Samenvatting Syllabus 22/23 kunstgeschiedenis, hoofdstuk 2

Hoofdstuk 2, Syllabus VWO 22/23 | Mirte Mulder V6TA


HOOFDSTUK 2: LEVEN VOOR, IN EN MET KUNST
‘Mythen’ zijn de vaste verhalen en beelden van het kunstenaarschap. Camiel van Winkel schreef hier
een essay over en onderscheidde drie mythen:
1. Het romantische kunstenaarschap: Kunstenaar is vrij en autonoom en de werken zijn een directe
expressie van de gevoelens.
2. Het modernistische of avant-gardische kunstenaarschap: Kunstenaar betrekt de samenleving en
doet dit op een kritische en toekomstgerichte manier en de autonomie wordt gezien als een
verbanning.
3. Het klassieke kunstenaarschap: Kunstenaar sluit zich bewust aan bij grote traditie en hecht aan
kennis, studie, regels en criteria.
Tegenwoordig passen de kunstenaars minder binnen deze modellen, maar ze zweven nog steeds
naast elkaar in een postmodern universum. De hedendaagse kunstenaars vallen volgens Van Winkel
onder een vierde variant:
4. Het kunstenaarschap van de post-artist: Kunstenaar is niet echt verbonden met maatschappij en
produceert geen werk. De verbondenheid van kunst en leven wordt gestimuleerd. Er is sprake
van nabootsing (kopiëren van maatschappelijke verschijnselen, zoals Andy Warhol deed).

REPRESENTATIE: KUNSTENAARS ALS ‘SUPERHELDEN’
Giorgio Vasari was in 1550 de eerste schrijver van een Europees kunsthistorisch boek. Er wordt in dit
boek benadrukt dat kunstenaars uitzonderlijke wezens zijn en dat de perfecte kunst wordt gemaakt
door perfecte personen. De belangstelling voor het leven van een kunstenaar is sindsdien alleen
maar sterker geworden, wat verklaart dat de naam van de kunstenaar belangrijk is voor het werk. De
meeste kunsthistorische publicaties gaan over slechts één kunstenaar, waarin wordt verteld over hun
kunst en leven. Al zijn de boeken en films niet altijd bestand tegen factchecking door de aangedikte
of verzonnen anekdotes. Vasari paste vaak verhalen toe waarin een beroemde kunstenaar als kind al
talent had en werd ontdekt door voorbijgangers. Deze anekdote wordt tegenwoordig nog steeds
gebruikt. Bij volwassen kunstenaars is een bekende anekdote over de snelheid waarmee ze kunnen
tekenen of schilderen populair. Deze verhalen zijn bedoeld om te laten zien dat een kunstenaar een
soort superheld of heilige is. Vaak zijn kunstenaars daarom ook mannelijk, vrouwen worden zelden
neergezet als genieën.

MICHELANGELO
Michelangelo is bekend door onder anderen zijn beeld David en de schilderingen in de Sixtijnse Kapel
en de Sint-Pieter in Rome. Michelangelo werd gezien als iemand die door God was gestuurd, met
dank aan zijn talent in ieder vak van de kunst. Volgens Vasari voelde Michelangelo geen
vermoeidheid of ongemak bij het schilderen van plafonds, daarnaast vroeg hij geen geld voor het
afbouwen van de Sint-Pieter. Ook zijn levensstijl en zijn lichaam jaren na zijn dood dragen bij aan het
beeld van een mens met goddelijke oorsprong. Tegenwoordig worden nog steeds (zelfhulp)boeken
geschreven geïnspireerd door Michelangelo.

REPRESENTATIE: KUNSTENAARS ALS BOHEMIENS
In de negentiende eeuw ontstond er een ander beeld van de kunstenaar,
naast een superheld, namelijk de kunstenaar als bohemien. De kunstenaar
werd een randfiguur met een lage maatschappelijke status. Een ander
woord voor bohemien, bedacht door Henri Murger, is ‘waterdrinkers’,
aangezien de kunstenaars zelfs te arm waren voor wijn. Hij beschreef zijn
leven in zijn verslag. De verhalen van Murger en zijn toneelstuk inspireerden
veel andere kunstenaars. Gustave Courbet besloot ook te leven als
bohemien en heeft het schilderij De Ontmoeting gemaakt, waarin de
kunstenaar als arm en niet-burgerlijk is neergezet, maar ook als een genie.


Pagina 1 van 4