Rode loper Colon Carcinoom
Inleiding kanker
In het menselijk lichaam zitten miljarden kleine cellen. Deze cellen maken deel uit van de
verschillende organen en hebben allemaal een andere taak. Cellen kunnen beschadigd raken,
waardoor ze afsterven. Dit gebeurt bij ons allemaal miljoenen keren per dag. Ons lichaam moet deze
dode cellen natuurlijk wel vervangen. Nieuwe cellen worden gevormd door een proces dat ‘celdeling’
wordt genoemd. Hierbij maken bestaande cellen als het ware een kopie van
zichzelf. In het DNA van cellen zit informatie over dit proces van delen en
afsterven. Hierdoor wordt dit proces door de cellen zelf geregeld. Als er
bijvoorbeeld veel nieuwe cellen bij moeten komen, wordt de celdeling
aangezet. Hierdoor gaan meer cellen een kopie van zichzelf maken,
waardoor er snel cellen bijkomen. Als er juist te veel cellen zijn, wordt er
een signaal gegeven dat de celdeling geremd moet worden. er komen dan
tijdelijk minder nieuwe cellen bij. Daarnaast worden disfunctionerende
cellen aangemoedigd om af te steren, dit wordt apoptose oftewel geprogrammeerde celdood
genoemd. Bij kanker is het DNA van enkele cellen beschadigd. Hierdoor krijgen die cellen geen
signaal om te stoppen met de celdeling, ook niet als er genoeg nieuwe cellen gemaakt zijn. Deze
cellen blijven zich dus delen, zonder remming. De nieuwe kopieën hebben ook allemaal dezelfde
beschadiging in het DNA, waardoor zij ook snel zullen delen. Er ontstaat een ophoping van nieuwe
cellen, die samen een tumor kunnen vormen. Dit ongewenst en ongeremd delen van cellen door een
beschadiging aan het DNA noemen we kanker. Kanker kan in het lichaam verschillende vormen
aannemen. Het meest bekend is de ‘knobbel’: een vaste zwelling, die ook wel een ‘solide tumor’
wordt genoemd. Deze knobbel is soms zelfs te voelen, bijvoorbeeld in de borst bij vrouwen met
borstkanker. Kanker kan echter ook in het bloed zitten, waardoor geen knobbel te voelen is. Dit is het
geval bij leukemie. Tumoren kunnen de normale functies van het lichaam verstoren. Als een tumor
groot genoeg is, kan hij tegen gezonde organen aandrukken, waardoor deze organen minder goed
hun werk kunnen doen.
Inleiding dikke darm kanker
Met dikke darm kanker wordt meestal een coloncarcinoom bedoeld, oftewel een tumor in de dikke
darm zelf. Soms worden tumoren in het rectum (endeldarm) hier ook wel toe gerekend. Elk jaar
worden 13000 Nederlanders gediagnosticeerd met dikke darm kanker. Bij mannen komt dit 1,4 keer
vaker voor dan bij vrouwen. Elk jaar overlijden 5000 Nederlanders aan deze vorm van kanker. Van
alle zorgvragers met dikke darm kanker is 85% boven de 50 jaar. Leeftijd is daarmee een belangrijke
risicofactor voor het ontstaan van dikke darm kanker. Daarnaast speelt een ongezonde leefstijl een
rol; denk aan roken, alcohol, vet eten en/of weinig beweging. De kans op dikke darm kanker is
verhoogd als:
- Dikke darm kanker veel in de familie voorkomt (genetische factoren)
- Er al meerdere goedaardige tumoren (poliepen) uit de dikke darm van de zorgvrager
verwijderd zijn
- Een bekende erfelijke vorm van darmkanker in de familie voorkomt (hereditair nonpolyposis
colorectaal carcinoom of familiare adenomateuze polyposis)
- De zorgvrager al meer dan 10 jaar de ziekte van Chrohn of colitis ulcerosa heeft
, Risicofactoren kanker
Aan het ontstaan van kanker kan een zorgvrager vaak niets doen. Wel zijn er enkele factoren dei de
kans op het ontstaan van kanker vergroten. Dit zijn de zogeheten risicofactoren. Aan sommige
risicofactoren kunnen mensen echter niet veranderen, zoals de leeftijd of het geërfde DNA. Aan het
overgrote deel van de risicofactoren kun je echter wel iets doen. De belangrijkste risicofactoren waar
je iets tegen kunt doen zijn:
- Infecties
- Uv-straling en ioniserende straling
- Kankerverwekkende chemicaliën
- Overgewicht
Leeftijd
Bij elke nieuwe celdeling kunnen foutjes in het DNA terechtkomen. Deze foutjes kunnen ertoe leiden
dat de cel ongeremd gaat delen en dus een kankercel wordt. Hoe meer celdelingen hebben
plaatsgevonden, hoe groter de kans dat er fouten in het DNA zitten. Bij een ouder persoon hebben
meer celdelingen plaatsgevonden dan bij een jong iemand. Een oudere heeft dus een grotere kans op
een foutje in het DNA. Hierdoor is de kans dat zo iemand kanker krijgt groter dan bij een jongere.
