoogste overleg
rang)
Dominant Regulering van Contract Consensus Richtlijnen,
sturingsmechanisme wetgeving opleiding,
socialisering
Dominante Overheid als Private partijen Overheid Vereniging, lokale
organisatievorm uitvoerder verantwoordelijk gemeenschap
private uitvoering
Voorbeeld Engeland Verenigde Staten Duitsland Artsen
Waarom gezondheid een publieke verantwoordelijkheid is geworden.
Gezondheid is niet bij voorbaat een publiek belang, het is dat in de loop der tijd geworden.
Door Industrialisatie → urbanisatie. De stad werd overvol en ‘onveilig’: er was strijd op de
arbeidsmarkt, culturele verschillen, misdaad en slechte hygiëne. De problemen van de
armoede houden zich niet aan buurtgrenzen, dus ook de rijkere buurten werden beïnvloed
door misdaad en infectieziekten. Hierdoor werden mensen min of meer afhankelijk van
elkaar = interdependentie.
Er waren aanvankelijk twee theorieën voor het verspreiden van ziekten:
- Contagionisme = ziekte kon zich verspreiden door mensen, veroorzaakt door
immoreel gedrag, misdaad etc: gericht op isoleren ziekten.
- Miasma theorie = ziekte door kwalijke (gevaarlijke) dampen.
- Dit alles heeft ertoe geleid dat gezondheid een publieke verantwoordelijkheid is
geworden. In het kort door:
- Toenemende interdependentie → ‘publiek belang.
- Toenemende kennis → ‘causaal verhaal’.
- Toenemende technische bestuurlijke mogelijkheden.
Je kunt uitleggen uit welke elementen een verdrag is opgebouwd:
Inleiding en artikelen. Voordat een verdrag tot stand komt gaan staten met elkaar
onderhandelen over het onderwerp dat ze in een verdrag willen vastleggen. Met het sluiten
van een verdrag gaan staten publiekrechtelijke verplichtingen met elkaar aan. Als hierover
consensus is wordt het verdrag gesloten ofwel ondertekend (meestal door minister van
BuZa). De ondertekening wil niet zeggen dat het verdrag meteen bindend is voor de staat,
het moet eerst door de nationale procedure heen. Het wil eigenlijk zeggen dat het wordt
voorgelegd aan het parlement. Als de procedure doorlopen en goedgekeurd is wordt het
geratificeerd en bekend gemaakt in het Tractatenblad en treedt het in werking.
- Bilateraal = tussen 2 landen een verdrag sluiten.
- Multilateraal = tussen 2 of meer landen een verdrag sluiten.
3
Gezondheidszorg is een collectieve voorziening (eigen betaalt een bijdrage). In de
zorgverzekering bestaan premies (collectief) en het eigen risico (private financiering). Via de
premies betaalt iedereen mee aan zorg voor de mensen die dat nodig hebben: solidariteit
(wij zijn 1 grote groep die voor elkaar zorgt). Deze solidariteit is niet oneindig en daarom
wordt een deel privaat gefinancierd. Premies vs belastingen: bij premies is het doel al van te
voren vastgelegd, belastingen worden op één hoop gegooid en verdeeld. Zorgquote =
zorguitgaven als % van bruto binnenlands product (BBP)
Omvang en ontwikkeling gezondheidszorg (collectief gefinancierde uitgaven) a.d.h.v.
relateren aan omvang en ontwikkeling andere overheidsuitgaven:
Circa 25% van al het overheidsgeld wordt besteed aan de zorg, deze uitgaven mogen niet te
snel toenemen in verhouding tot andere uitgaven, omdat daar dan te weinig geld voor
overblijft. De zorguitgaven worden ook wel als ‘koekoeksjong’ getypeerd: het koekoeksjong
verdringt andere kleinere vogels. De zorg neemt meer geld in dan andere sectoren.
Oorzaken en economische gevolgen van stijgende collectief gefinancierde uitgaven aan
gezondheidszorg:
Oorzaken:
→ Stijging zorguitgaven aan de vraagzijde (consumenten):
- Vergrijzing = aandeel ouderen in bevolking neemt toe (ouderen hebben meer zorg
nodig).
- Verandering epidemiologie: meer chronische ziekten.
- Consumenten stellen steeds hogere eisen.
- Meer welvaart leidt tot meer vraag naar zorg → bbp stijgt.
- Prijsgevoelige vraag door grotendeels collectieve financiering, je “voelt” de prijs niet.
→ Stijging zorguitgaven aan de aanbodzijde (producenten):
- Vooruitgang medische wetenschap, techniek, nieuwe behandelingen.
- Andere ontwikkelingen/ factoren: nieuwe technologie (meestal duurder).
- Productiviteitsontwikkeling in de zorg lager dan in andere sectors: kostenziekte van
Baumol.
- Machtspositie zorgaanbieders bij tarief onderhandeling.
- Ongelijk verdeelde informatie à principaal-agent problemen
o Relatief slecht geïnformeerde partij = principaal.
o Relatief goed geïnformeerde partij = agent
Gevolgen
- Hogere verplichte zorgpremies = toename van de collectieve lasten.
- Hogere premies → hogere collectieve lasten → hogere loonkosten → slechtere
concurrentiepositie in Nederland bedrijven → minder economische groei.
- Collectieve lasten brengt politieke lasten mee, uitgaven van het bbp aan collectieve
financieringen neemt toe.
- Hogere verplichte zorgpremies= groter beroep op de solidariteit.
