Samenvatting zuur-base evenwicht en bloedgasanalyse
Inleiding zuur en base
Zuur-base stoornissen geven aan dat er mogelijk sprake is van ernstige ziekte. De diverse
stofwisselingsprocessen verlopen op abnormale wijze in aanwezigheid van zuur-base-
stoornissen. Op basis van herkenning van specifieke zuur-base stoornissen kan in veel
gevallen sneller een diagnose gesteld worden.
Bepaalde patiënten moeten onderzocht worden op zuur-base stoornissen:
o Ernstige zieke patiënten (IC-patiënten)
o Long- en nier patiënten
o Patiënten met verdenking op intoxicatie van alcohol, drugs en medicatie
o Patiënten met verdenking op dehydratie
o Patiënten die hevig braken of diarree hebben
Lichamelijk onderzoek en aanwijzingen voor zuur-base stoornissen
Mogelijke aanwijzingen kunnen zijn:
o Hyperventilatie bij bv. acidose en sepsis
o Hypoventilatie bij bv. hersenletsel, intoxicatie en ernstig COPD
o Acetongeur van adem bij diabetische ketoacidose
o Dehydratie
o Verlaagd bewustzijn bij bv. ernstige acidose, alkalose of intoxicatie
o Hemodynamische instabiliteit bv bij shock door diverse oorzaken
Laboratoriumonderzoek naar zuur-base stoornissen
Bloedgasanalyse arterieel, bepaling van koolstofdioxide en bicarbonaat, zuurstofopname in
het bloed.
Lactaat, ketonen, medicamenten en drugs spelen ook een rol bij afwijkingen in de zuurgraad
van het bloed.
Koolstofdioxide, bicarbonaat en PH als basisparameters bij bloedgasinterpretatie
,Arteriële bloedgasafname
Mag geen lucht in de spuit zitten want dan wordt dit vermengt met het bloed.
Sommige bloedbuizen bevatten heparine dit is een zuur waardoor het PH in het bloed dus zal
verlagen. Heparine bevat geen CO2, dus verdunning van het bloed met heparine zal de PCO2
meting vals verlagen. En de PH verhogen.
Wat zijn zuren en basen?
Zuur: een substantie die H+ ionen kan afgeven in een waterige oplossing.
o Bv. zoutzuur, bestaat uit een combinatie van H+ en CI-
ionen die samen een neutraal geladen molecuul vormen:
HCI in een waterige oplossing splitst dit molecuul
onmiddellijk in H+ en CI-ionen en geeft H+ ionen af in de
oplossing.
Het ‘zuur’ is dus HCI. In een waterige oplossing wordt
een H+ ion afgesplitst. Ook komt een CI- ion in dit proces
vrij.
Base: een substantie die H+ ionen kan binden in een waterige oplossing.
o Bv. isnatronloog = natriumhydroxide. Een sterke base, bestaat uit een combinatie
van NA+ (natrium) en OH- (hydroxide) ionen die samen het neutraal geladen NaOH
molecuul vormen. In water splitst dit molecuul in NA+ en OH-. OH- bindt vervolgens
direct elk vrij beschikbaar H+ion waarbij H2O (water) gevormd word.
Formule = NaOH NA+ + OH- OH + H+ H2O
Sterke en zwakke zuren en basen
De sterkte en zuurte hangt af van het gemak waarmee het zuur H+ ionen afstaat in een
waterige oplossing.
o Een sterk zuur geeft al zijn H+ ionen af
o Een zwak zuur geeft slechts een deel van H+ ionen af
Voorbeelden van sterke zuren zijn:
o Zoutzuur (maagzuur)
o Zwavelzuur
Voorbeelden van zwakke zuren zijn:
o Azijnzuur
o Vetzuren
Sterke base = als H+ ionen gemakkelijk gebonden worden door deze base.
Voorbeelden van sterke basen zijn:
o Natriumhydroxide (natronloog)
o Kaliumhydroxide
Voorbeelden van zwakke basen zijn:
o Ammoniak
o Bicarbonaat
, Meten en kwantificeren van zuurgraad: de PH als maat
Zuurgraad: Zuurgraad van een oplossing is de mate waarin deze oplossing H+ ionen bevat =
PH.
PH: PH is het logaritme van 1 gedeeld door de concentratie van H+ ionen
o Formulevorm: PH= log 1/ [H+]
PH kan variëren van 0-14.
PH van 7= neutraal, hoe lager PH hoe zuurder. Hoger dan 7 = basisch.
Regulatie van zuren en basen in het lichaam
Normaal PH in het lichaam tussen de 7,35 en 7,45. Het lichaam zorgt dat de concentratie van
H+ ionen binnen de grenzen blijft. Bij verstoring van H+ ionen werken 3 belangrijke
mechanismen samen om de optimale fysiologische waarden van de concentratie H+ ionen te
herstellen.
o Buffers (intracellulair en extracellulair)
o Respiratoire systeem (longen)
o Renale systeem (nieren)
Buffers
Buffers zijn stoffen die zuren en/of basen reversibel kunnen binden en hiermee de werking
van de zuren of basen tijdelijk kunnen elimineren. De werking van buffers is snel en vindt
binnen seconden plaats. Buffers zijn de eerstelijnsverdediging van het lichaam tegen abrupte
veranderingen in het zuur-base evenwicht.
Buffers binden H+ ionen of geven deze juist af afhankelijk van de PH. Dit is een tijdelijke
oplossing tot het lichaam langdurige mechanismen heeft ingesteld om de zuur-base balans te
herstellen. Elke stof die reversibel H+ ionen kan binden of afgeven kan als buffer beschouwd
worden.
