KLIMAATVERANDERING 2022-2023 Olivia Galle
Inleiding klimaatverandering
Hoofdstuk 1 en 2 (enkel lezen)
Het IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change
➢ Opgericht in 1988 door WMO (Wereld Meteorologische Organisatie) en UNEP (United
Nations Environment Programme)
➢ Doel: beleidsmakers voorzien van objectieve informatie over:
o Oorzaken van klimaatverandering
o Impact op leefomgeving en socio-economische gevolgen
o Mogelijke acties (mitigatie en adaptatie)
➢ Policy-relevant, not policy prescriptive
➢ Consensusraport (feedback wordt verwerkt voordat het gepubliceerd wordt)
o Enkel zaken in rapport waarover men het eens is: bij discussie wordt er gezocht naar
consensus
Rapporten:
➢ IPCC publiceert rapporten:
o Om 7 jaar overzichtsrapport (assessment report – AR)
o Rapporten over specifieke thema’s (bv: hernieuwbare energie, weersextremen…)
➢ FAQ in elk rapport met belangrijkste bevindingen in gemakkelijke taal
Wat bepaalt klimaat?
➢ Instraling:
o Zonne-activiteit
▪ 11 jarige cycli
o Baan aarde rond zon
▪ Speelde belangrijke rol bij
klimaatveranderingen op
geologische tijdschaal (vb:
overgang ijstijden –
tussenijstijden)
➢ Omzetting in warmte:
o Reflectie (ijs, wolken, stof vs oceaan,
vegetatie)
▪ Deel van de stralingen die
atmosfeer binnenkomen
weerkaatsen
▪ Hoog albedo = veel straling weerkaatst, laag albedo = veel straling wordt
geabsorbeerd en warmt her oppervlak op
➢ Vasthouden van warmte:
o Broeikasgassen (water, CO2, CH4, N2O…)
▪ Warmte verdwijnt terug naar ruimte maar door broeikasgassen met
vertraging
1
,KLIMAATVERANDERING 2022-2023 Olivia Galle
Broeikasgassen:
➢ Gehalte van broeikasgassen (CO2, N2O en CH4) hoger dan hoogste niveau in geschiedenis
(bij natuurlijke klimaatopwarming)
➢ Menselijke bronnen van broeikasgassen:
o CO2:
▪ Verbranding fossiele brandstoffen (87%)
▪ Veranderingen in landgebruik – ontbossing (13%)
o CH4:
▪ Landbouw – veeteelt en rijstproductie (42%)
▪ Productie en transport van fossiele brandstoffen (38%)
▪ Afval en stortplaatsen (20%)
o N2O:
▪ Landbouw – bemesting en biomassaverbranding (60%)
▪ Verbranding fossiele brandstoffen (14%)
De opwarming van de aarde
➢ Aarde is overal opgewarmd, laatste decennia steeds sneller.
o Sinds 2010 was elk jaar op rij het warmste jaar
➢ Momenteel 1,1°C opwarming in vergelijking met gemiddelde van 1850-1900
De rol van de mens:
Broeikasgassen
Natuurlijke factoren
en interne
variabiliteit
Totale
impact
door mens
Luchtvervuiling
Geobserveerde (aerosolen)
opwarming
➢ Totale geobserveerde opwarming van de aarde komt overeen met de totale impact door de
mens
➢ Luchtvervuiling (aerosolen) hebben een koelend effect omdat ze zorgen voor weerkaatsing
van stralen
o Zorgt voor een tragere opwarming van de aarde
2
,KLIMAATVERANDERING 2022-2023 Olivia Galle
Gevolgen:
➢ Afsmelten van gletsjers: landijs verdwijnt → zeeniveau stijgt, albedo daalt (Thwades Glacier
in West-Antarctica)
➢ Verzuring oceanen: CO2 lost op in water en ook in oceanen → bemoeilijkt opbouw
kalkskeletten (= basis voedselketen oceaan)
o Ook hittegolven in oceanen: verbleking van koraal (koraal verliest algen waarmee ze
samenleven) → koraal sterft af
➢ Meer weersextremen: hittegolven, droogtes,
bosbranden, hevige neerslag, overstromingen…
o De gemiddelde temperatuur stijgt dus meer
kans op extreme temperaturen
o Intensivering watercyclus: warmere
atmosfeer → meer waterdamp → meer
neerslag
o Straalstroom verzwakt (krachtige wind op 10
kom boven aardoppervlak) → extremer, persistenter weer
o Elk weersextreem is tot op zekere hoogte beïnvloed door klimaatverandering
▪ Attributiestudies berekenen aandeel van mens in bepaalde extremen
➢ Verregaande gevolgen die stijging zeeniveau, temperatuur en weerextremen met zich
meebrengen:
o Gezondheid: weather-related mortality, infectious diseases, air-quality respitory
illnesses
o Fauna en flora: loss of habitat and species
o Cryosphere: diminishing glaciers
o Water: bevoorrading, kwaliteit
o Landbouw: betere waterverdeling
o Kusten: erosie van stranden, risico op overstromingen
o Bossen: ontbossing, biodiversiteit in bossen, bosbranden
Kantelpunten:
➢ = een kritisch punt waarbij toekomstige staat van systeem sterk verandert ten gevolge van
een kleine verstoring of natuurlijke variatie. Punt waarbij kleine verandering grote en
zelfversterkende gevolgen kan hebben.