- Prijsstijgingen in de zorg leiden tot hogere uitgaven aan zorg → prijs in zorg stijgt,
maar de vraag naar zorg blijft hetzelfde. Ook blijft de verzekering vrijwel hetzelfde,
dus mensen zijn ongevoelig voor de hoge kosten, daarnaast blijven mensen ziek.
1
,De kostenziekte van Baumol:
Minder mensen, meer computers en robots (technologische vooruitgang) → productie per
door mensen gewerkt uur stijgt. Dit is relevant voor gezondheidszorg: Als de lonen in andere
sectoren stijgen, moeten de lonen van zorgverleners meestijgen.
- Is geen sprake van in de zorg, zorg is mensenwerken dat niet (volledig) vervangen kan
worden door technologie.
Mogelijke beleidsopties, beheersing collectief gefinancierde zorguitgaven
Direct: kleiner basispakket of meer private financiering.
Indirect: efficiëntere inrichting van het zorgstelsel door gereguleerde concurrentie,
innovatieve bekostiging en hoofdlijnenakkoord.
Zonder beheersing van de zorguitgaven gebeurt er (door schaarse):
Zorgen hogere premies voor een stijging van de collectievelastendruk, komen overige
collectieve uitgaven onder druk te staan (koekoeksjong) en er wordt een extra beroep
gedaan op de solidariteit.
- Een eenvoudig keuzeprobleem economisch rationeel oplossen:
- Alternatief aanwendbaar (schaarse middelen) = middelen die voor meerdere doelen
bruikbaar is, maar voor 1 doel tegelijk inzetbaar.
o Vb. geld, tijd.
- Kosten en baten afwegen, K>B: niet doen.
o Keuze: concert in Ahoy of werken
o Waarde concert = €40 (= maximale betalingsbereidheid (baten))
o Entreekaartje Ahoy = €20 (expliciete kosten)
o Gemiste opbrengst werken = €30 (opportuniteitskosten)
o Kosten = expliciete kosten + opportuniteitskosten 20 + 30 = €50
o Dus: kosten > baten, ga niet naar Ahoy.
- Opportuniteitskosten = gemiste opbrengsten van het best niet-gekozen alternatief.
- Indifferent = kosten is gelijk aan baten.
- Sunk costs = kosten die sowieso al gemaakt zijn en niet relevant voor nieuwe keuzes
- Bedragen dienen absoluut bekeken te worden ipv relatief.
o Een besparing van €10 bij een uitgaven van €20 is hetzelfde als een besparing
van €10 bij een uitgave van €1000.
- Verschil tussen marginaal (percentage over laatstverdiende euro, belastingschijf) en
gemiddeld (belastingpercentage over gehele inkomen) begrijpen.
2
, Kennis week 2 2.2 TG + 2.5 VC
De verschillende vormen waarin de rol van de overheid kan ontwikkelen.
Staat/hiërarchie Markt Polder/netwerk Gemeenschap
zelfregulering
Dominante manier Top down Competitie Gemeenschappelijk Overleg
besluitvorming (vanuit hoogste overleg
rang)
Dominant Regulering van Contract Consensus Richtlijnen,
sturingsmechanisme wetgeving opleiding,
socialisering
Dominante Overheid als Private partijen Overheid Vereniging, lokale
organisatievorm uitvoerder verantwoordelijk gemeenschap
private uitvoering
Voorbeeld Engeland Verenigde Staten Duitsland Artsen
Waarom gezondheid een publieke verantwoordelijkheid is geworden.
Gezondheid is niet bij voorbaat een publiek belang, het is dat in de loop der tijd geworden.
Door Industrialisatie → urbanisatie. De stad werd overvol en ‘onveilig’: er was strijd op de
arbeidsmarkt, culturele verschillen, misdaad en slechte hygiëne. De problemen van de
armoede houden zich niet aan buurtgrenzen, dus ook de rijkere buurten werden beïnvloed
door misdaad en infectieziekten. Hierdoor werden mensen min of meer afhankelijk van
elkaar = interdependentie.
Er waren aanvankelijk twee theorieën voor het verspreiden van ziekten:
- Contagionisme = ziekte kon zich verspreiden door mensen, veroorzaakt door
immoreel gedrag, misdaad etc: gericht op isoleren ziekten.
- Miasma theorie = ziekte door kwalijke (gevaarlijke) dampen.
- Dit alles heeft ertoe geleid dat gezondheid een publieke verantwoordelijkheid is
geworden. In het kort door:
- Toenemende interdependentie → ‘publiek belang.
- Toenemende kennis → ‘causaal verhaal’.
- Toenemende technische bestuurlijke mogelijkheden.
Je kunt uitleggen uit welke elementen een verdrag is opgebouwd:
Inleiding en artikelen. Voordat een verdrag tot stand komt gaan staten met elkaar
onderhandelen over het onderwerp dat ze in een verdrag willen vastleggen. Met het sluiten
van een verdrag gaan staten publiekrechtelijke verplichtingen met elkaar aan. Als hierover
consensus is wordt het verdrag gesloten ofwel ondertekend (meestal door minister van
BuZa). De ondertekening wil niet zeggen dat het verdrag meteen bindend is voor de staat,
het moet eerst door de nationale procedure heen. Het wil eigenlijk zeggen dat het wordt
voorgelegd aan het parlement. Als de procedure doorlopen en goedgekeurd is wordt het
geratificeerd en bekend gemaakt in het Tractatenblad en treedt het in werking.
- Bilateraal = tussen 2 landen een verdrag sluiten.
- Multilateraal = tussen 2 of meer landen een verdrag sluiten.
3