Geërfd DNA
Iedereen erft DNA van zijn of haar ouders. De helft van het DNA komt van de moeder, de andere
helft van de vader. Als het DNA van (een van) de ouders al een afwijking had, bestaat de kans dat dit
foutje is overgeërfd naar het DNA van het kind. Hierdoor is de kans dat dit kind kanker krijgt op
voorhand groter dan bij mensen zonder dit foutje. Een bekend voorbeeld hiervan zijn de BRCA-genen
bij zorgvragers met borstkanker. Vrouwen met een foutje in deze genen hebben een verhoogde kans
op borstkanker en op eierstokkanker. Als zij een foutje in een BRCA-gen hebben, geven zij dit in de
helft van de gevallen door aan hun kinderen. De kinderen hebben daardoor een verhoogde kans op
borst- en eierstokkanker. Het is echter niet zo dat alle vrouwen met een foutje in deze genen
daadwerkelijk borstkanker krijgen. Een foutje in het DNA verhoogt alleen de kans op het krijgen van
kanker.
Infecties
Sommige bacteriën en virussen kunnen een rol spelen bij het ontstaan van kanker. Ze kunnen
bijvoorbeeld zorgen voor een foutje in het DNA, of ze zorgen ervoor dat de bescherming tegen
andere risicofactoren vermindert. Een voorbeeld hiervan is Humaan Papillomavirus (HPV), dt een rol
steelt bij het ontstaan van baarmoederhalskanker. Tegenwoordig worden meisjes op hun dertiende
ingeënt tegen dit virus. Hierdoor is de verwachting dat het aantal vrouwen dat
baarmoederhalskanker krijgt de komende jaren zal afnemen
Inleiding kanker
In het menselijk lichaam zitten miljarden kleine cellen. Deze cellen maken deel uit van de
verschillende organen en hebben allemaal een andere taak. Cellen kunnen beschadigd raken,
waardoor ze afsterven. Dit gebeurt bij ons allemaal miljoenen keren per dag. Ons lichaam moet deze
dode cellen natuurlijk wel vervangen. Nieuwe cellen worden gevormd door een proces dat ‘celdeling’
wordt genoemd. Hierbij maken bestaande cellen als het ware een kopie van
zichzelf. In het DNA van cellen zit informatie over dit proces van delen en
afsterven. Hierdoor wordt dit proces door de cellen zelf geregeld. Als er
bijvoorbeeld veel nieuwe cellen bij moeten komen, wordt de celdeling
aangezet. Hierdoor gaan meer cellen een kopie van zichzelf maken,
waardoor er snel cellen bijkomen. Als er juist te veel cellen zijn, wordt er
een signaal gegeven dat de celdeling geremd moet worden. er komen dan
tijdelijk minder nieuwe cellen bij. Daarnaast worden disfunctionerende
cellen aangemoedigd om af te steren, dit wordt apoptose oftewel geprogrammeerde celdood
genoemd. Bij kanker is het DNA van enkele cellen beschadigd. Hierdoor krijgen die cellen geen
signaal om te stoppen met de celdeling, ook niet als er genoeg nieuwe cellen gemaakt zijn. Deze
cellen blijven zich dus delen, zonder remming. De nieuwe kopieën hebben ook allemaal dezelfde
beschadiging in het DNA, waardoor zij ook snel zullen delen. Er ontstaat een ophoping van nieuwe
cellen, die samen een tumor kunnen vormen. Dit ongewenst en ongeremd delen van cellen door een
beschadiging aan het DNA noemen we kanker. Kanker kan in het lichaam verschillende vormen
aannemen. Het meest bekend is de ‘knobbel’: een vaste zwelling, die ook wel een ‘solide tumor’
wordt genoemd. Deze knobbel is soms zelfs te voelen, bijvoorbeeld in de borst bij vrouwen met
borstkanker. Kanker kan echter ook in het bloed zitten, waardoor geen knobbel te voelen is. Dit is het
geval bij leukemie. Tumoren kunnen de normale functies van het lichaam verstoren. Als een tumor
groot genoeg is, kan hij tegen gezonde organen aandrukken, waardoor deze organen minder goed
hun werk kunnen doen.
