Samenvatting thema 11 Begeleidingsmethodieken in de
ouderenzorg.
Veel methodieken ontwikkeld om ouderen te begeleiden. Worden vaak
benaderingswijzen genoemd. Meeste methodieken zijn ontwikkeld in
verpleeghuizen. Bekende methodieken zijn:
- Realiteitsoriëntatietraining (ROT)
- Validation
- Warme zorg
- Reminiscentie
- Snoezelen
- Bewegings Activerings Programma (BAP)
Met uitzondering van BAP zijn deze methodieken in het boek MMZ al behandeld.
In dit thema verdieping in de theorieën van ROT en validation. Daarnaast wordt
BAP uitgebreid behandeld. Inleiding op het BAP is stilstaan bij het nut van
bewegen voor ouderen en behandelen we methodieken die beweging bij
ouderen bevorderen.
11.2 Kiezen van een methodiek
Eerste vraag wat de behoefte van de cliënt is, welk doel je wilt bereiken en in
hoeverre er sprake is van geheugenproblematiek of dementie. Sommige
methodieken kun je altijd toepassen. In die gevallen is de methodiek onderdeel
van de basisberoepshouding van de hulpverlener. Andere methodieken zijn alleen
op spec. Problemen van toepassing. (zie blz. 354)
11.3 Realiteitsoriëntatietraining (ROT)
Is geschikt voor meerdere doelgroepen, zoals dementerenden, psych patiënten
en ouderen met geheugenproblemen die horen bij het normale proces van ouder
worden. Ook bij verwardheid als gevolg van andere problematiek kan ROT een
positief effect hebben.
ROT staat in NL ook bekend als realiteits oriëntatie R.O. en
realiteitsoriëntatiebenadering ROB. Er is grote overlap tussen verschillende
benamingen:
- R.O. is een overkoepelende term voor ROT en ROB
- ROB wordt meestal samen met ROT toegepast. Elders in dit thema kun je
daar meer over lezen.
- ROT is in NL als begrip het meest ingeburgerd. Dit is dan ook de term die
we in dit thema zullen gebruiken.
ROT=
1. Confronteren met de werkelijkheid
2. De directieve corrigerende houding
11.3.1 Confronteren met de werkelijkheid
Aanpassingen in de omgeving
Relatief makkelijke en vanzelfsprekende manier gerealiseerd worden door de
werkelijkheid nadrukkelijk in beeld te brengen. Voorbeelden:
- Grote klok ophangen
- Kalender met datum
- Naamkaartjes
- Bewegwijzering
, - Bordjes met functies van ruimtes
- Stickers in kasten wat er moet staan.
- Knoppen van apparaten voorzien van stickers met de functie.
- Portretfoto’s van medewerkers en groepsleden ophangen met daaronder
de naam.
Gerichte activiteiten
Veel geheugenspelletjes en geheugentrainingen die de inprenting en het
kortetermijngeheugen scherp houden. Ook het samen lezen van kracht of het
samen kijken naar het journaal is een activiteit waardoor de cliënt direct met de
werkelijkheid wordt geconfronteerd. Verder gerichte activiteiten aanbieden in
kader van thema’s.
Gesprekken
In gesprekken kun je allerlei informatie geven die de cliënt confronteert met de
werkelijkheid. Ondersteunen van gesprekken met feiten en beeldmateriaal
versterkt het effect. Bijvoorbeeld wanneer je over het weer praat, zorg je dat de
gordijnen open zijn zodat de cliënt kan zien waar je het over hebt.
Gedrag
Dingen die vanzelfsprekend lijken noem je hardop. Simpele dingen benoemen ‘ik
zal de kopjes eens opruimen’ hierdoor betrek je de cliënt bij verschillende
activiteiten. Cliënten met de naam aanspreken waardoor ze deze zo lang
mogelijk herkennen.
Belangrijk is gebeurtenissen niet alleen te benoemen maar de cliënten er ook
zoveel mogelijk actief bij te betrekken. Bijvoorbeeld door hulp te vragen bij het
dekken van de tafel of het opmaken van het bed. Gaat niet om hoeveel ze
meehelpen maar dat ze meehelpen. Client blijft hierdoor actief en voelen zich
gewaardeerd. Wanneer een activiteit te ingewikkeld word, activiteit in stappen
aanbieden.
Adviezen voor de omgang volgens de ROT:
- Zorg voor een rustige omgeving
- Gebruik een vast dag en weekprogramma
- Duidelijke eenvoudige vragen of stel vragen waar een gedeelte van het
antwoord al in te herkennen is.
- Duidelijke eenvoudige antwoorden geven.
- Omgeving inrichten zodat cliënt herinnert word aan tijd plaats persoon.
- Cliënt met respect benaderen.
11.3.2 De directieve, corrigerende houding.
Oorspronkelijke uitvoering van ROT cliënt corrigeren wanneer hij fout maakt. Veel
kritiek op uitgangspunt. Cliënten worden onzeker of geïrriteerd door deze
benadering. De confrontatie met de werkelijkheid door een directieve correctie
wordt als heel onprettig ervaren en zal meer negatieve dan positieve effecten
hebben. Advies om bij dit aspect voorzichtig te zijn. Bekijk per cliënt en situatie of
corrigeren gewenst is. Beoordeel of het corrigeren relevant is.
Contra-indicatie
ROT is niet in alle gevallen effectief. Sommige mensen raken geïrriteerd, onzeker,
verdrietig of angstig van de herhaaldelijke confrontatie met de werkelijkheid, en
dus de confrontatie met dat wat ze niet meer weten. Het is daarom van belang
om de reactie van cliënt goed te blijven observeren. Wanneer de cliënt niet meer
goed reageert op de informatie die hem wordt aangeboden kan er beter voor een
ouderenzorg.
