Prehistorie t/m 3000 v.C.
Kenmerkende aspecten
NB Het examenprogramma maakt onderscheid tussen vijf tijdsindelingen, deze worden ook
hierin gehanteerd
Prehistorie t/m 3000 v.C.
In de prehistorie trekt men eerst rond. Na verloop van tijd gaat men samenleven.
De prehistorie eindigt wanneer het schrift wordt uitgevonden, circa 3000 v.Chr.
Jagers en boeren
1 De levenswijze van jagers-verzamelaars
• De eerste mensen leefden als jagers-verzamelaars. Zij maakten stenen werktuigen.
• De jagers-verzamelaars waren nomaden en trokken rond, op zoek naar voedsel. Ze
bouwden dan hutten of kampen.
• De jagers-verzamelaars deden graag aan grafgiften: mensen begraven met bepaalde
dingen.
2 Het ontstaan van landbouw en landbouwsamenlevingen
• Men ontdekte dat ze ook zelf granen konden verbouwen. De landbouw is
uitgevonden in het Midden-Oosten, wegens een zeer goed landbouwklimaat.
• Dit had zo’n grote impact, dat we spreken van de Neolitische Revolutie. Dit is rond
10.000 voor Christus
• Als gevolg hiervan werd men sedentair: men kreeg een vaste woonplaats. Zo kreeg
men meer plek voor bezittingen en ontstonden ook sociale ongelijkheden en
machtsverschillen.
3 Het ontstaan van de eerste stedelijke gemeenschappen
• Er ontstond irrigatielandbouw: slib werd gewassen met ingewikkelde kanaaltjes en
dergelijke. Boeren vestigden op plekken waar irrigatielandbouw plaatsvond.
• Boeren gingen zich op een gegeven moment bezighouden met handel, bestuur en
godsdienst. Omdat er genoeg verbouwd wordt op het land, kan men zich met
andere zaken bezighouden.
• Zo ontstonden er stadstaten in Mesopotamie. Een kenmerk was dat steden werden
bestuurd door koningen, vaak de rijkste boeren, en priesters en er een hiërarchische
sociale opbouw was.
Samenvatting door Tahrim Ramdjan
Geschiedenis CSE 2016
1
, Oudheid 3000 v.C. – 500 n.C.
Oudheid 3000 v.C. – 500 n.C.
In de Oudheid verspreidt de Grieks-Romeinse cultuur zich over de wereld en ontstaan
de eerste monotheïstische godsdiensten.
Grieken en Romeinen
4 De ontwikkeling van het wetenschappelijk denken en het denken over
burgerschap en politiek in de Griekse stadstaat
• Naar filosofen uit Klein-Azië ontwikkelden de Grieken de filosofie. Ook hielden zij
zich bezig met de wetenschappen.
• In de poleis (stadstaten) van Griekenland worden er allerlei politieke ideeën
ontwikkeld. Er komen verschillende bestuursvormen aan bod. Athene heeft
bijvoorbeeld een monarchie, aristocratie, tirannie en democratie gekend.
• Atheense burgers die te veel macht dreigden te krijgen, konden worden verbannen.
5 De groei van het Romeinse imperium waardoor de Grieks-Romeinse cultuur
zich in Europa verspreidde
• De Romeinen waren zo onder de indruk van de Griekse cultuur dat ze deze
gedeeltelijk overnamen.
• De Romeinen veroverden Griekenland en andere hellenistische koninkrijken. Daarbij
veroverden ze op een gegeven moment ook Noord-Afrika en Europa. Daardoor
verspreidde de gemengde Grieks-Romeinse cultuur zich in deze gebieden.
• Er ontstond een rijk waarin de bovenlaag Grieks-Romeins was.
6 De klassieke vormentaal van de Grieks-Romeinse cultuur
• We spreken over de ‘klassieke’ vormentaal, omdat deze lang een voorbeeld is
(geweest) voor de Europese beeldkunst.
• De Griekse vormentaal was terug te zien in de manier waarop zij tempels bouwen
(denk aan de zuilen) en lichaamsconstructies; de Romeinse eerder door hun
aquaducten, boogconstructies, en dergelijke.
