Samenvatting Uitwerking begrippenlijst VGT -social work

Sociale wetenschappen – Pedagogiek 11-12-2022

Hoofdstuk 1 : wat is opvoeden?

Opvoeden - het proces waarin een persoon (meestal een kind) wordt gevormd naar de normen en
waarden van diens opvoeder(s) en daarmee meestal naar de voornaamste normen en waarden van
de samenleving waarin hij leeft. De wetenschapsdiscipline die zich met opvoeding bezighoudt, heet
opvoedkunde of pedagogiek.


Primaire opvoedingsmilieu – directe opvoeders (het gezin, grootouders, pleeggezin)


Secundaire opvoedingsmilieu – beroepsopvoeders (oppas, school, kinderopvang)


Tertiaire opvoedingsmilieu – de buurt, vrienden


Hoofdstuk 2 Opvoedingsdoelen, middelen en uitkomsten

Opvoedingsmiddelen – Opvoedingsmiddelen zijn manieren die de opvoeder bewust gebruikt om
een bepaald doel te bereiken.
 gewenning en gewoontevorming
 voordoen, samen doen, nadoen
 aanmoedigen
 belonen
 regels stellen
 afleiden
 gedrag afkeuren
 een gesprek voeren
 straffen
 gedrag negeren




1

,Zelfbewustzijn – Bewust van (zich) zelf; met bewustzijn van eigen gedrag, doen en nalaten, en
consequenties daarvan. Wetend wat je doet. Wetend wie je bent.


Zelfkennis – Inzicht in eigen identiteit, waarden, overtuigingen, sterke en zwakke kanten,
kwaliteiten, competenties, interesses, ambities en gedragingen


Zelfvertrouwen – vertrouwen op je eigen mogelijkheden


Dissonante ervaring – Ervaringen die het zelfbeeld bedreigen


Consonante ervaring – Ervaringen die het zelfbeeld ondersteunen


Quality time – Tijd die je doorbrengt met elkaar zonder prikkels van buitenaf.


Multilateraal – Opvoeding waarin meer wordt gekeken naar de kwaliteiten van het kind, dan naar
de positie van het kind in het gezin of klas. Andere kenmerken zijn:
 Communicatie over de gehanteerde normen en warden
 Socialisatie en rolgedrag wordt aangepast op de behoeftes van het kind.


Matriarchaal – De moeder in het gezin heeft het te vertellen (bijv. Creoolse gezinnen)


Patriarchal - De vader in het gezin heeft het te vertellen (bijv. Turkse, Marokkaanse en
Hindoestaanse gezinnen)


Hoofdstuk 3: milieus, stijlen en communicatie in de opvoeding

Extended family – kerngezin




2

,  Papa-mama gezin
 Eenoudergezin
 Twee ouders van dezelfde sekse
 Grootouders
 Samengesteld gezin


Harmonieus gezin – gezinsleden kunnen het goed met elkaar vinden. Er heerst saamhorigheid en de
opvoeders hebben onderling een goede verstandhouding. Er zijn relatief weinig spanningen en
conflicten er is veel onderlinge communicatie en steun. !Een negatief aspect van dit gezinstype is
dat de zelfontplooiing kan worden ingeperkt!


Kluwen gezin – als harmonie binnen het gezin doorslaat wordt het verstikkend dit noemen we
kluwen gezinnen.


Loszandgezin – weinig onderlinge binding binnen het gezin


Gezond gezin – De opvoedeling doorloopt succesvol het proces van zich aanpassen aan de
veranderde samenleving en het uitgroeien tot een unieke en zelfstandige persoonlijkheid.


Parentificatie- (gedeeltelijk) overnemen van de ouderrol
 Opvoedeling die taken van opvoeders op zich nemen
 Een- oudergezinnen (moeder die de rol van vader op zich neemt en andersom)


Leefgroepen – groepen waarbij kinderen samenwonen onder leiding van groepsopvoeders en in dat
groepsverband worden begeleid en opgevoed


 Kinderen met verstandelijke en/of lichamelijke beperking
 Kinderen met opvoedingsnood (door ziekte of overlijden van de opvoeders)
 Kinderen die door de rechter hierheen zijn gestuurd omdat ze zich misdragen hebben




3

, Kinderen kunnen zich binnen deze groepen ontwikkelen en ervaren hoe het is om te kunnen
ontspannen.


Groepsopvoeder – begeleiden en opvoeden binnen een groep


Pedagogisch klimaat - omvat alle omgevingsfactoren die bijdragen aan het welbevinden van het
kind, waardoor een kind zich verder kan ontwikkelen. Hierbij gaat het om factoren die al aanwezig
zijn, maar ook om factoren die een opvoeder weloverwogen creëert.


Sensitiviteit – het kind volgen en serieus nemen


Responsiviteit – tegemoetkomen aan de ontwikkelingsbehoefte van het individuele kind in de
opvoeding


Warme opvoedingsstijl – de opvoeders geven het kind emotionele steun, hebben intensief contact
met het kind en accepteren zoals het kind is.


Koele opvoedingsstijl – tegenovergestelde van de warme opvoedingsstijl. De ouders zijn
oppervlakkig en onverschillig ten opzichte van hun kind. Zij stimuleren het kind niet.


Dominante opvoedingsstijl – opvoedingsstijl met regels, beperkingen en bemoeizucht.


Permissieve/toegeeflijke opvoedingsstijl – opvoeding met weinig regels, het kind wordt vrijgelaten.
Er worden door de ouders weinig eisen aan het kind gesteld. De ouders zijn warm en communiceren
goed met de kinderen, maar trekken weinig grenzen.


Democratische/autoritaire opvoedingsstijl – opvoedingsstijl waar de kinderen en ouders net zoveel
te vertellen hebben (autoritatief). Eigen verantwoordelijkheid wordt hier gestimuleerd, je kunt het
ook wel zien als een coachende stijl. Leren hoe je problemen zelfstandig kunt oplossen.


Verwaarlozende opvoedingsstijl – opvoedingsstijl waar de ouders weinig tot geen eisen aan hun
kinderen stellen en weinig tot geen aandacht, stimulatie en ondersteuning geven aan de kinderen.


Parent-centered – de opvoedingstijl wordt door de persoonlijkheid van de ouders bepaald
(dominante opvoedingsstijl)




4