SUCCESSIEWET & ESTATE PLANNING
Tentamen: 10 januari 2023
HC 1 grondbeginselen
HC 2 huwelijksvermogensrecht & fiscaal partnerschap
HC 3 erfrecht
HC 4 schenkingen
HC 5 fictiebepalingen
HC 6 fictiebepalingen (deel II)
HC 7 afgezonderde particuliere vermogens
HC 8 bedrijfsopvolging
HC 9 internationale aspecten
NB. Colleges zijn gegeven door Prof. dr. F. Sonneveldt en Bianca de Kroon, printscreens
zijn ontleend aan de powerpoints die zijn gebruikt tijdens de colleges.
,Nanne Brooimans Universiteit Leiden, 2022-2023
HC 1
Anglo-Amerikaanse recht: het recht is er voor de burgers, alles kan, vrijheid, geen
legitimarissen, voorzieningen treffen voor de toekomst (bijv. voor over-over-
kleinkinderen).
Civiel recht (continentaal): de burgers zijn er voor het recht, gerechtvaardigde
doelstellingen nastreven, binnen het systeem, ongeborenen doen mee met de
nalatenschap als zij daadwerkelijk worden geboren.
In het Anglo-Amerikaanse recht is een nalatenschap een persoon. Als iemand overlijdt
ontstaat er een boedel die een eigen leven leidt: de estate. Daarover wordt een executor
of administrator aangesteld die de estate gaat afwikkelen. Als de schulden betaald zijn,
wordt het overgedragen aan de erfgenamen.
Nederland: erfgenamen treden in de positie van de erflater.
Successiewet (erf- en schenkbelasting) – verkrijgingsbelasting. De heffing wordt
gekoppeld aan iedere afzonderlijke verkrijging.
Engeland/Amerika – boedelbelasting. Kijken naar de estate, wat wordt er als geheel
nagelaten? De boedel als één verkrijging. In Amerika een progressief tarief en in
Engeland een vast tarief van 40%.
Historisch komt Nederland van een boedelbelasting. In de wet zitten nog rest-
verschijnselen van de boedelbelasting fictiebepalingen. Voorbeeld: voor de heffing
kijk je naar de erflater/schenker. Zuiverder voor de verkrijgingsbelasting zou zijn om te
kijken waar de verkrijger woont. De wet gaat uit van het civiele recht: voor de
erfbelasting geldt dat wat je krachtens erfrecht verkrijgt. Hoofdregel is dus dat wat je
niet krachtens erfrecht verkrijgt (bijv. huwelijksvermogensrecht), kan niet in de heffing
worden betrokken en is onbelast.
Schenkbelasting wordt geheven op grond van dat wat je krachtens schenking verkrijgt.
Wat is schenking? Schenking = eng begrip, gift = ruim begrip. De gift is de handeling en
schenking de overeenkomst. Schenking is een gift voor de Successiewet (art. 1 lid 7 SW).
Woonplaatsbeginsel
De verkrijger die iets verkrijgt van een erflater/schenker die woonachtig was in
Nederland, dan leidt dat tot een belastbaar feit wereldwijde heffing, maakt niet uit
waar het vermogen gelegen is. Geen buitenlandse belastingplicht (afschaffing per 1
januari 2010).
art. 3 lid 1 SW– een Nederlander die in Nederland heeft gewoond en binnen 10 jaar
nadat hij Nederland metterwoon heeft verlaten, is overleden of een schenking heeft
gedaan, wordt geacht ten tijde van zijn overlijden of van het doen van de schenking in
Nederland te hebben gewoond.
2
,Nanne Brooimans Universiteit Leiden, 2022-2023
Rechtsgronden voor het heffen van erfbelasting
1. Budgettair aspect;
2. Draagkrachtbeginsel;
3. Buitenkansbeginsel (beginsel van de bevoorrechte verkrijging) – “windfall”
4. Sluisgedachte;
5. Loon naar werken;
6. Beginsel van de minste pijn;
7. Wegnemen van ongelijkheden in de vermogensverdeling.
3
, Nanne Brooimans Universiteit Leiden, 2022-2023
HC 2
Alleen verkrijgingen krachtens erfrecht zijn belast, opent de weg naar sluiproutes: bijv.
via huwelijksvermogensrecht. Tenzij fictie!
Huwelijksvermogensrecht
Indien geen huwelijkse voorwaarden
1. Wettelijke algehele gemeenschap van goederen (voor 1 januari 2018)
= enkel goederen verkregen onder uitsluitingsclausule, verknochte goederen en
rechten uit de Wet verevening pensioenrechten bij overlijden zijn niet
gemeenschappelijk.