o Onderdeel van systeem aarde
o Na overschrijden van kantelpunt blijven processen doorgaan (‘forcing’) door
zelfversterkende effecten
Akkoord van Parijs:
➢ Klimaatconferentie in Parijs, december 2015
➢ Opwarming beperken tot ‘ruim onder’ 2 ° C, streven naar beperking 1,5 ° C
Opwarming beperken tot 1,5 ° C:
3
, KLIMAATVERANDERING 2022-2023 Olivia Galle
➢ IPCC: “Limiting warming to 1.5° C is not impossible but would require unprecedented
transitions in all sectors of society”
o 2030: halvering van CO2 uitstoot
o 2050: geen CO2 uitstoot meer
➢ Huidige maatregelen volstaan niet:
o Met huidige maatregelen streven we af op 3° opwarming
Klimaatmitigatie:
➢ Uitdaging om op 30 jaar tijd naar een klimaat neutrale maatschappij te worden
➢ Hoe?
o Elke 10 jaar moet de uitstoot van fossiele brandstoffen halveren
▪ Snelle energietransitie
▪ Fossiel-vrije energie + energie-efficiëntie
▪ Aanpassingen in alle sectoren
o Ontbossing en emissies landgebruik stoppen
o Negatieve emissies realiseren
➢ Er is voldoende kennis en technologie!
o Kostprijs is ook in veel sectoren niet het probleem (er zijn vernieuwingen die een
lagere kost gaan hebben dan wat ze opbrengen)
▪ Klimaatopwarming oplossen kost 5-10x minder dan schade herstellen die
klimaatopwarming zal veroorzaken
Terrestrische ecosystemen en klimaatverandering
Hoofdstukken 2 en 9 (enkel lezen)
De koolstofcyclus en klimaatfeedbacks:
Terrestrische ecosystemen
➢ = ecosystemen die aan land geboden zijn
4
Inleiding klimaatverandering
Hoofdstuk 1 en 2 (enkel lezen)
Het IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change
➢ Opgericht in 1988 door WMO (Wereld Meteorologische Organisatie) en UNEP (United
Nations Environment Programme)
➢ Doel: beleidsmakers voorzien van objectieve informatie over:
o Oorzaken van klimaatverandering
o Impact op leefomgeving en socio-economische gevolgen
o Mogelijke acties (mitigatie en adaptatie)
➢ Policy-relevant, not policy prescriptive
➢ Consensusraport (feedback wordt verwerkt voordat het gepubliceerd wordt)
o Enkel zaken in rapport waarover men het eens is: bij discussie wordt er gezocht naar
consensus
Rapporten:
➢ IPCC publiceert rapporten:
o Om 7 jaar overzichtsrapport (assessment report – AR)
o Rapporten over specifieke thema’s (bv: hernieuwbare energie, weersextremen…)
➢ FAQ in elk rapport met belangrijkste bevindingen in gemakkelijke taal
Wat bepaalt klimaat?
➢ Instraling:
o Zonne-activiteit
▪ 11 jarige cycli
o Baan aarde rond zon
▪ Speelde belangrijke rol bij
klimaatveranderingen op
geologische tijdschaal (vb:
overgang ijstijden –
tussenijstijden)
➢ Omzetting in warmte:
o Reflectie (ijs, wolken, stof vs oceaan,
vegetatie)
▪ Deel van de stralingen die
atmosfeer binnenkomen
weerkaatsen
▪ Hoog albedo = veel straling weerkaatst, laag albedo = veel straling wordt
geabsorbeerd en warmt her oppervlak op
➢ Vasthouden van warmte:
o Broeikasgassen (water, CO2, CH4, N2O…)
▪ Warmte verdwijnt terug naar ruimte maar door broeikasgassen met
vertraging
1
,KLIMAATVERANDERING 2022-2023 Olivia Galle
Broeikasgassen:
➢ Gehalte van broeikasgassen (CO2, N2O en CH4) hoger dan hoogste niveau in geschiedenis
(bij natuurlijke klimaatopwarming)
➢ Menselijke bronnen van broeikasgassen:
o CO2:
▪ Verbranding fossiele brandstoffen (87%)
▪ Veranderingen in landgebruik – ontbossing (13%)
o CH4:
▪ Landbouw – veeteelt en rijstproductie (42%)
▪ Productie en transport van fossiele brandstoffen (38%)
▪ Afval en stortplaatsen (20%)
o N2O:
▪ Landbouw – bemesting en biomassaverbranding (60%)
▪ Verbranding fossiele brandstoffen (14%)
De opwarming van de aarde
➢ Aarde is overal opgewarmd, laatste decennia steeds sneller.
