Hoorcollege 1
Kalat hoofdstuk 14.2: Mood disorders
Toelichting: Een eerste deel van dit college en een stuk van het tweede deel is herhaling en wordt niet
getoetst. De slides over stemmingsstoornissen en antidepressiva zijn wel relevant. Onderdelen van
stof 14.2 die niet besproken worden in het college worden wel getoetst.
Mensen met een zware depressie voelen zich wekenlang het grootste deel van de dag verdrietig en
hulpeloos. Ze kunnen zich nauwelijks voorstellen dat ze ergens van genieten. Hun nucleus
accumbens reageert minder op beloning.
Nucleus betekend een groepje cellen, accumbens is een plek in de hersenen. Natuurlijke prikkels
geven een belonend gevoel, je ervaart een positief gevoel, zodra er dopamine vrijkomt in die nucleus
acumbuns.
Genetisch
10. Welk bewijs suggereert dat twee soorten depressie door verschillende genen worden beïnvloed?
Familieleden van mensen met een vroeg beginnende depressie (<30jr) hebben hoog risico op
depressie en vele andere psychische stoornissen. Familieleden van mensen met een laat beginnende
depressie (>45jr) hebben een grote kans op problemen met de bloedsomloop.
11. Wat meldden Caspi en collega's als de relatie tussen depressie en genetica?
Mensen met de korte vorm van het gen dat de serotonine transporter aanstuurt, hebben meer kans
dan andere mensen om op stressvolle ervaringen te reageren door depressief te worden. Bij
afwezigheid van stressvolle ervaringen wordt hun kans echter niet vergroot.
Dus: Stressvolle situaties + korte vorm van serotonine transporte = grotere kans op depressie
Afwijkingen van hemisferische dominantie
Mensen met overwegend activiteit in de linkerhersenhelft vertonen een verhoogde neiging tot
depressie.
,Antidepressiva
Oorsprong: Iproniazide, het eerste antidepressivum, werd oorspronkelijk op de markt gebracht om
tuberculose te behandelen, totdat artsen merkten dat het depressie verlichtte.
Typen antidepressiva
Antidepressiva vallen in verschillende categorieën, waaronder:
-Monoamine oxidase inhibitors (MAOIs) (eerste stap)
-Is een stof dat het enzym dat serotonine afbreekt inactiveert (geremd)
-Er blijft dan meer serotonine in je synapsen aanwezig. Daardoor verandert de
prikkeloverdracht.
-Dit middel heeft veel bijwerkingen en wordt dus niet meer gebruikt
-Tricyclische antidepressiva (vervolgstap)
-Verhindert heropname van serotonine, dopamine en norepinefrine
-Veel bijwerkingen.
-Selective serotonin reuptake inhibitors (SSRI) (meest bekend en nieuwste)
-Verhindert specifiek de heropname van serotonine. Lijkt dus beetje op Tricyclische
antidepressiva. Er is hierdoor meer serotonine beschikbaar.
-Minder bijwerkingen, even effectief
Hoe werken antidepressiva?
-Er is meer serotonine. Maar er was niet per se te weinig.
-We weten niet precies hoe het werkt. Een theorie is dat de plasticiteit stijgt:
-Er komen nieuwe neuronen bij in de hersenen.
-Hierdoor: Leervermogen beter=stemming beter?
13. Wat zijn de effecten van tricyclische geneesmiddelen?
Tricyclische geneesmiddelen blokkeren de heropname van serotonine en catecholamines. Ze
blokkeren ook histaminereceptoren, acetylcholinereceptoren en bepaalde natriumkanalen,
waardoor ze onaangename bijwerkingen veroorzaken.
14. Wat zijn de effecten van SSRI's?
SSRI's remmen selectief de heropname van serotonine.
15. Wat zijn de effecten van MAO-remmers?
MAO-remmers blokkeren het enzym MAO, dat catecholamines en serotonine afbreekt. Het resultaat
is een verhoogde beschikbaarheid van deze zenders.
Effectiviteit van antidepressiva?
- Trial en error: welk middel werkt?