Bij gemeenschap van goederen in de casus: de helft van die gemeenschap vormt de
nalatenschap van de erflater, + evt. privégoederen van de overledene.
Ontstaan gemeenschap van goederen: boedelmenging = verkrijging onder algemene
titel;
Leveringsformaliteiten in acht nemen voor de Successiewet, overdrachtsbelasting
(boedelmenging en verdeling van huwelijksgemeenschap zijn voor de
overdrachtsbelasting geen belastbare feiten);
Als een van de echtgenoten een aanmerkelijk belang heeft, vindt er boedelmenging
plaats en ook die verkrijging is onbelast voor de inkomstenbelasting.
2. Wettelijke beperkte gemeenschap van goederen (vanaf 1 januari 2018).
= de goederen die de echtgenoten tijdens het huwelijk verwerven + goederen die
gezamenlijk waren voor het huwelijk (t.a.v. die goederen boedelmenging).
(Bij samenwoners treedt geen boedelmenging op, enkel bij het huwelijk. Uiteraard wel
gezamenlijke goederen, bijv. woonhuis: eenvoudige gemeenschap (titel 3.7 BW). Bij
verdeling van het woonhuis (50/50), hoeft er geen overdrachtsbelasting te worden
betaald (art. 15 lid 1 sub g). Daarvoor is wel vereist dat je binnen de bandbreedte 60/40
zat bij de verkrijging van de onroerende zaak.)
Overgang krachtens huwelijksvermogensrecht
- aangaan van huwelijk in (beperkte) gemeenschap van goederen: boedelmenging;
- verdeling van huwelijksgemeenschap bij het aangaan van huwelijkse voorwaarden
staande huwelijk bijv. van algehele gemeenschap van goederen naar huwelijkse
voorwaarden omdat één van de echtgenoten een onderneming gaat starten;
- verdeling van huwelijksgemeenschap bij het einde van het huwelijk door
echtscheiding (art. 1:99 lid 1 sub b BW);
- verdeling van huwelijksgemeenschap bij het einde van het huwelijk door overlijden
(art. 1:99 lid 1 sub a BW).
4
Tentamen: 10 januari 2023
HC 1 grondbeginselen
HC 2 huwelijksvermogensrecht & fiscaal partnerschap
HC 3 erfrecht
HC 4 schenkingen
HC 5 fictiebepalingen
HC 6 fictiebepalingen (deel II)
HC 7 afgezonderde particuliere vermogens
HC 8 bedrijfsopvolging
HC 9 internationale aspecten
NB. Colleges zijn gegeven door Prof. dr. F. Sonneveldt en Bianca de Kroon, printscreens
zijn ontleend aan de powerpoints die zijn gebruikt tijdens de colleges.
,Nanne Brooimans Universiteit Leiden, 2022-2023
HC 1
Anglo-Amerikaanse recht: het recht is er voor de burgers, alles kan, vrijheid, geen
legitimarissen, voorzieningen treffen voor de toekomst (bijv. voor over-over-
kleinkinderen).
Civiel recht (continentaal): de burgers zijn er voor het recht, gerechtvaardigde
doelstellingen nastreven, binnen het systeem, ongeborenen doen mee met de
nalatenschap als zij daadwerkelijk worden geboren.
In het Anglo-Amerikaanse recht is een nalatenschap een persoon. Als iemand overlijdt
ontstaat er een boedel die een eigen leven leidt: de estate. Daarover wordt een executor
of administrator aangesteld die de estate gaat afwikkelen. Als de schulden betaald zijn,
wordt het overgedragen aan de erfgenamen.
Nederland: erfgenamen treden in de positie van de erflater.
Successiewet (erf- en schenkbelasting) – verkrijgingsbelasting. De heffing wordt
gekoppeld aan iedere afzonderlijke verkrijging.
Engeland/Amerika – boedelbelasting. Kijken naar de estate, wat wordt er als geheel
nagelaten? De boedel als één verkrijging. In Amerika een progressief tarief en in
Engeland een vast tarief van 40%.