Inleiding zuur en base
Zuur-base stoornissen geven aan dat er mogelijk sprake is van ernstige ziekte. De diverse
stofwisselingsprocessen verlopen op abnormale wijze in aanwezigheid van zuur-base-
stoornissen. Op basis van herkenning van specifieke zuur-base stoornissen kan in veel
gevallen sneller een diagnose gesteld worden.
Bepaalde patiënten moeten onderzocht worden op zuur-base stoornissen:
o Ernstige zieke patiënten (IC-patiënten)
o Long- en nier patiënten
o Patiënten met verdenking op intoxicatie van alcohol, drugs en medicatie
o Patiënten met verdenking op dehydratie
o Patiënten die hevig braken of diarree hebben
Lichamelijk onderzoek en aanwijzingen voor zuur-base stoornissen
Mogelijke aanwijzingen kunnen zijn:
o Hyperventilatie bij bv. acidose en sepsis
o Hypoventilatie bij bv. hersenletsel, intoxicatie en ernstig COPD
o Acetongeur van adem bij diabetische ketoacidose
o Dehydratie
o Verlaagd bewustzijn bij bv. ernstige acidose, alkalose of intoxicatie
o Hemodynamische instabiliteit bv bij shock door diverse oorzaken
Laboratoriumonderzoek naar zuur-base stoornissen
Bloedgasanalyse arterieel, bepaling van koolstofdioxide en bicarbonaat, zuurstofopname in
het bloed.
Lactaat, ketonen, medicamenten en drugs spelen ook een rol bij afwijkingen in de zuurgraad
van het bloed.
Koolstofdioxide, bicarbonaat en PH als basisparameters bij bloedgasinterpretatie
,Arteriële bloedgasafname
Mag geen lucht in de spuit zitten want dan wordt dit vermengt met het bloed.
Sommige bloedbuizen bevatten heparine dit is een zuur waardoor het PH in het bloed dus zal
verlagen. Heparine bevat geen CO2, dus verdunning van het bloed met heparine zal de PCO2
meting vals verlagen. En de PH verhogen.
Wat zijn zuren en basen?
Zuur: een substantie die H+ ionen kan afgeven in een waterige oplossing.
o Bv. zoutzuur, bestaat uit een combinatie van H+ en CI-
ionen die samen een neutraal geladen molecuul vormen:
HCI in een waterige oplossing splitst dit molecuul
onmiddellijk in H+ en CI-ionen en geeft H+ ionen af in de
oplossing.
Het ‘zuur’ is dus HCI. In een waterige oplossing wordt
een H+ ion afgesplitst. Ook komt een CI- ion in dit proces
vrij.
Base: een substantie die H+ ionen kan binden in een waterige oplossing.
o Bv. isnatronloog = natriumhydroxide. Een sterke base, bestaat uit een combinatie
van NA+ (natrium) en OH- (hydroxide) ionen die samen het neutraal geladen NaOH
molecuul vormen. In water splitst dit molecuul in NA+ en OH-. OH- bindt vervolgens
direct elk vrij beschikbaar H+ion waarbij H2O (water) gevormd word.
Formule = NaOH NA+ + OH- OH + H+ H2O
Sterke en zwakke zuren en basen
De sterkte en zuurte hangt af van het gemak waarmee het zuur H+ ionen afstaat in een
waterige oplossing.
o Een sterk zuur geeft al zijn H+ ionen af
o Een zwak zuur geeft slechts een deel van H+ ionen af
Voorbeelden van sterke zuren zijn:
o Zoutzuur (maagzuur)
o Zwavelzuur
Voorbeelden van zwakke zuren zijn:
o Azijnzuur
o Vetzuren
Sterke base = als H+ ionen gemakkelijk gebonden worden door deze base.
Voorbeelden van sterke basen zijn:
o Natriumhydroxide (natronloog)
o Kaliumhydroxide
Voorbeelden van zwakke basen zijn:
o Ammoniak
o Bicarbonaat
, Meten en kwantificeren van zuurgraad: de PH als maat
Zuurgraad: Zuurgraad van een oplossing is de mate waarin deze oplossing H+ ionen bevat =
PH.
PH: PH is het logaritme van 1 gedeeld door de concentratie van H+ ionen
o Formulevorm: PH= log 1/ [H+]
PH kan variëren van 0-14.
PH van 7= neutraal, hoe lager PH hoe zuurder. Hoger dan 7 = basisch.
Regulatie van zuren en basen in het lichaam
Normaal PH in het lichaam tussen de 7,35 en 7,45. Het lichaam zorgt dat de concentratie van
H+ ionen binnen de grenzen blijft. Bij verstoring van H+ ionen werken 3 belangrijke
mechanismen samen om de optimale fysiologische waarden van de concentratie H+ ionen te
herstellen.
o Buffers (intracellulair en extracellulair)
o Respiratoire systeem (longen)
o Renale systeem (nieren)
Buffers
Buffers zijn stoffen die zuren en/of basen reversibel kunnen binden en hiermee de werking
van de zuren of basen tijdelijk kunnen elimineren. De werking van buffers is snel en vindt
binnen seconden plaats. Buffers zijn de eerstelijnsverdediging van het lichaam tegen abrupte
veranderingen in het zuur-base evenwicht.
Buffers binden H+ ionen of geven deze juist af afhankelijk van de PH. Dit is een tijdelijke
oplossing tot het lichaam langdurige mechanismen heeft ingesteld om de zuur-base balans te
herstellen. Elke stof die reversibel H+ ionen kan binden of afgeven kan als buffer beschouwd
worden.
