Hoorcollege aantekeningen
201701044: Diversiteit binnen de GGZ
Blok 2 | 2022/2023
Universiteit Utrecht
Daphne Psychologie
,Inhoudsopgave
College 1: Introductie
College 2: Diversiteit in de neuropsychologische praktijk
College 3: GGZ en Verstandelijke Beperking
College 4: Context Sensitieve psychotherapie
College 5: Vluchtelingen, cultuur en trauma
College 6: Sex, Gender & Sexual Orientation
College 7: Interculturele communicatie
College 8: Autonomie en genderidentiteit
1
,College 1: Introductie
Wat is diversiteit?
Diversiteit geeft een mate van verscheidenheid aan, verschillen tussen mensen, die zichtbaar en
onzichtbaar zijn. Denk aan aspecten als leeftijd, gender, seksuele oriëntatie, talenten en beperkingen.
Dit maakt dat mensen op een andere manier denken en handelen. Er is steeds meer aandacht voor
diversiteit. In de media wordt het vaker genoemd. Binnen het rechtssysteem is er ook meer aandacht
voor diversiteit en het begrijpen van menselijk gedrag. Er is ook aandacht voor neurodiversiteit, een
voorbeeld van onzichtbare verschillen. Denk aan mensen die een ander werkend brein hebben: ADD,
ADHD of autisme.
Als we kijken naar het onderwijs wordt er kennis overgebracht op studenten, die het later in de
praktijk toe gaan passen. Dan kun je je afvragen; in hoeverre kun je kennis toepassen op
verschillende mensen? Daar moet rekening mee gehouden worden, want hier komt een probleem
om de hoek kijken. Je kunt namelijk zeggen dat psychologie WEIRD is. Dat staat voor:
- Westernized (USA, Australie, Europa)
- Educated
- Industrialized
- Rich
- Democratic
We halen kennis uit onderzoeken, die een steekproef gebruikten met de woorden die voorheen
genoemd zijn. De steekproeven zijn dus niet een goede representatie van de werkelijkheid. Dit heeft
invloed op onze interpretatie van de wereld. Het feit dat psychologie WEIRD is maakt dat er
verschillende biases een rol spelen. Wat bijvoorbeeld blijkt is dat Westerse mensen een hoger
zelfbeeld is hebben dan niet-Westerse mensen, wat de resultaten kan beïnvloeden. Het construct
zelfwaarde gaat uit van het belang van het individu: de waarde die iemand zichzelf toekent. De
zelfwaarde kan in het Westen of een heel andere manier geconstrueerd worden (je eigen grenzen
stellen, wat je behaald hebt) dan in niet-Westerse culturen. In niet-Westerse culturen hangt de
zelfwaarde meer samen met de positie in de groep (het succes waarmee je je rol vervult in een
groep). Dus, het construct kan verschillen per groep, er kan wat anders begrepen worden onder
dezelfde term.
Cultureel denken is het resultaat van de omgeving waarin we opgegroeid zijn. Bevindingen in
onderzoek kunnen dus niet altijd universeel genoemd worden.
Dus: we moeten meer verschillende mensen bestuderen om een completer beeld te krijgen. Er moet
een bepaald bewustzijn ontstaan om voorzichtig met de resultaten om te gaan die tot nu toe
verzameld zijn.
Waarom is bewustzijn belangrijk?
Dit maakt dat je als persoon steeds meer kan beoordelen of bepaalde kennis toepasbaar is op een
bepaalde groep/individu. Een bepaalde therapie bijvoorbeeld. Het maakt dat je ook context-sensitief
kan denken en handelen. Dat houdt in dat je rekening kan houden met leeftijd, omgeving, etc. Hoe
zouden deze aspecten een rol kunnen spelen in denkwijze/problematiek bij de persoon in de
behandelkamer?
2
, Wat voor rol speelt diversiteit binnen de GGZ?
De theorie van de intersectionaliteit is hier een mooie toelichting op. Er zijn allerlei aspecten van
iemands identiteit (SES, cultuur, etniciteit, leeftijd, etc.). Niemand wordt gedefinieerd door een enkel
aspect, maar het is de unieke combinatie van bepaalde aspecten wat maakt dat contextspecifiek
werken niet zo makkelijk is. Je moet rekening houden met het samenspel van allerlei factoren. Deze
aspecten kunnen zowel samenwerken als conflicteren.
Een van die aspecten is cultuur. Dit aspect kan worden gekenmerkt als:
- Aangeleerd in interactie met anderen
- Impliciet, het beïnvloedt emoties en denkwijze. Denk ook aan de woorden die iemand
gebruikt. In het NL zeg je bijv: ik mis jou! Maar in de Perzische taal zeg je: jouw stoel is leeg.
Dan kijk je vanuit een andere hoek en gebruik je andere woorden. Cultuur maakt ook dat je
bepaalde emoties op een bepaalde manier ervaart doordat je andere woorden gebruikt.
