Zwangerschap 1
Inhoud
Week 1 introductieweek ......................................................................................................................... 2
Evidence based midwifery (Fieke van Asseldonk) ............................................................................... 2
Theorieën en modellen (Fieke van Asseldonk) ................................................................................... 5
Ademhalingsstelsel (Luka van Leugenhaege) ...................................................................................... 8
Anatomie en fysiologie van de voortplantingsorganen (Johan Goiris) ............................................. 20
Cardiovasculair stelsel (Luka van Leugenhaege) ............................................................................... 26
Week 2 de normale zwangerschap ....................................................................................................... 44
Zwangerschapsdiagnose (Giovanna Gooris) ..................................................................................... 44
Schema van zorgverlening (Veerle Verheyen) .................................................................................. 45
Basisprincipes van de zorg (Veerle Verheyen) .................................................................................. 48
Vitale parameters (Veerle Verheyen)................................................................................................ 50
Fysische parameters (Veerle Verheyen) ........................................................................................... 57
Basiscommunicatie (Inge Meyvis) ..................................................................................................... 61
Week 3 prenatale zorg in het 1e trimester van de zwangerschap ........................................................ 64
Het eerste prenataal onderzoek (Leen Vanden Bergh) ..................................................................... 64
Communicatie tijdens een consultatie (Inge Meyvis) ....................................................................... 70
De organisatie van de gezondheidszorg (Els Driessen) ..................................................................... 74
Voedingsleer (Els Boeynaems) .......................................................................................................... 79
Week 4 prenataal onderzoek in het 2e trimester van de zwangerschap ............................................ 108
Functionele veranderingen bij de vrouw tijdens de zwangerschap (Giovanna Gooris) ................. 108
Ouderschapsbeleving en partnerrelatie (Kaatje van Hemelrijk) ..................................................... 111
Vervolg prenataal onderzoek: 2e en 3e semester (Leen Vanden Bergh) ......................................... 114
Echografie (Leen Vanden Bergh) ..................................................................................................... 121
Theorieën en modellen in de verloskunde: groepsconsultaties (Fieke van Asseldonk) ................. 122
De ontwikkeling van het ongeboren kind (Johan Goiris) ................................................................ 126
Week 5 prenatale zorg in het 3e trimester van de zwangerschap ...................................................... 129
Psychologische/ psychosociale veranderingen van de vrouw tijdens de zwangerschap (Kaatje van
Hemelrijk) ........................................................................................................................................ 129
ISBAR model voor communicatie (Inge Meyvis) ............................................................................. 132
Seksualiteit tijdens zwangerschap (Miek Brouns) ........................................................................... 135
FH en HG van Leopold en liggingen (Brigitte Bernaerts) ................................................................. 142
Alarmsignalen en hormonen (Brigitte Bernaerts) ........................................................................... 145
Sociale regelgeving (Els Driessen) ................................................................................................... 149
1
,Voorbeeld toetsvraag:
• Een uitspraak met daarbij de vraag welke van de 7 c’s ontbreekt hier
Week 1 introductieweek
Evidence based midwifery (Fieke van Asseldonk)
Vroeger werd er authority based gewerkt
• Arts met de meeste ervaring heeft de leiding
Maar de vraag of een behandeling bewezen effectief is werd steeds vaker gesteld.
• EBM (Evidence Based Midwifery)
• Kwaliteitsvolle zorg (steeds beter)
• Helpt handelen verantwoorden
Waarom EBM?
Leveren van kwaliteitsvolle en steeds betere zorg
→ Is de behandeling bewezen en aantoonbaar zinvol of effectief?
‐ Helpt handelen te verantwoorden t.o.v. cliënten, collega’s, verwijzers,
beleidsmakers,… (en jezelf!)
Elementen van Evidence based practice
• Het huidige beschikbare bewijs
• De kennis en ervaring van de zorgverlener
• De waarde(n) en voorkeur van de individuele cliënt
Methodiek van EBM in 5 systematische stappen:
1. Het klinische probleem vertalen in een beantwoordbare vraag: “Wat is het
probleem?”
2. Het efficiënt zoeken naar en selecteren van het beste bewijsmateriaal: “Wat bestaat
er?”
