Samenvatting Geomorfologie in een notendop 2/2

Fluviatiele processen en landschappen
Fluviatiele processen

Fluviatiele processen zijn landschapsvormende
processen onder invloed van stromend water. Op
volgorde: Erosie à Transport à Depositie (afzetting).
We maken onderscheid tussen erosieve vormen en
afzettingsvormen.

Erosieve vormen:
- Ravijn/ geul (ravine)
Erosie door water kerft een geul in de helling bergafwaarts.
- Brede kloof (canyon)
Hetzelfde principe als bij een ravijn/ geul, maar dan op grotere schaal. Erosie door
water komt hier niet door een beekje, maar door een rivier.

Afzettingsvormen:
- Puinwaaier (fan)
Depositie van sediment door stromend water dat vanaf een helling ineens een vlakte
op stroomt, waardoor het als een soort waaiervorm wordt afgezet.
- Overstromingsvlakte (floodplain)
Vlakte aan de voet van een helling waar een rivier doorheen stroomt. Deze rivier
voert sedimentrijk water uit nabijgelegen gletsjers met zich mee. En zet deze in de
vlakte af. Bij hoogwater komt de vlakte onder water te staan.

Erosie door water op hellingen

Bij neerslag vallen regendruppels op de oppervlakte van
de helling. Dit slaat een soort mini krater in de laag
sedimentkorrels die daar ligt. Dit fenomeen noemen we
druppelerosie (splash erosion).
Het kan voorkomen dat het heel heftig regent en de
grond geen water meer kan opnemen. Dan gaat het water
van de oppervlakte afstromen; vlakte afspoeling (sheet
erosion). Hierbij wordt enkel nog de oppervlakte
aangetast.
Het water voegt zich samen en snijdt geultjes in de
bodem, waardoor geulerosie (rill erosion) ontstaat. Dit
zijn de kleinste geultjes.
Geulen kunnen zich na verloop van tijd samenvoegen
waardoor grotere geulen ontstaan. Dit versnelt het
erosieproces en de kleine geulen veranderen in grote
geulen (gully).
Wanneer het landschap compleet gevormd is uit deze
grote geulen, noemen we dit badlands.

, Erosie in en van water

Hydraulische werking: Water is van zichzelf een eroderende kracht, ook als er geen
sediment in zit. Erosie door sediment dat in water zit, in combinatie met het stromen
van dit water, noemen we abrasie. Een landvorm die hierbij hoort is kolkgaten
(potholes). Deze ontstaan in de bedding van snelle rivierbeekjes. Steentjes die door
het water worden meegevoerd draaien rond door de waterkracht. Als op eenzelfde
ondiepe plek in de stroom de draaiende steentjes tegen de rots ketsen, ontstaat daar
een kuil, wat na verloop van tijd door het herhalen van dit proces potholes ontstaan.
Wanneer gesteente en mineralen oplossen door water spreken we van corrosie.

Riviertransport

- Opgelost materiaal: Dit materiaal is niet met het blote oog te zien omdat het
opgelost is in het water.
- Zwevend transport: Materiaal dat zweeft/ drijft in de rivierstroming. Zwevend
transport bestaat veelal uit zand, kleine steentjes, takjes etc.
- Bodemlast: Grote en/ of zware stenen zij
worden over de bodem getransporteerd.
De kracht van het water duwt de stenen,
zodat ze over de bodem rollen of glijden.
- De stroomlast is de hoeveelheid vaste
stoffen die worden getransporteerd door
een rivier of beek.
- De stroomcapaciteit is het maximum aan
vaste stoffen dat en rivier of beek kan
transporteren.

Wanneer de stroomlast van een rivier hoger is dat de stroomcapaciteit, overstroomt
het land om de rivier heen (floodplains). Hierbij wordt ook sediment afgezet. In dit
geval noemen we het depositiemateriaal alluvium.

Evenwichtsprofielen

Rivieren hebben een overlangs profiel. Dit profiel wordt bepaald door het verhang.
Soms zitten er plotselinge veranderingen in de gradiënt van de rivier. Dit wordt dan
een knikpunt genoemd.

Wanneer het verhang precies
goed is om insnijding in de
bovenloop, en ophoping van
sedimenten in de
benedenloop te voorkomen,
spreken we van een rivier
met een evenwichtprofiel.