o Sinds 2010 was elk jaar op rij het warmste jaar
➢ Momenteel 1,1°C opwarming in vergelijking met gemiddelde van 1850-1900
De rol van de mens:
Broeikasgassen
Natuurlijke factoren
en interne
variabiliteit
Totale
impact
door mens
Luchtvervuiling
Geobserveerde (aerosolen)
opwarming
➢ Totale geobserveerde opwarming van de aarde komt overeen met de totale impact door de
mens
➢ Luchtvervuiling (aerosolen) hebben een koelend effect omdat ze zorgen voor weerkaatsing
van stralen
o Zorgt voor een tragere opwarming van de aarde
2
,KLIMAATVERANDERING 2022-2023 Olivia Galle
Gevolgen:
➢ Afsmelten van gletsjers: landijs verdwijnt → zeeniveau stijgt, albedo daalt (Thwades Glacier
in West-Antarctica)
➢ Verzuring oceanen: CO2 lost op in water en ook in oceanen → bemoeilijkt opbouw
kalkskeletten (= basis voedselketen oceaan)
o Ook hittegolven in oceanen: verbleking van koraal (koraal verliest algen waarmee ze
samenleven) → koraal sterft af
➢ Meer weersextremen: hittegolven, droogtes,
bosbranden, hevige neerslag, overstromingen…
o De gemiddelde temperatuur stijgt dus meer
kans op extreme temperaturen
o Intensivering watercyclus: warmere
atmosfeer → meer waterdamp → meer
neerslag
o Straalstroom verzwakt (krachtige wind op 10
kom boven aardoppervlak) → extremer, persistenter weer
o Elk weersextreem is tot op zekere hoogte beïnvloed door klimaatverandering
▪ Attributiestudies berekenen aandeel van mens in bepaalde extremen
➢ Verregaande gevolgen die stijging zeeniveau, temperatuur en weerextremen met zich
meebrengen:
o Gezondheid: weather-related mortality, infectious diseases, air-quality respitory
illnesses
o Fauna en flora: loss of habitat and species
o Cryosphere: diminishing glaciers
o Water: bevoorrading, kwaliteit
o Landbouw: betere waterverdeling
o Kusten: erosie van stranden, risico op overstromingen
o Bossen: ontbossing, biodiversiteit in bossen, bosbranden
Kantelpunten:
➢ = een kritisch punt waarbij toekomstige staat van systeem sterk verandert ten gevolge van
een kleine verstoring of natuurlijke variatie. Punt waarbij kleine verandering grote en
zelfversterkende gevolgen kan hebben.
o Onderdeel van systeem aarde
o Na overschrijden van kantelpunt blijven processen doorgaan (‘forcing’) door
zelfversterkende effecten
Akkoord van Parijs:
➢ Klimaatconferentie in Parijs, december 2015
➢ Opwarming beperken tot ‘ruim onder’ 2 ° C, streven naar beperking 1,5 ° C
Opwarming beperken tot 1,5 ° C:
3
, KLIMAATVERANDERING 2022-2023 Olivia Galle
➢ IPCC: “Limiting warming to 1.5° C is not impossible but would require unprecedented
transitions in all sectors of society”
o 2030: halvering van CO2 uitstoot
o 2050: geen CO2 uitstoot meer
➢ Huidige maatregelen volstaan niet:
o Met huidige maatregelen streven we af op 3° opwarming
Klimaatmitigatie:
➢ Uitdaging om op 30 jaar tijd naar een klimaat neutrale maatschappij te worden
➢ Hoe?
o Elke 10 jaar moet de uitstoot van fossiele brandstoffen halveren
▪ Snelle energietransitie
▪ Fossiel-vrije energie + energie-efficiëntie
▪ Aanpassingen in alle sectoren
o Ontbossing en emissies landgebruik stoppen
o Negatieve emissies realiseren
➢ Er is voldoende kennis en technologie!
o Kostprijs is ook in veel sectoren niet het probleem (er zijn vernieuwingen die een
lagere kost gaan hebben dan wat ze opbrengen)
▪ Klimaatopwarming oplossen kost 5-10x minder dan schade herstellen die
klimaatopwarming zal veroorzaken
Terrestrische ecosystemen en klimaatverandering
Hoofdstukken 2 en 9 (enkel lezen)
De koolstofcyclus en klimaatfeedbacks:
Terrestrische ecosystemen
➢ = ecosystemen die aan land geboden zijn
4