- Lijkt een middelmatig effect te hebben maar niet voor iedereen
- Even effectief als cognitieve gedragstherapie en andere psychotherapie
- Therapie effecten lijken duurzamer
,Waarom zijn antidepressiva effectief?
De meeste mensen met een depressie hebben lagere dan gemiddelde niveaus van een neurotrofine
genaamd: van de hersenen afgeleide neurotrofe factor (BDNF) die belangrijk is voor synaptische
plasticiteit, leren en proliferatie van nieuwe neuronen in de hippocampus. Als gevolg van een lage
BDNF hebben de meeste mensen met een depressie een kleinere dan gemiddelde hippocampus, een
verminderd leervermogen en een verminderde productie van nieuwe hippocampale neuronen. Veel
onderzoeken suggereren dat antidepressiva de BDNF-spiegels in de loop van weken verhogen.
16. Op welke manier is het tijdsverloop van antidepressiva in strijd met het idee dat ze de stemming
verbeteren door de neurotransmitterniveaus te verhogen?
Antidepressiva produceren hun effecten op serotonine en andere neurotransmitters snel, maar hun
gedragsvoordelen ontwikkelen zich geleidelijk over 2 tot 3 weken.
17. Wat is, in tegenstelling tot een interpretatie in termen van neurotransmitterniveaus, een
alternatieve verklaring voor de voordelen van antidepressiva?
Antidepressiva verhogen de productie van BDNF, wat geleidelijk de groei van nieuwe neuronen in de
hippocampus en nieuw leren bevordert.
Hoe effectief zijn antidepressiva?
De meeste gecontroleerde onderzoeken vinden dat antidepressiva op zijn minst matig effectiever
zijn dan placebo's, hoewel het effect van placebo's sterk is en de laatste jaren blijkbaar toeneemt.
Zelfs wanneer het voordeel ten opzichte van placebo's statistisch significant is, kan het in klinische zin
slechts gering zijn, en antidepressiva hebben blijkbaar weinig effect op het zelfmoordcijfer.
In onderzoek kan je nauwkeuriger de verbetering voor patiënten met ernstige depressie meten dan
voor patiënten met milde of matige depressie. Daarom moeten we niet per se concluderen dat de
medicijnen alleen nuttig zijn bij ernstige depressies. Desalniettemin blijft het punt dat antidepressiva
slechts matig helpen bij de meeste patiënten met depressie, en in veel gevallen helemaal niet.
→ Aangezien je op voorhand niet weet welke antidepressiva effectief is, is dit een proces van trial by
error.
, Alternatieven op antidepressiva
Cognitieve gedragstherapie en andere vormen van psychotherapie zijn vaak helpend. Beoordelingen
van de onderzoeksliteratuur vinden dat antidepressiva en psychotherapie ongeveer even effectief
zijn voor de behandeling van alle niveaus van depressie, van mild tot ernstig. De effecten van
antidepressiva en die van psychotherapie overlappen meer dan we hadden kunnen vermoeden.
Hersenscans laten zien dat antidepressiva en psychotherapie de stofwisseling in dezelfde
hersengebieden verhogen. Als mentale activiteit hetzelfde is als hersenactiviteit, dan zou het
veranderen van iemands gedachten inderdaad de hersenchemie moeten veranderen.
Psychotherapie heeft een voordeel omdat de effecten ervan langer aanhouden. Dat wil zeggen, een
terugval in depressie is waarschijnlijker na behandeling met antidepressiva dan na psychotherapie.
Zou een combinatie van antidepressiva en psychotherapie beter werken dan een van beide alleen?
Mensen die beide behandelingen krijgen, vertonen gemiddeld een snellere verbetering dan mensen
die een van beide alleen krijgen, maar het percentage mensen dat verbetering laat zien, neemt
slechts licht toe. Als sommige mensen beter reageerden op medicijnen en anderen op
psychotherapie, zouden we verwachten dat de combinatie een veel hoger percentage mensen zou
helpen, omdat iedereen zou krijgen welke het beste werkte.
