J. Vossenstein: Vreemd Volk
H2 Een inleidend theoretisch uitstapje.
Alleen wat puur natuur is, onaangetast door de mens, valt niet onder cultuur. Het
criterium dat cultuur van natuur onderscheidt is het voorkomen van menselijke ingrijpen.
Cultuur omvat de volgende facetten:
- Cultuur is een overlevingsstrategie: een van de vele mogelijke manieren die
mensen bedenken om de basisproblemen van het leven op te lossen.
- Cultuur is een groepsaangelegenheid: je deelt cultuur met anderen, maar ook niet
alle anderen. Cultuur zit tussen het individuele en universele in.
- Cultuur is een samenhangend geheel van materiële en niet materiële elementen.
- Cultuurelementen hebben betekenis en richtlijnen voor degenen die tot de cultuur
behoren.
- Cultuur bestaat uit een patroon dat aangeleerd is en slechts langzaam verandert:
cultuur zit vooral in het brein van mensen.
Hieruit kan opgemaakt worden dan de definitie van cultuur is: cultuur is een
samenhangend geheel van meer of minder bewuste denkbeelden en technieken dat een
groep mensen over langere tijd dient als richtlijn en instrument om te leven en
overleven.
Hoe ontstaan culturen?
Hoe de mens zich precies uit de puur biologische achtergrond (de mens stamt volgens
onderzoek van aapachtige wezens af) heeft weten los te maken is nog altijd een bron van
speculatie van wetenschappelijk onderzoek. De volgende aspecten hebben een rol
gespeeld bij het ontstaan van culturen, van samenhangende levenswijzen:
- De natuurlijke omgeving waarin mensen leven.
- Hun dagelijkse manier van bestaan, techniek en economie.
- Hun maatschappelijke structuren, het sociale en politieke leven, en hun duiding
van het waarom van dit alles; religie, filosofie en kunst.
Dit kun je cultuurvormende factoren noemen, want elk van deze aspecten heeft een
eigen domein van tastbare en geestelijke zaken voortgebracht.
De natuurlijke omgeving
Elke groep mensen heeft een fysieke omgeving tot z’n beschikking die de groep voorziet
van een leefgebied van een aantal eigenschappen die het mogelijk maken om er te
overleven. Dit geldt ook voor trekkende volkeren zonder een vast territorium, zoals
nomaden of jagers/ verzamelaars.
Voor niet-trekkende volkeren is de natuurlijke omgeving zo goed als onveranderlijk.
Veranderingen, zoals klimaatswijzigingen gaan vaak te langzaam om merkbaar te zijn,
waardoor de fysieke omgeving beschouwd kan worden als een (vrijwel) stabiele
achtergrond. Voorbeelden die er zijn van plotselinge veranderingen wijzen erop dat
culturen zoals ecosystemen dan te weinig veerkracht hebben om probleemloos op de
nieuwe situatie te reageren.
, Drie cultuurvormende levenssferen
In het beheren van die meestal stabiele natuurlijke omgevingen ontwikkelen mensen drie
levenssferen of ‘velden’:
- Het economische veld: bestaat uit alles wat samenhangt met het voorzien in de
levensbehoeften en het verdelen van de opbrengsten.
- Het maatschappelijke veld: richt zich op het praktische ordenen en regelen van de
onderlinge relatie en het verdelen en in evenwicht brengen of houden van de
macht.
- Het religieuze veld: richt zich op ‘zingeving’ en voorziet in de behoefte aan duiding
en mentale ordening van de wereld en het leven.
De economie
Deze eerste niet-permanente laag van ‘cultuurvormende’ invloeden wordt gevormd door
de economie van een land of gebied: de manier van overleven in het gegeven milieu, met
bepaalde middelen van bestaan, met de technieken, arbeidsverdeling en specialisaties die
ontwikkeld zijn. Dit alles en de manier waarop dat fysieke overleven georganiseerd is,
zijn factoren die veel invloed hebben op de cultuur.
Economie is de krachtigste motor achter het dagelijks leven van elke cultuur.
De maatschappij
De tweede laag die van invloed is op de cultuur en hier een onderdeel van uitmaakt,
bestaat uit maatschappelijke ordening, de machtsverhouding, de politiek (onderliggende
patronen en opvattingen , de structurele maatschappelijke ordening).
Hiërarchische verhoudingen
De organisatie van het politieke leven leidt in het gedrag van mensen misschien niet tot
werkelijke acceptatie, maar wel tot een bepaalde gewenning aan het bestaande
hiërarchische verhoudingen. Vaak houden zulke patronen decennia of nog langer in
nauwelijks gewijzigde vorm stand.
Religie
De grootste continuïteit heeft in het algemeen de laatste van de drie cultuurvormende
levenssferen: religie is vrijwel altijd het meest stabiele, het minst veranderlijke element
van een cultuur. Godsdiensten dienden antwoord te geven op vragen over echt ontstaan
van de aarde, de vruchtbaarheid van de mens, dier en akker, de wispelturigheid van de
natuur, de mysteriën van de sterrenhemel en de onderlinge verhoudingen tussen
mensen.
Bekeringen tot een religie kunnen individueel, vredig en vrijwillig plaatsvinden of
groepsgewijs met dwang of wapengekletter.
Vorm en inhoud
Een religie kent ook een vorm, een bepaalde organisatie. Deze kunnen niks met religie te
maken hebben; zoals scholen, bedrijven en andere maatschappelijke instellingen.