- Het is een keuze. Als je een begroeting uit een andere cultuur wilt leren, kun je daar zelf voor
kiezen. Je hebt de vrijheid om je aan te sluiten bij verschillende groepen.
- Cultuur is bindend. Het geeft kaders. Je bent je soms niet bewust van de grote hoeveelheid
referentiekaders die je krijgt. Het is daarom richtinggevend.
- Het wordt beÏnvloed door een groep. En de groep beïnvloed de cultuur.
- Het verleent betekenis, gedragsvoorschriften. Zo kunnen we afmeten welk gedrag gewenst
is.
Het is een dynamisch concept; het veranderd door de tijd heen. Het heeft effect op heel veel
zichtbare en onzichtbare aspecten van de identiteit.
Cultuur en de mentale gezondheid
Er zijn heel veel onderzoeken gedaan naar groepen en bepaalde problematiek. Er is ook gekeken
naar verklaringsmodellen. Cultuur en mentale gezondheid is een breed veld binnen de psychologie.
We hebben het dan over de mentale gezondheid bij biculturele populaties. Als we hiernaar kijken
zien we dat er culturele stressoren zijn die de kans op problematiek bij mensen met een
migratieachtergrond verhogen. Een aantal daarvan zijn: discriminatie, family culture conflict (de kloof
tussen ouders en kind wordt groter), acculturative stress, bicultural stress, etc.
Acculturatie is een begrip wat vaak genoemd wordt in dit licht. Berry heeft het over het
acculturatiemodel. Er zijn twee vragen die je zou kunnen stellen:
1. Acht men het waardevol om de eigen culturele identiteit en karakteristieken te behouden?
2. Acht men het waardevol om relaties met de dominante samenleving aan te gaan?
Deze vragen gaan over het proces waarbij iemand een nieuwe cultuur integreert met de identiteit.
Als op beide vragen JA wordt geantwoord, spreken we van integratie. Als iemand zich volledig
aanpast aan de nieuwe cultuur, en niks blijft behouden van de vorige cultuur, dan hebben we het
over assimilatie. Bij weinig integratie met de nieuwe cultuur hebben we het over marginalisatie.
Welke is het meest gezond? Wanneer is de kwetsbaarheid op psychische problematiek het laagst?
Het is duidelijk dat het behoud van de oude cultuur is heel belangrijk, maar er moet ook aangepast
3
201701044: Diversiteit binnen de GGZ
Blok 2 | 2022/2023
Universiteit Utrecht
Daphne Psychologie
,Inhoudsopgave
College 1: Introductie
College 2: Diversiteit in de neuropsychologische praktijk
College 3: GGZ en Verstandelijke Beperking
College 4: Context Sensitieve psychotherapie
College 5: Vluchtelingen, cultuur en trauma
College 6: Sex, Gender & Sexual Orientation
College 7: Interculturele communicatie
College 8: Autonomie en genderidentiteit
1
,College 1: Introductie
Wat is diversiteit?
Diversiteit geeft een mate van verscheidenheid aan, verschillen tussen mensen, die zichtbaar en
onzichtbaar zijn. Denk aan aspecten als leeftijd, gender, seksuele oriëntatie, talenten en beperkingen.
Dit maakt dat mensen op een andere manier denken en handelen. Er is steeds meer aandacht voor
diversiteit. In de media wordt het vaker genoemd. Binnen het rechtssysteem is er ook meer aandacht
voor diversiteit en het begrijpen van menselijk gedrag. Er is ook aandacht voor neurodiversiteit, een
voorbeeld van onzichtbare verschillen. Denk aan mensen die een ander werkend brein hebben: ADD,
ADHD of autisme.
Als we kijken naar het onderwijs wordt er kennis overgebracht op studenten, die het later in de
praktijk toe gaan passen. Dan kun je je afvragen; in hoeverre kun je kennis toepassen op
verschillende mensen? Daar moet rekening mee gehouden worden, want hier komt een probleem
om de hoek kijken. Je kunt namelijk zeggen dat psychologie WEIRD is. Dat staat voor:
- Westernized (USA, Australie, Europa)
- Educated
- Industrialized
- Rich
- Democratic
We halen kennis uit onderzoeken, die een steekproef gebruikten met de woorden die voorheen
genoemd zijn. De steekproeven zijn dus niet een goede representatie van de werkelijkheid. Dit heeft
invloed op onze interpretatie van de wereld. Het feit dat psychologie WEIRD is maakt dat er
verschillende biases een rol spelen. Wat bijvoorbeeld blijkt is dat Westerse mensen een hoger
zelfbeeld is hebben dan niet-Westerse mensen, wat de resultaten kan beïnvloeden. Het construct
zelfwaarde gaat uit van het belang van het individu: de waarde die iemand zichzelf toekent. De
zelfwaarde kan in het Westen of een heel andere manier geconstrueerd worden (je eigen grenzen
stellen, wat je behaald hebt) dan in niet-Westerse culturen. In niet-Westerse culturen hangt de
zelfwaarde meer samen met de positie in de groep (het succes waarmee je je rol vervult in een
groep). Dus, het construct kan verschillen per groep, er kan wat anders begrepen worden onder
dezelfde term.