Veel methodieken ontwikkeld om ouderen te begeleiden. Worden vaak
benaderingswijzen genoemd. Meeste methodieken zijn ontwikkeld in
verpleeghuizen. Bekende methodieken zijn:
- Realiteitsoriëntatietraining (ROT)
- Validation
- Warme zorg
- Reminiscentie
- Snoezelen
- Bewegings Activerings Programma (BAP)
Met uitzondering van BAP zijn deze methodieken in het boek MMZ al behandeld.
In dit thema verdieping in de theorieën van ROT en validation. Daarnaast wordt
BAP uitgebreid behandeld. Inleiding op het BAP is stilstaan bij het nut van
bewegen voor ouderen en behandelen we methodieken die beweging bij
ouderen bevorderen.
11.2 Kiezen van een methodiek
Eerste vraag wat de behoefte van de cliënt is, welk doel je wilt bereiken en in
hoeverre er sprake is van geheugenproblematiek of dementie. Sommige
methodieken kun je altijd toepassen. In die gevallen is de methodiek onderdeel
van de basisberoepshouding van de hulpverlener. Andere methodieken zijn alleen
op spec. Problemen van toepassing. (zie blz. 354)
11.3 Realiteitsoriëntatietraining (ROT)
Is geschikt voor meerdere doelgroepen, zoals dementerenden, psych patiënten
en ouderen met geheugenproblemen die horen bij het normale proces van ouder
worden. Ook bij verwardheid als gevolg van andere problematiek kan ROT een
positief effect hebben.
ROT staat in NL ook bekend als realiteits oriëntatie R.O. en
realiteitsoriëntatiebenadering ROB. Er is grote overlap tussen verschillende
benamingen:
- R.O. is een overkoepelende term voor ROT en ROB
- ROB wordt meestal samen met ROT toegepast. Elders in dit thema kun je
daar meer over lezen.
- ROT is in NL als begrip het meest ingeburgerd. Dit is dan ook de term die
we in dit thema zullen gebruiken.
ROT=
1. Confronteren met de werkelijkheid
2. De directieve corrigerende houding
11.3.1 Confronteren met de werkelijkheid
Aanpassingen in de omgeving
Relatief makkelijke en vanzelfsprekende manier gerealiseerd worden door de
werkelijkheid nadrukkelijk in beeld te brengen. Voorbeelden:
- Grote klok ophangen
- Kalender met datum
- Naamkaartjes
- Bewegwijzering
, - Bordjes met functies van ruimtes
- Stickers in kasten wat er moet staan.
- Knoppen van apparaten voorzien van stickers met de functie.
- Portretfoto’s van medewerkers en groepsleden ophangen met daaronder
de naam.
Gerichte activiteiten
Veel geheugenspelletjes en geheugentrainingen die de inprenting en het
kortetermijngeheugen scherp houden. Ook het samen lezen van kracht of het
samen kijken naar het journaal is een activiteit waardoor de cliënt direct met de
werkelijkheid wordt geconfronteerd. Verder gerichte activiteiten aanbieden in
kader van thema’s.
Gesprekken
In gesprekken kun je allerlei informatie geven die de cliënt confronteert met de
werkelijkheid. Ondersteunen van gesprekken met feiten en beeldmateriaal
versterkt het effect. Bijvoorbeeld wanneer je over het weer praat, zorg je dat de
gordijnen open zijn zodat de cliënt kan zien waar je het over hebt.
Gedrag
Dingen die vanzelfsprekend lijken noem je hardop. Simpele dingen benoemen ‘ik
zal de kopjes eens opruimen’ hierdoor betrek je de cliënt bij verschillende
activiteiten. Cliënten met de naam aanspreken waardoor ze deze zo lang
mogelijk herkennen.
Belangrijk is gebeurtenissen niet alleen te benoemen maar de cliënten er ook
zoveel mogelijk actief bij te betrekken. Bijvoorbeeld door hulp te vragen bij het
dekken van de tafel of het opmaken van het bed. Gaat niet om hoeveel ze
meehelpen maar dat ze meehelpen. Client blijft hierdoor actief en voelen zich
gewaardeerd. Wanneer een activiteit te ingewikkeld word, activiteit in stappen
aanbieden.
Adviezen voor de omgang volgens de ROT:
- Zorg voor een rustige omgeving
- Gebruik een vast dag en weekprogramma
- Duidelijke eenvoudige vragen of stel vragen waar een gedeelte van het
antwoord al in te herkennen is.
- Duidelijke eenvoudige antwoorden geven.
- Omgeving inrichten zodat cliënt herinnert word aan tijd plaats persoon.
- Cliënt met respect benaderen.
11.3.2 De directieve, corrigerende houding.
Oorspronkelijke uitvoering van ROT cliënt corrigeren wanneer hij fout maakt. Veel
kritiek op uitgangspunt. Cliënten worden onzeker of geïrriteerd door deze
benadering. De confrontatie met de werkelijkheid door een directieve correctie
wordt als heel onprettig ervaren en zal meer negatieve dan positieve effecten
hebben. Advies om bij dit aspect voorzichtig te zijn. Bekijk per cliënt en situatie of
corrigeren gewenst is. Beoordeel of het corrigeren relevant is.
Contra-indicatie
ROT is niet in alle gevallen effectief. Sommige mensen raken geïrriteerd, onzeker,
verdrietig of angstig van de herhaaldelijke confrontatie met de werkelijkheid, en
dus de confrontatie met dat wat ze niet meer weten. Het is daarom van belang
om de reactie van cliënt goed te blijven observeren. Wanneer de cliënt niet meer
goed reageert op de informatie die hem wordt aangeboden kan er beter voor een