18. Wat gebeurt er met de percentage patiënten dat verbetering laat zien tijdens het gebruik van
antidepressiva of placebo's?
Voor ernstigere gevallen blijft het percentage patiënten dat verbetert ongeveer hetzelfde voor
patiënten die antidepressiva gebruiken, maar minder patiënten die placebo's gebruiken, vertonen
verbetering
19. Wat is een voordeel van psychotherapie ten opzichte van antidepressiva?
Mensen die goed reageren op psychotherapie hebben een lager risico op een later terugval dan
mensen die reageren op antidepressiva. Ook veroorzaken antidepressiva onaangename
bijwerkingen.
Elektroconvulsietherapie (ECT)
Een andere optie, ondanks zijn stormachtige geschiedenis, is behandeling door middel van een
elektrisch geïnduceerde aanval, bekend als elektroconvulsietherapie (ECT). ECT is ontstaan met de
observatie dat bij mensen met zowel epilepsie als schizofrenie, wanneer de symptomen van de ene
aandoening toenemen, de symptomen van de andere vaak afnemen. In de jaren dertig probeerden
Ladislas Meduna en andere artsen schizofrenie te verlichten door stuiptrekkingen op te wekken met
een grote dosis insuline. Insulineshock is echter een vreselijke ervaring en moeilijk te beheersen. Een
Italiaanse arts, Ugo Cerletti, ontwikkelde na jaren van experimenteren met dieren een methode om
epileptische aanvallen op te wekken met een elektrische schok door het hoofd.
Toen het bleek in de meeste gevallen niet effectief te zijn, zou je kunnen raden dat ze het zouden
verlaten. In plaats daarvan probeerden ze het voor patiënten met andere aandoeningen, voor wie ze
geen theoretische reden hadden om te verwachten dat het zou werken. Verrassend genoeg
verlichtte ECT in veel gevallen depressie. Het misbruik ervan in de jaren vijftig leverde het een
slechte reputatie op, aangezien sommige patiënten honderden keren ECT kregen zonder hun
toestemming en zonder enig duidelijk voordeel.
Kalat hoofdstuk 14.2: Mood disorders
Toelichting: Een eerste deel van dit college en een stuk van het tweede deel is herhaling en wordt niet
getoetst. De slides over stemmingsstoornissen en antidepressiva zijn wel relevant. Onderdelen van
stof 14.2 die niet besproken worden in het college worden wel getoetst.
Mensen met een zware depressie voelen zich wekenlang het grootste deel van de dag verdrietig en
hulpeloos. Ze kunnen zich nauwelijks voorstellen dat ze ergens van genieten. Hun nucleus
accumbens reageert minder op beloning.
Nucleus betekend een groepje cellen, accumbens is een plek in de hersenen. Natuurlijke prikkels
geven een belonend gevoel, je ervaart een positief gevoel, zodra er dopamine vrijkomt in die nucleus
acumbuns.
Genetisch
10. Welk bewijs suggereert dat twee soorten depressie door verschillende genen worden beïnvloed?
Familieleden van mensen met een vroeg beginnende depressie (<30jr) hebben hoog risico op
depressie en vele andere psychische stoornissen. Familieleden van mensen met een laat beginnende
depressie (>45jr) hebben een grote kans op problemen met de bloedsomloop.
11. Wat meldden Caspi en collega's als de relatie tussen depressie en genetica?
Mensen met de korte vorm van het gen dat de serotonine transporter aanstuurt, hebben meer kans
dan andere mensen om op stressvolle ervaringen te reageren door depressief te worden. Bij
afwezigheid van stressvolle ervaringen wordt hun kans echter niet vergroot.
Dus: Stressvolle situaties + korte vorm van serotonine transporte = grotere kans op depressie
Afwijkingen van hemisferische dominantie
Mensen met overwegend activiteit in de linkerhersenhelft vertonen een verhoogde neiging tot
depressie.
,Antidepressiva
Oorsprong: Iproniazide, het eerste antidepressivum, werd oorspronkelijk op de markt gebracht om
tuberculose te behandelen, totdat artsen merkten dat het depressie verlichtte.