7 De confrontatie tussen de Grieks-Romeinse cultuur en de Germaanse cultuur
van Noordwest-Europa
• De Romeinen kwamen terecht bij de Germanen, die geen schrift, wetenschappelijk
denken of hoogontwikkelde cultuur kenden. Daarom vond er een botsing plaats.
• De Romeinen konden de Germanen niet verslaan. De Rijn werd daardoor de grens
van de ‘romanisering’.
• Doordat de Germanen op en gegeven moment het Romeinse Rijk binnendringen,
wordt het Oost- en West-Romeinse Rijk gesplitst, in de 3e eeuw na Christus.
• In de 5e en 6e eeuw vonden er Germaanse volksverhuizingen plaats. Veel Germanen
leefden in het Rijk. Het Rijk stortte door deze verhuizingen in.
8 De ontwikkeling van het jodendom en christendom als de eerste
monotheïstische godsdiensten
• De joden waren de eerste monotheïsten. Rond 30 na Christus werd de joodse man
Jezus van Nazareth aan het kruis gespijkerd. Dit was de verlosser uit de joodse
geschriften.
• Jezus kreeg echter veel aanhangers en dit vonden joodse priesters zo intimiderend,
dat hij ter dood werd veroordeeld.
• Veel aanhangers van Jezus gingen zich christenen noemen en vertrokken naar
Palestina, om hun geloof verder te verspreiden.
Samenvatting door Tahrim Ramdjan
Geschiedenis CSE 2016
2
, Oudheid 3000 v.C. – 500 n.C.
• In het Romeinse Rijk worden christenen streng vervolgd. Dat komt omdat de
christenen weigerden eerbied te tonen voor gebruiken van de Romeinse
staatsgodsdienst.
• Pas in de 4e eeuw wordt door Constantijn het christendom gelegaliseerd;
Theodosius maakt het de staatsgodsdienst eind 4e eeuw.
Samenvatting door Tahrim Ramdjan
Geschiedenis CSE 2016
3
Kenmerkende aspecten
NB Het examenprogramma maakt onderscheid tussen vijf tijdsindelingen, deze worden ook
hierin gehanteerd
Prehistorie t/m 3000 v.C.
In de prehistorie trekt men eerst rond. Na verloop van tijd gaat men samenleven.
De prehistorie eindigt wanneer het schrift wordt uitgevonden, circa 3000 v.Chr.
Jagers en boeren
1 De levenswijze van jagers-verzamelaars
• De eerste mensen leefden als jagers-verzamelaars. Zij maakten stenen werktuigen.
• De jagers-verzamelaars waren nomaden en trokken rond, op zoek naar voedsel. Ze
bouwden dan hutten of kampen.
• De jagers-verzamelaars deden graag aan grafgiften: mensen begraven met bepaalde
dingen.
2 Het ontstaan van landbouw en landbouwsamenlevingen
• Men ontdekte dat ze ook zelf granen konden verbouwen. De landbouw is
uitgevonden in het Midden-Oosten, wegens een zeer goed landbouwklimaat.
• Dit had zo’n grote impact, dat we spreken van de Neolitische Revolutie. Dit is rond
10.000 voor Christus
• Als gevolg hiervan werd men sedentair: men kreeg een vaste woonplaats. Zo kreeg
men meer plek voor bezittingen en ontstonden ook sociale ongelijkheden en
machtsverschillen.
3 Het ontstaan van de eerste stedelijke gemeenschappen
• Er ontstond irrigatielandbouw: slib werd gewassen met ingewikkelde kanaaltjes en
dergelijke. Boeren vestigden op plekken waar irrigatielandbouw plaatsvond.
• Boeren gingen zich op een gegeven moment bezighouden met handel, bestuur en
godsdienst. Omdat er genoeg verbouwd wordt op het land, kan men zich met
andere zaken bezighouden.
• Zo ontstonden er stadstaten in Mesopotamie. Een kenmerk was dat steden werden
bestuurd door koningen, vaak de rijkste boeren, en priesters en er een hiërarchische
sociale opbouw was.