Cultureel denken is het resultaat van de omgeving waarin we opgegroeid zijn. Bevindingen in
onderzoek kunnen dus niet altijd universeel genoemd worden.
Dus: we moeten meer verschillende mensen bestuderen om een completer beeld te krijgen. Er moet
een bepaald bewustzijn ontstaan om voorzichtig met de resultaten om te gaan die tot nu toe
verzameld zijn.
Waarom is bewustzijn belangrijk?
Dit maakt dat je als persoon steeds meer kan beoordelen of bepaalde kennis toepasbaar is op een
bepaalde groep/individu. Een bepaalde therapie bijvoorbeeld. Het maakt dat je ook context-sensitief
kan denken en handelen. Dat houdt in dat je rekening kan houden met leeftijd, omgeving, etc. Hoe
zouden deze aspecten een rol kunnen spelen in denkwijze/problematiek bij de persoon in de
behandelkamer?
2
, Wat voor rol speelt diversiteit binnen de GGZ?
De theorie van de intersectionaliteit is hier een mooie toelichting op. Er zijn allerlei aspecten van
iemands identiteit (SES, cultuur, etniciteit, leeftijd, etc.). Niemand wordt gedefinieerd door een enkel
aspect, maar het is de unieke combinatie van bepaalde aspecten wat maakt dat contextspecifiek
werken niet zo makkelijk is. Je moet rekening houden met het samenspel van allerlei factoren. Deze
aspecten kunnen zowel samenwerken als conflicteren.
Een van die aspecten is cultuur. Dit aspect kan worden gekenmerkt als:
- Aangeleerd in interactie met anderen
- Impliciet, het beïnvloedt emoties en denkwijze. Denk ook aan de woorden die iemand
gebruikt. In het NL zeg je bijv: ik mis jou! Maar in de Perzische taal zeg je: jouw stoel is leeg.
Dan kijk je vanuit een andere hoek en gebruik je andere woorden. Cultuur maakt ook dat je
bepaalde emoties op een bepaalde manier ervaart doordat je andere woorden gebruikt.
- Het is een keuze. Als je een begroeting uit een andere cultuur wilt leren, kun je daar zelf voor
kiezen. Je hebt de vrijheid om je aan te sluiten bij verschillende groepen.
- Cultuur is bindend. Het geeft kaders. Je bent je soms niet bewust van de grote hoeveelheid
referentiekaders die je krijgt. Het is daarom richtinggevend.
- Het wordt beÏnvloed door een groep. En de groep beïnvloed de cultuur.
- Het verleent betekenis, gedragsvoorschriften. Zo kunnen we afmeten welk gedrag gewenst
is.
Het is een dynamisch concept; het veranderd door de tijd heen. Het heeft effect op heel veel
zichtbare en onzichtbare aspecten van de identiteit.
Cultuur en de mentale gezondheid
Er zijn heel veel onderzoeken gedaan naar groepen en bepaalde problematiek. Er is ook gekeken
naar verklaringsmodellen. Cultuur en mentale gezondheid is een breed veld binnen de psychologie.
We hebben het dan over de mentale gezondheid bij biculturele populaties. Als we hiernaar kijken
zien we dat er culturele stressoren zijn die de kans op problematiek bij mensen met een
migratieachtergrond verhogen. Een aantal daarvan zijn: discriminatie, family culture conflict (de kloof
tussen ouders en kind wordt groter), acculturative stress, bicultural stress, etc.
Acculturatie is een begrip wat vaak genoemd wordt in dit licht. Berry heeft het over het
acculturatiemodel. Er zijn twee vragen die je zou kunnen stellen:
1. Acht men het waardevol om de eigen culturele identiteit en karakteristieken te behouden?
2. Acht men het waardevol om relaties met de dominante samenleving aan te gaan?
Deze vragen gaan over het proces waarbij iemand een nieuwe cultuur integreert met de identiteit.
Als op beide vragen JA wordt geantwoord, spreken we van integratie. Als iemand zich volledig
aanpast aan de nieuwe cultuur, en niks blijft behouden van de vorige cultuur, dan hebben we het
over assimilatie. Bij weinig integratie met de nieuwe cultuur hebben we het over marginalisatie.
Welke is het meest gezond? Wanneer is de kwetsbaarheid op psychische problematiek het laagst?
Het is duidelijk dat het behoud van de oude cultuur is heel belangrijk, maar er moet ook aangepast
3