H2 Een inleidend theoretisch uitstapje.
Alleen wat puur natuur is, onaangetast door de mens, valt niet onder cultuur. Het
criterium dat cultuur van natuur onderscheidt is het voorkomen van menselijke ingrijpen.
Cultuur omvat de volgende facetten:
- Cultuur is een overlevingsstrategie: een van de vele mogelijke manieren die
mensen bedenken om de basisproblemen van het leven op te lossen.
- Cultuur is een groepsaangelegenheid: je deelt cultuur met anderen, maar ook niet
alle anderen. Cultuur zit tussen het individuele en universele in.
- Cultuur is een samenhangend geheel van materiële en niet materiële elementen.
- Cultuurelementen hebben betekenis en richtlijnen voor degenen die tot de cultuur
behoren.
- Cultuur bestaat uit een patroon dat aangeleerd is en slechts langzaam verandert:
cultuur zit vooral in het brein van mensen.
Hieruit kan opgemaakt worden dan de definitie van cultuur is: cultuur is een
samenhangend geheel van meer of minder bewuste denkbeelden en technieken dat een
groep mensen over langere tijd dient als richtlijn en instrument om te leven en
overleven.
Hoe ontstaan culturen?
Hoe de mens zich precies uit de puur biologische achtergrond (de mens stamt volgens
onderzoek van aapachtige wezens af) heeft weten los te maken is nog altijd een bron van
speculatie van wetenschappelijk onderzoek. De volgende aspecten hebben een rol
gespeeld bij het ontstaan van culturen, van samenhangende levenswijzen:
- De natuurlijke omgeving waarin mensen leven.
- Hun dagelijkse manier van bestaan, techniek en economie.
- Hun maatschappelijke structuren, het sociale en politieke leven, en hun duiding
van het waarom van dit alles; religie, filosofie en kunst.
Dit kun je cultuurvormende factoren noemen, want elk van deze aspecten heeft een
eigen domein van tastbare en geestelijke zaken voortgebracht.
De natuurlijke omgeving
Elke groep mensen heeft een fysieke omgeving tot z’n beschikking die de groep voorziet
van een leefgebied van een aantal eigenschappen die het mogelijk maken om er te
overleven. Dit geldt ook voor trekkende volkeren zonder een vast territorium, zoals
nomaden of jagers/ verzamelaars.
Voor niet-trekkende volkeren is de natuurlijke omgeving zo goed als onveranderlijk.
Veranderingen, zoals klimaatswijzigingen gaan vaak te langzaam om merkbaar te zijn,
waardoor de fysieke omgeving beschouwd kan worden als een (vrijwel) stabiele
achtergrond. Voorbeelden die er zijn van plotselinge veranderingen wijzen erop dat
culturen zoals ecosystemen dan te weinig veerkracht hebben om probleemloos op de
nieuwe situatie te reageren.
, Drie cultuurvormende levenssferen
In het beheren van die meestal stabiele natuurlijke omgevingen ontwikkelen mensen drie
levenssferen of ‘velden’:
- Het economische veld: bestaat uit alles wat samenhangt met het voorzien in de
levensbehoeften en het verdelen van de opbrengsten.
- Het maatschappelijke veld: richt zich op het praktische ordenen en regelen van de
onderlinge relatie en het verdelen en in evenwicht brengen of houden van de
macht.
- Het religieuze veld: richt zich op ‘zingeving’ en voorziet in de behoefte aan duiding
en mentale ordening van de wereld en het leven.
De economie
Deze eerste niet-permanente laag van ‘cultuurvormende’ invloeden wordt gevormd door
de economie van een land of gebied: de manier van overleven in het gegeven milieu, met
bepaalde middelen van bestaan, met de technieken, arbeidsverdeling en specialisaties die
ontwikkeld zijn. Dit alles en de manier waarop dat fysieke overleven georganiseerd is,
zijn factoren die veel invloed hebben op de cultuur.
Economie is de krachtigste motor achter het dagelijks leven van elke cultuur.
De maatschappij
De tweede laag die van invloed is op de cultuur en hier een onderdeel van uitmaakt,
bestaat uit maatschappelijke ordening, de machtsverhouding, de politiek (onderliggende
patronen en opvattingen , de structurele maatschappelijke ordening).
Hiërarchische verhoudingen
De organisatie van het politieke leven leidt in het gedrag van mensen misschien niet tot
werkelijke acceptatie, maar wel tot een bepaalde gewenning aan het bestaande
hiërarchische verhoudingen. Vaak houden zulke patronen decennia of nog langer in
nauwelijks gewijzigde vorm stand.
Religie
De grootste continuïteit heeft in het algemeen de laatste van de drie cultuurvormende
levenssferen: religie is vrijwel altijd het meest stabiele, het minst veranderlijke element
van een cultuur. Godsdiensten dienden antwoord te geven op vragen over echt ontstaan
van de aarde, de vruchtbaarheid van de mens, dier en akker, de wispelturigheid van de
natuur, de mysteriën van de sterrenhemel en de onderlinge verhoudingen tussen
mensen.
Bekeringen tot een religie kunnen individueel, vredig en vrijwillig plaatsvinden of
groepsgewijs met dwang of wapengekletter.
Vorm en inhoud
Een religie kent ook een vorm, een bepaalde organisatie. Deze kunnen niks met religie te
maken hebben; zoals scholen, bedrijven en andere maatschappelijke instellingen.