Typen antidepressiva
Antidepressiva vallen in verschillende categorieën, waaronder:
-Monoamine oxidase inhibitors (MAOIs) (eerste stap)
-Is een stof dat het enzym dat serotonine afbreekt inactiveert (geremd)
-Er blijft dan meer serotonine in je synapsen aanwezig. Daardoor verandert de
prikkeloverdracht.
-Dit middel heeft veel bijwerkingen en wordt dus niet meer gebruikt
-Tricyclische antidepressiva (vervolgstap)
-Verhindert heropname van serotonine, dopamine en norepinefrine
-Veel bijwerkingen.
-Selective serotonin reuptake inhibitors (SSRI) (meest bekend en nieuwste)
-Verhindert specifiek de heropname van serotonine. Lijkt dus beetje op Tricyclische
antidepressiva. Er is hierdoor meer serotonine beschikbaar.
-Minder bijwerkingen, even effectief
Hoe werken antidepressiva?
-Er is meer serotonine. Maar er was niet per se te weinig.
-We weten niet precies hoe het werkt. Een theorie is dat de plasticiteit stijgt:
-Er komen nieuwe neuronen bij in de hersenen.
-Hierdoor: Leervermogen beter=stemming beter?
13. Wat zijn de effecten van tricyclische geneesmiddelen?
Tricyclische geneesmiddelen blokkeren de heropname van serotonine en catecholamines. Ze
blokkeren ook histaminereceptoren, acetylcholinereceptoren en bepaalde natriumkanalen,
waardoor ze onaangename bijwerkingen veroorzaken.
14. Wat zijn de effecten van SSRI's?
SSRI's remmen selectief de heropname van serotonine.
15. Wat zijn de effecten van MAO-remmers?
MAO-remmers blokkeren het enzym MAO, dat catecholamines en serotonine afbreekt. Het resultaat
is een verhoogde beschikbaarheid van deze zenders.
Effectiviteit van antidepressiva?
- Trial en error: welk middel werkt?
- Lijkt een middelmatig effect te hebben maar niet voor iedereen
- Even effectief als cognitieve gedragstherapie en andere psychotherapie
- Therapie effecten lijken duurzamer
,Waarom zijn antidepressiva effectief?
De meeste mensen met een depressie hebben lagere dan gemiddelde niveaus van een neurotrofine
genaamd: van de hersenen afgeleide neurotrofe factor (BDNF) die belangrijk is voor synaptische
plasticiteit, leren en proliferatie van nieuwe neuronen in de hippocampus. Als gevolg van een lage
BDNF hebben de meeste mensen met een depressie een kleinere dan gemiddelde hippocampus, een
verminderd leervermogen en een verminderde productie van nieuwe hippocampale neuronen. Veel
onderzoeken suggereren dat antidepressiva de BDNF-spiegels in de loop van weken verhogen.
16. Op welke manier is het tijdsverloop van antidepressiva in strijd met het idee dat ze de stemming
verbeteren door de neurotransmitterniveaus te verhogen?
Antidepressiva produceren hun effecten op serotonine en andere neurotransmitters snel, maar hun
gedragsvoordelen ontwikkelen zich geleidelijk over 2 tot 3 weken.
17. Wat is, in tegenstelling tot een interpretatie in termen van neurotransmitterniveaus, een
alternatieve verklaring voor de voordelen van antidepressiva?
Antidepressiva verhogen de productie van BDNF, wat geleidelijk de groei van nieuwe neuronen in de
hippocampus en nieuw leren bevordert.
Hoe effectief zijn antidepressiva?
De meeste gecontroleerde onderzoeken vinden dat antidepressiva op zijn minst matig effectiever
zijn dan placebo's, hoewel het effect van placebo's sterk is en de laatste jaren blijkbaar toeneemt.
Zelfs wanneer het voordeel ten opzichte van placebo's statistisch significant is, kan het in klinische zin
slechts gering zijn, en antidepressiva hebben blijkbaar weinig effect op het zelfmoordcijfer.