3. Het beoordelen van het gevonden bewijs op methodologische kwaliteit en
toepasbaarheid: “Is wat ik gevonden heb van goede kwaliteit en kan ik het
gebruiken?”
4. Het nemen van een beslissing op grond van de beschikbare ’evidence’
5. Het regelmatig evalueren van het proces en het resultaat
Stap 1:
Het klinische probleem vertalen in een beantwoordbare vraag: “Wat is het probleem?”
‐ Aan de hand van een correcte “PICO”-vraagstelling
• P Patiënt/probleem: wie, waar, setting?
• I Interventie: type interventie?
• C Controle / Comparison: in vergelijking met?
• O Outcome : welke uitkomst beoog ik?
‐ Geeft meer specifieke informatie
Stap 2:
Het efficiënt zoeken naar en selecteren van het beste bewijsmateriaal: “Wat bestaat er?”
→Wat is bewijsmateriaal?
‐ Wetenschappelijke literatuur
• Databanken (Cochrane, Pubmed,...)
‐ Maar ook:
• Boeken
2
, • Congres/symposia
Stap 3:
Het beoordelen van het gevonden bewijs op methodologische
kwaliteit en toepasbaarheid: “Is wat ik gevonden heb van goede
kwaliteit en kan ik het gebruiken?”
‐ Selectie van artikels op basis van vooraf opgestelde
selectiecriteria:
• Geeft het antwoord op mijn vraag?
• Taal / recent / beschikbaar?
‐ Betrouwbaarheid en validiteit van literatuur
‐ Toepasbaar op mijn populatie?
‐ Level of evidence?
Stap 4:
Het nemen van een beslissing op grond van de beschikbare ’evidence’
‐ Welke effecten heeft de behandeling?
‐ Zijn deze effecten voor de patiënt met wie ik nu te maken heb, klinisch belangrijk?
‐ Wegen de voordelen van de behandeling tegen de nadelen?
(Met behulp van de EBP driehoek, dus de overlappende cirkels)
Stap 5:
Het regelmatig evalueren van het proces en het resultaat
‐ Essentieel onderdeel van EBP → reflectie
➢ Werkt deze behandeling voor deze patiënt?
➢ Is de kwaliteit van de zorg verbeterd?
➢ Deed dit recht aan de wensen van de cliënt?
➢ Is mijn werkplezier veranderd?
Veel voorkomende vraagstukken worden verwerkt in:
• Richtlijn
• Protocol
• Standaard
• Standpunt
Je hoeft dus niet bij elke vraag het hele stappenplan te doorlopen
Richtlijn:
• Geven systematisch ontwikkelde aanbevelingen om zorgverleners en patiënten te helpen bij
beslissingen over passende zorg in specifieke situaties
• Bevatten overzicht van beschikbare wetenschappelijke onderzoek naar bepaald onderwerp
én beschrijven de meest gebruikte methoden voor diagnostiek en behandeling
• Worden landelijk ontwikkeld
• Geen voorschriften, wél richtlijnen
• Bij goede argumentatie en documentatie kan hiervan afgeweken worden
Protocol:
• Gebaseerd op richtlijnen
• Geven aan hoe te handelen in specifieke situaties
• Specifiek gericht op instelling waarvoor ze bedoeld zijn
• Worden vaak door instelling zelf ontwikkeld of aangepast
• Vrijheid van handelen binnen protocol is beperkt
3
, Standaard:
• Beschrijven de manier waarop handelingen moeten worden uitgevoerd
• Afspraak tussen verschillende zorgverleners om handeling op bepaalde manier uit te voeren
• Kunnen met ‘evidence’ worden onderbouwd, maar is niet altijd het geval
Standpunt:
• Geeft een voorlopig advies over zorgverlening waar nog onvoldoende wetenschappelijke
onderbouwing voor bestaat
• Vaak door actuele ontwikkelingen in zorg
• Vaak het resultaat van meerdere discussies tussen zorgverleners onderling om tot consensus
te komen
Waarschuwing: Bewezen zorg is niet altijd de goede zorg, overleg met de cliënt en houd rekening
met de context!
NNT= number needed to treat
Je moet altijd een kritische blik hebben!