Historisch komt Nederland van een boedelbelasting. In de wet zitten nog rest-
verschijnselen van de boedelbelasting fictiebepalingen. Voorbeeld: voor de heffing
kijk je naar de erflater/schenker. Zuiverder voor de verkrijgingsbelasting zou zijn om te
kijken waar de verkrijger woont. De wet gaat uit van het civiele recht: voor de
erfbelasting geldt dat wat je krachtens erfrecht verkrijgt. Hoofdregel is dus dat wat je
niet krachtens erfrecht verkrijgt (bijv. huwelijksvermogensrecht), kan niet in de heffing
worden betrokken en is onbelast.
Schenkbelasting wordt geheven op grond van dat wat je krachtens schenking verkrijgt.
Wat is schenking? Schenking = eng begrip, gift = ruim begrip. De gift is de handeling en
schenking de overeenkomst. Schenking is een gift voor de Successiewet (art. 1 lid 7 SW).
Woonplaatsbeginsel
De verkrijger die iets verkrijgt van een erflater/schenker die woonachtig was in
Nederland, dan leidt dat tot een belastbaar feit wereldwijde heffing, maakt niet uit
waar het vermogen gelegen is. Geen buitenlandse belastingplicht (afschaffing per 1
januari 2010).
art. 3 lid 1 SW– een Nederlander die in Nederland heeft gewoond en binnen 10 jaar
nadat hij Nederland metterwoon heeft verlaten, is overleden of een schenking heeft
gedaan, wordt geacht ten tijde van zijn overlijden of van het doen van de schenking in
Nederland te hebben gewoond.
2
,Nanne Brooimans Universiteit Leiden, 2022-2023
Rechtsgronden voor het heffen van erfbelasting
1. Budgettair aspect;
2. Draagkrachtbeginsel;
3. Buitenkansbeginsel (beginsel van de bevoorrechte verkrijging) – “windfall”
4. Sluisgedachte;
5. Loon naar werken;
6. Beginsel van de minste pijn;
7. Wegnemen van ongelijkheden in de vermogensverdeling.
3
, Nanne Brooimans Universiteit Leiden, 2022-2023
HC 2
Alleen verkrijgingen krachtens erfrecht zijn belast, opent de weg naar sluiproutes: bijv.
via huwelijksvermogensrecht. Tenzij fictie!
Huwelijksvermogensrecht
Indien geen huwelijkse voorwaarden
1. Wettelijke algehele gemeenschap van goederen (voor 1 januari 2018)
= enkel goederen verkregen onder uitsluitingsclausule, verknochte goederen en
rechten uit de Wet verevening pensioenrechten bij overlijden zijn niet
gemeenschappelijk.
Bij gemeenschap van goederen in de casus: de helft van die gemeenschap vormt de
nalatenschap van de erflater, + evt. privégoederen van de overledene.
Ontstaan gemeenschap van goederen: boedelmenging = verkrijging onder algemene
titel;
Leveringsformaliteiten in acht nemen voor de Successiewet, overdrachtsbelasting
(boedelmenging en verdeling van huwelijksgemeenschap zijn voor de
overdrachtsbelasting geen belastbare feiten);
Als een van de echtgenoten een aanmerkelijk belang heeft, vindt er boedelmenging
plaats en ook die verkrijging is onbelast voor de inkomstenbelasting.
2. Wettelijke beperkte gemeenschap van goederen (vanaf 1 januari 2018).
= de goederen die de echtgenoten tijdens het huwelijk verwerven + goederen die
gezamenlijk waren voor het huwelijk (t.a.v. die goederen boedelmenging).
(Bij samenwoners treedt geen boedelmenging op, enkel bij het huwelijk. Uiteraard wel
gezamenlijke goederen, bijv. woonhuis: eenvoudige gemeenschap (titel 3.7 BW). Bij
verdeling van het woonhuis (50/50), hoeft er geen overdrachtsbelasting te worden
betaald (art. 15 lid 1 sub g). Daarvoor is wel vereist dat je binnen de bandbreedte 60/40
zat bij de verkrijging van de onroerende zaak.)
Overgang krachtens huwelijksvermogensrecht
- aangaan van huwelijk in (beperkte) gemeenschap van goederen: boedelmenging;
- verdeling van huwelijksgemeenschap bij het aangaan van huwelijkse voorwaarden
staande huwelijk bijv. van algehele gemeenschap van goederen naar huwelijkse
voorwaarden omdat één van de echtgenoten een onderneming gaat starten;
- verdeling van huwelijksgemeenschap bij het einde van het huwelijk door
echtscheiding (art. 1:99 lid 1 sub b BW);
- verdeling van huwelijksgemeenschap bij het einde van het huwelijk door overlijden
(art. 1:99 lid 1 sub a BW).
4