In onderzoek kan je nauwkeuriger de verbetering voor patiënten met ernstige depressie meten dan
voor patiënten met milde of matige depressie. Daarom moeten we niet per se concluderen dat de
medicijnen alleen nuttig zijn bij ernstige depressies. Desalniettemin blijft het punt dat antidepressiva
slechts matig helpen bij de meeste patiënten met depressie, en in veel gevallen helemaal niet.
→ Aangezien je op voorhand niet weet welke antidepressiva effectief is, is dit een proces van trial by
error.
, Alternatieven op antidepressiva
Cognitieve gedragstherapie en andere vormen van psychotherapie zijn vaak helpend. Beoordelingen
van de onderzoeksliteratuur vinden dat antidepressiva en psychotherapie ongeveer even effectief
zijn voor de behandeling van alle niveaus van depressie, van mild tot ernstig. De effecten van
antidepressiva en die van psychotherapie overlappen meer dan we hadden kunnen vermoeden.
Hersenscans laten zien dat antidepressiva en psychotherapie de stofwisseling in dezelfde
hersengebieden verhogen. Als mentale activiteit hetzelfde is als hersenactiviteit, dan zou het
veranderen van iemands gedachten inderdaad de hersenchemie moeten veranderen.
Psychotherapie heeft een voordeel omdat de effecten ervan langer aanhouden. Dat wil zeggen, een
terugval in depressie is waarschijnlijker na behandeling met antidepressiva dan na psychotherapie.
Zou een combinatie van antidepressiva en psychotherapie beter werken dan een van beide alleen?
Mensen die beide behandelingen krijgen, vertonen gemiddeld een snellere verbetering dan mensen
die een van beide alleen krijgen, maar het percentage mensen dat verbetering laat zien, neemt
slechts licht toe. Als sommige mensen beter reageerden op medicijnen en anderen op
psychotherapie, zouden we verwachten dat de combinatie een veel hoger percentage mensen zou
helpen, omdat iedereen zou krijgen welke het beste werkte.
18. Wat gebeurt er met de percentage patiënten dat verbetering laat zien tijdens het gebruik van
antidepressiva of placebo's?
Voor ernstigere gevallen blijft het percentage patiënten dat verbetert ongeveer hetzelfde voor
patiënten die antidepressiva gebruiken, maar minder patiënten die placebo's gebruiken, vertonen
verbetering
19. Wat is een voordeel van psychotherapie ten opzichte van antidepressiva?
Mensen die goed reageren op psychotherapie hebben een lager risico op een later terugval dan
mensen die reageren op antidepressiva. Ook veroorzaken antidepressiva onaangename
bijwerkingen.
Elektroconvulsietherapie (ECT)
Een andere optie, ondanks zijn stormachtige geschiedenis, is behandeling door middel van een
elektrisch geïnduceerde aanval, bekend als elektroconvulsietherapie (ECT). ECT is ontstaan met de
observatie dat bij mensen met zowel epilepsie als schizofrenie, wanneer de symptomen van de ene
aandoening toenemen, de symptomen van de andere vaak afnemen. In de jaren dertig probeerden
Ladislas Meduna en andere artsen schizofrenie te verlichten door stuiptrekkingen op te wekken met
een grote dosis insuline. Insulineshock is echter een vreselijke ervaring en moeilijk te beheersen. Een
Italiaanse arts, Ugo Cerletti, ontwikkelde na jaren van experimenteren met dieren een methode om
epileptische aanvallen op te wekken met een elektrische schok door het hoofd.
Toen het bleek in de meeste gevallen niet effectief te zijn, zou je kunnen raden dat ze het zouden
verlaten. In plaats daarvan probeerden ze het voor patiënten met andere aandoeningen, voor wie ze
geen theoretische reden hadden om te verwachten dat het zou werken. Verrassend genoeg
verlichtte ECT in veel gevallen depressie. Het misbruik ervan in de jaren vijftig leverde het een
slechte reputatie op, aangezien sommige patiënten honderden keren ECT kregen zonder hun
toestemming en zonder enig duidelijk voordeel.