4
Inhoud
Week 1 introductieweek ......................................................................................................................... 2
Evidence based midwifery (Fieke van Asseldonk) ............................................................................... 2
Theorieën en modellen (Fieke van Asseldonk) ................................................................................... 5
Ademhalingsstelsel (Luka van Leugenhaege) ...................................................................................... 8
Anatomie en fysiologie van de voortplantingsorganen (Johan Goiris) ............................................. 20
Cardiovasculair stelsel (Luka van Leugenhaege) ............................................................................... 26
Week 2 de normale zwangerschap ....................................................................................................... 44
Zwangerschapsdiagnose (Giovanna Gooris) ..................................................................................... 44
Schema van zorgverlening (Veerle Verheyen) .................................................................................. 45
Basisprincipes van de zorg (Veerle Verheyen) .................................................................................. 48
Vitale parameters (Veerle Verheyen)................................................................................................ 50
Fysische parameters (Veerle Verheyen) ........................................................................................... 57
Basiscommunicatie (Inge Meyvis) ..................................................................................................... 61
Week 3 prenatale zorg in het 1e trimester van de zwangerschap ........................................................ 64
Het eerste prenataal onderzoek (Leen Vanden Bergh) ..................................................................... 64
Communicatie tijdens een consultatie (Inge Meyvis) ....................................................................... 70
De organisatie van de gezondheidszorg (Els Driessen) ..................................................................... 74
Voedingsleer (Els Boeynaems) .......................................................................................................... 79
Week 4 prenataal onderzoek in het 2e trimester van de zwangerschap ............................................ 108
Functionele veranderingen bij de vrouw tijdens de zwangerschap (Giovanna Gooris) ................. 108
Ouderschapsbeleving en partnerrelatie (Kaatje van Hemelrijk) ..................................................... 111
Vervolg prenataal onderzoek: 2e en 3e semester (Leen Vanden Bergh) ......................................... 114
Echografie (Leen Vanden Bergh) ..................................................................................................... 121
Theorieën en modellen in de verloskunde: groepsconsultaties (Fieke van Asseldonk) ................. 122
De ontwikkeling van het ongeboren kind (Johan Goiris) ................................................................ 126
Week 5 prenatale zorg in het 3e trimester van de zwangerschap ...................................................... 129
Psychologische/ psychosociale veranderingen van de vrouw tijdens de zwangerschap (Kaatje van
Hemelrijk) ........................................................................................................................................ 129
ISBAR model voor communicatie (Inge Meyvis) ............................................................................. 132
Seksualiteit tijdens zwangerschap (Miek Brouns) ........................................................................... 135
FH en HG van Leopold en liggingen (Brigitte Bernaerts) ................................................................. 142
Alarmsignalen en hormonen (Brigitte Bernaerts) ........................................................................... 145
Sociale regelgeving (Els Driessen) ................................................................................................... 149
1
,Voorbeeld toetsvraag:
• Een uitspraak met daarbij de vraag welke van de 7 c’s ontbreekt hier
Week 1 introductieweek
Evidence based midwifery (Fieke van Asseldonk)
Vroeger werd er authority based gewerkt
• Arts met de meeste ervaring heeft de leiding
Maar de vraag of een behandeling bewezen effectief is werd steeds vaker gesteld.
• EBM (Evidence Based Midwifery)
• Kwaliteitsvolle zorg (steeds beter)
• Helpt handelen verantwoorden
Waarom EBM?
Leveren van kwaliteitsvolle en steeds betere zorg
→ Is de behandeling bewezen en aantoonbaar zinvol of effectief?
‐ Helpt handelen te verantwoorden t.o.v. cliënten, collega’s, verwijzers,
beleidsmakers,… (en jezelf!)
Elementen van Evidence based practice
• Het huidige beschikbare bewijs
• De kennis en ervaring van de zorgverlener
• De waarde(n) en voorkeur van de individuele cliënt
Methodiek van EBM in 5 systematische stappen:
1. Het klinische probleem vertalen in een beantwoordbare vraag: “Wat is het
probleem?”
2. Het efficiënt zoeken naar en selecteren van het beste bewijsmateriaal: “Wat bestaat
er?”