Inleiding dikke darm kanker
Met dikke darm kanker wordt meestal een coloncarcinoom bedoeld, oftewel een tumor in de dikke
darm zelf. Soms worden tumoren in het rectum (endeldarm) hier ook wel toe gerekend. Elk jaar
worden 13000 Nederlanders gediagnosticeerd met dikke darm kanker. Bij mannen komt dit 1,4 keer
vaker voor dan bij vrouwen. Elk jaar overlijden 5000 Nederlanders aan deze vorm van kanker. Van
alle zorgvragers met dikke darm kanker is 85% boven de 50 jaar. Leeftijd is daarmee een belangrijke
risicofactor voor het ontstaan van dikke darm kanker. Daarnaast speelt een ongezonde leefstijl een
rol; denk aan roken, alcohol, vet eten en/of weinig beweging. De kans op dikke darm kanker is
verhoogd als:
- Dikke darm kanker veel in de familie voorkomt (genetische factoren)
- Er al meerdere goedaardige tumoren (poliepen) uit de dikke darm van de zorgvrager
verwijderd zijn
- Een bekende erfelijke vorm van darmkanker in de familie voorkomt (hereditair nonpolyposis
colorectaal carcinoom of familiare adenomateuze polyposis)
- De zorgvrager al meer dan 10 jaar de ziekte van Chrohn of colitis ulcerosa heeft
, Risicofactoren kanker
Aan het ontstaan van kanker kan een zorgvrager vaak niets doen. Wel zijn er enkele factoren dei de
kans op het ontstaan van kanker vergroten. Dit zijn de zogeheten risicofactoren. Aan sommige
risicofactoren kunnen mensen echter niet veranderen, zoals de leeftijd of het geërfde DNA. Aan het
overgrote deel van de risicofactoren kun je echter wel iets doen. De belangrijkste risicofactoren waar
je iets tegen kunt doen zijn:
- Infecties
- Uv-straling en ioniserende straling
- Kankerverwekkende chemicaliën
- Overgewicht
Leeftijd
Bij elke nieuwe celdeling kunnen foutjes in het DNA terechtkomen. Deze foutjes kunnen ertoe leiden
dat de cel ongeremd gaat delen en dus een kankercel wordt. Hoe meer celdelingen hebben
plaatsgevonden, hoe groter de kans dat er fouten in het DNA zitten. Bij een ouder persoon hebben
meer celdelingen plaatsgevonden dan bij een jong iemand. Een oudere heeft dus een grotere kans op
een foutje in het DNA. Hierdoor is de kans dat zo iemand kanker krijgt groter dan bij een jongere.
Geërfd DNA
Iedereen erft DNA van zijn of haar ouders. De helft van het DNA komt van de moeder, de andere
helft van de vader. Als het DNA van (een van) de ouders al een afwijking had, bestaat de kans dat dit
foutje is overgeërfd naar het DNA van het kind. Hierdoor is de kans dat dit kind kanker krijgt op
voorhand groter dan bij mensen zonder dit foutje. Een bekend voorbeeld hiervan zijn de BRCA-genen
bij zorgvragers met borstkanker. Vrouwen met een foutje in deze genen hebben een verhoogde kans
op borstkanker en op eierstokkanker. Als zij een foutje in een BRCA-gen hebben, geven zij dit in de
helft van de gevallen door aan hun kinderen. De kinderen hebben daardoor een verhoogde kans op
borst- en eierstokkanker. Het is echter niet zo dat alle vrouwen met een foutje in deze genen
daadwerkelijk borstkanker krijgen. Een foutje in het DNA verhoogt alleen de kans op het krijgen van
kanker.
Infecties
Sommige bacteriën en virussen kunnen een rol spelen bij het ontstaan van kanker. Ze kunnen
bijvoorbeeld zorgen voor een foutje in het DNA, of ze zorgen ervoor dat de bescherming tegen
andere risicofactoren vermindert. Een voorbeeld hiervan is Humaan Papillomavirus (HPV), dt een rol
steelt bij het ontstaan van baarmoederhalskanker. Tegenwoordig worden meisjes op hun dertiende
ingeënt tegen dit virus. Hierdoor is de verwachting dat het aantal vrouwen dat
baarmoederhalskanker krijgt de komende jaren zal afnemen