Samenvatting door Tahrim Ramdjan
Geschiedenis CSE 2016
1
, Oudheid 3000 v.C. – 500 n.C.
Oudheid 3000 v.C. – 500 n.C.
In de Oudheid verspreidt de Grieks-Romeinse cultuur zich over de wereld en ontstaan
de eerste monotheïstische godsdiensten.
Grieken en Romeinen
4 De ontwikkeling van het wetenschappelijk denken en het denken over
burgerschap en politiek in de Griekse stadstaat
• Naar filosofen uit Klein-Azië ontwikkelden de Grieken de filosofie. Ook hielden zij
zich bezig met de wetenschappen.
• In de poleis (stadstaten) van Griekenland worden er allerlei politieke ideeën
ontwikkeld. Er komen verschillende bestuursvormen aan bod. Athene heeft
bijvoorbeeld een monarchie, aristocratie, tirannie en democratie gekend.
• Atheense burgers die te veel macht dreigden te krijgen, konden worden verbannen.
5 De groei van het Romeinse imperium waardoor de Grieks-Romeinse cultuur
zich in Europa verspreidde
• De Romeinen waren zo onder de indruk van de Griekse cultuur dat ze deze
gedeeltelijk overnamen.
• De Romeinen veroverden Griekenland en andere hellenistische koninkrijken. Daarbij
veroverden ze op een gegeven moment ook Noord-Afrika en Europa. Daardoor
verspreidde de gemengde Grieks-Romeinse cultuur zich in deze gebieden.
• Er ontstond een rijk waarin de bovenlaag Grieks-Romeins was.
6 De klassieke vormentaal van de Grieks-Romeinse cultuur
• We spreken over de ‘klassieke’ vormentaal, omdat deze lang een voorbeeld is
(geweest) voor de Europese beeldkunst.
• De Griekse vormentaal was terug te zien in de manier waarop zij tempels bouwen
(denk aan de zuilen) en lichaamsconstructies; de Romeinse eerder door hun
aquaducten, boogconstructies, en dergelijke.
7 De confrontatie tussen de Grieks-Romeinse cultuur en de Germaanse cultuur
van Noordwest-Europa
• De Romeinen kwamen terecht bij de Germanen, die geen schrift, wetenschappelijk
denken of hoogontwikkelde cultuur kenden. Daarom vond er een botsing plaats.
• De Romeinen konden de Germanen niet verslaan. De Rijn werd daardoor de grens
van de ‘romanisering’.
• Doordat de Germanen op en gegeven moment het Romeinse Rijk binnendringen,
wordt het Oost- en West-Romeinse Rijk gesplitst, in de 3e eeuw na Christus.
• In de 5e en 6e eeuw vonden er Germaanse volksverhuizingen plaats. Veel Germanen
leefden in het Rijk. Het Rijk stortte door deze verhuizingen in.
8 De ontwikkeling van het jodendom en christendom als de eerste
monotheïstische godsdiensten
• De joden waren de eerste monotheïsten. Rond 30 na Christus werd de joodse man
Jezus van Nazareth aan het kruis gespijkerd. Dit was de verlosser uit de joodse
geschriften.
• Jezus kreeg echter veel aanhangers en dit vonden joodse priesters zo intimiderend,
dat hij ter dood werd veroordeeld.
• Veel aanhangers van Jezus gingen zich christenen noemen en vertrokken naar
Palestina, om hun geloof verder te verspreiden.
Samenvatting door Tahrim Ramdjan
Geschiedenis CSE 2016
2
, Oudheid 3000 v.C. – 500 n.C.
• In het Romeinse Rijk worden christenen streng vervolgd. Dat komt omdat de
christenen weigerden eerbied te tonen voor gebruiken van de Romeinse
staatsgodsdienst.
• Pas in de 4e eeuw wordt door Constantijn het christendom gelegaliseerd;
Theodosius maakt het de staatsgodsdienst eind 4e eeuw.
Samenvatting door Tahrim Ramdjan
Geschiedenis CSE 2016
3