3. Het beoordelen van het gevonden bewijs op methodologische kwaliteit en
toepasbaarheid: “Is wat ik gevonden heb van goede kwaliteit en kan ik het
gebruiken?”
4. Het nemen van een beslissing op grond van de beschikbare ’evidence’
5. Het regelmatig evalueren van het proces en het resultaat
Stap 1:
Het klinische probleem vertalen in een beantwoordbare vraag: “Wat is het probleem?”
‐ Aan de hand van een correcte “PICO”-vraagstelling
• P Patiënt/probleem: wie, waar, setting?
• I Interventie: type interventie?
• C Controle / Comparison: in vergelijking met?
• O Outcome : welke uitkomst beoog ik?
‐ Geeft meer specifieke informatie
Stap 2:
Het efficiënt zoeken naar en selecteren van het beste bewijsmateriaal: “Wat bestaat er?”
→Wat is bewijsmateriaal?
‐ Wetenschappelijke literatuur
• Databanken (Cochrane, Pubmed,...)
‐ Maar ook:
• Boeken
2
, • Congres/symposia
Stap 3:
Het beoordelen van het gevonden bewijs op methodologische
kwaliteit en toepasbaarheid: “Is wat ik gevonden heb van goede
kwaliteit en kan ik het gebruiken?”
‐ Selectie van artikels op basis van vooraf opgestelde
selectiecriteria:
• Geeft het antwoord op mijn vraag?
• Taal / recent / beschikbaar?
‐ Betrouwbaarheid en validiteit van literatuur
‐ Toepasbaar op mijn populatie?
‐ Level of evidence?
Stap 4:
Het nemen van een beslissing op grond van de beschikbare ’evidence’
‐ Welke effecten heeft de behandeling?
‐ Zijn deze effecten voor de patiënt met wie ik nu te maken heb, klinisch belangrijk?
‐ Wegen de voordelen van de behandeling tegen de nadelen?
(Met behulp van de EBP driehoek, dus de overlappende cirkels)
Stap 5:
Het regelmatig evalueren van het proces en het resultaat
‐ Essentieel onderdeel van EBP → reflectie
➢ Werkt deze behandeling voor deze patiënt?
➢ Is de kwaliteit van de zorg verbeterd?
➢ Deed dit recht aan de wensen van de cliënt?
➢ Is mijn werkplezier veranderd?
Veel voorkomende vraagstukken worden verwerkt in:
• Richtlijn
• Protocol
• Standaard
• Standpunt
Je hoeft dus niet bij elke vraag het hele stappenplan te doorlopen
Richtlijn:
• Geven systematisch ontwikkelde aanbevelingen om zorgverleners en patiënten te helpen bij
beslissingen over passende zorg in specifieke situaties
• Bevatten overzicht van beschikbare wetenschappelijke onderzoek naar bepaald onderwerp
én beschrijven de meest gebruikte methoden voor diagnostiek en behandeling
• Worden landelijk ontwikkeld
• Geen voorschriften, wél richtlijnen
• Bij goede argumentatie en documentatie kan hiervan afgeweken worden
Protocol:
• Gebaseerd op richtlijnen
• Geven aan hoe te handelen in specifieke situaties
• Specifiek gericht op instelling waarvoor ze bedoeld zijn
• Worden vaak door instelling zelf ontwikkeld of aangepast
• Vrijheid van handelen binnen protocol is beperkt
3
, Standaard:
• Beschrijven de manier waarop handelingen moeten worden uitgevoerd
• Afspraak tussen verschillende zorgverleners om handeling op bepaalde manier uit te voeren
• Kunnen met ‘evidence’ worden onderbouwd, maar is niet altijd het geval
Standpunt:
• Geeft een voorlopig advies over zorgverlening waar nog onvoldoende wetenschappelijke
onderbouwing voor bestaat
• Vaak door actuele ontwikkelingen in zorg
• Vaak het resultaat van meerdere discussies tussen zorgverleners onderling om tot consensus
te komen
Waarschuwing: Bewezen zorg is niet altijd de goede zorg, overleg met de cliënt en houd rekening
met de context!
NNT= number needed to treat
Je moet altijd een kritische blik hebben!
4
