Samenvatting van het boek: Sociologie. Een Inleiding.

Sociologie. Een inleiding – Elchardus et al.


Hoofdstuk 1 – De sociologische verzuchting
Weinig tot geen verhelderende definities.
Drie definities die uit toonaangevende handboeken komen:
- Vertrekkende van haar originele doelstelling als de ‘wetenschap van de
samenleving’, is sociologie geëvolueerd naar het trachten van hoe de
samenleving werkt. Ze tracht inzichten te verwerven in de vele typen
relaties, zowel formeel als informeel, tussen mensen. Die relaties worden
beschouwd als motor van de samenleving. (British Sociological
Association)
- Sociologie is de studie van het sociale leven, sociale verandering en de
sociale oorzaken en gevolgen van menselijk gedrag. Sociologen
onderzoeken de structuur van groepen, organisaties, samenlevingen, en
de wijze waarop mensen in deze contexten in interactie treden. (American
Sociological Association)
- Sociologie is een vorm van sociaal onderzoek dat heel verschillende
vormen aanneemt. (Blackwell Encyclopedia of Sociology)
 Slechts over één ding eens: hoe moeilijk het is om tot een definitie te
komen

Twee kanttekeningen bij: (Weber) Wetenschappelijke poging om het sociale
handelen te begrijpen, met de bedoeling op die manier tot een causale verklaring
van het verloop en de effecten van dat handelen te komen.
- Niet alleen probeert de sociologie dit, maar ook de psychologie,
antropologie en de politicologie. Te algemeen?
- Weber stelt dat de sociologische verklaring causaal of oorzakelijk moet
zijn: verklaren neemt de vorm aan van oorzaak-gevolgrelaties. Daarmee
zijn niet alle sociologen het eens.

Definities kunnen worden gebruikt om een verschijnsel vast te leggen, definities
zijn echter minder geschikt om een verschijnsel te begrijpen.

Wat de sociologie ons leert
Al die dingen waarvan we soms aannemen dat zij natuurlijk zijn en verbonden
zijn met onze diepste eigenheid, hadden zich in de loop van de geschiedenis ook
anders kunnen ontwikkelen. Zij zijn contigent. Iets is contigent als het
noodzakelijk noch onmogelijk is en het dus ook anders had kunnen zijn dan het
nu is. Het tweede gedeelte ervan is dat het contingente niet gelijk gesteld kan
worden aan het arbitraire. Het is niet omdat een bepaalde instelling,
bijvoorbeeld het huwelijk, ook anders had kunnen zijn, ja, in andere culturen
soms totaal andere vormen aanneemt, dat er geen goede redenen bestaan voor
de vorm die het bij ons heeft aangenomen.
Enerzijds alles is contingent, anderzijds maar daarom nog niet arbitrair
of willekeurig.

Murdock-files-> informatie over 565 culturen geïnventariseerd. Informatie heeft
betrekking op hun verwantschapssystemen, verdeling werk man/vrouw,
rechtssystemen en politieke organisaties etc.

1

, Polygamie-> een persoon van het ene geslacht verbindt zich met verschillende
personen van het andere geslacht. In veel gevallen polygyinie-> waarbij één man
veel vrouwen kan huwen. In andere culturen het omgekeerde-> polyandrie.

Het besef van contingentie speelt in de sociologie een belangrijke rol.
Bijvoorbeeld, afwijkend gedrag wordt door de samenleving geproduceerd. Niet
door een ongelukkige jeugd, maar wel dat de normen die we hanteren om
afwijkend en crimineel gedrag te beoordelen van sociale oorsprong zijn, en
daarom verschillen van de ene tot de andere samenleving, van het ene tijdperk
tot het andere. Becker wil vooral duidelijk maken dat de sociologie met
betrekking tot afwijkend gedrag een dubbele taak heeft:
- Verklaren waarom bepaalde individuen tot afwijkend gedrag komen
- Verklaren waarom bepaalde gedragingen in bepaalde samenlevingen
afwijkend zijn en in andere niet.
Contingent maar niet arbitrair
Rousseau vroeg zich af: hoe men de mensen de wet kan doen eerbiedigen, als zij
er zich van bewust worden dat zij die zelf hebben gemaakt. Later schrijft hij:
mensen zullen de wet enkel respecteren en hun plichten enkel zullen naleven als
een religie hen daartoe zet en motiveert. Religies moeten doelbewust bijdragen
tot burgerdeugd; goede, degelijke burgers kweken. Hij bekritiseerde het
christendom dat het die taak onvoldoende opnam. Nieuwe religies die de
aandacht voor burgerdeugd centraal dienden te stellen noemde hij Civiele
religies.

Het besef van het contingente betekent dat men de organisatie van de
samenleving – de weten en de vorm van instellingen als het huwelijk – niet langer
op rekening van goddelijke wil of natuurlijke noodzaak kan schrijven. Mensen zijn
er de makers van.
Het inzicht van de contingentie van wet, norm en gewoonte is een oncomfortabel
bewustzijn.

Waarom is het contingentie niet arbitrair of willekeurig? -> nog geen pasklaar
antwoord op

Verlichting en Tegen-Verlichting
Na de Franse revolutie stond die vraag centraal tussen vertegenwoordigers van
de Verlichtingen en die van de Tegen-Verlichting.

Verlichting: geïndividualiseerde en gerationaliseerd denken, verwierp een beroep
op religie als een handhaver van de orde. Goede samenleven was niet meer
afhankelijk van religie, maar van het volgen van de eigen rede en het eigen
redeneervermogen. Rede moest de grondslag van de maatschappelijke orde
worden.
Reactie hierop -> Tegen-Verlichting: vreesde dat het redelijke handelen wel eens
tot egoïstische, sociale ontreddering en vervreemding zou kunnen leiden. Als
mensen niet meer geloofden dat de regels die het samenleven mogelijk maakten,
van bovennatuurlijke oorsprong waren, zouden ze elkaar niet meer respecteren.
Godsdienst en gezag.

Grondlegger van de sociologie: Auguste Comte
Bedacht de term: sociologie. Comte pleitte voor een sterk zakelijke, op strakke
wetenschappelijke observatie en logica gesteunde sociologie. Dat noemde hij de
positieve of positivistische benadering van de sociale werkelijkheid.
Onze aandacht gaan naar het ontdekken van regelmaten in het gedrag en deze

2