Boek: Psychodiagnostiek: handboek psychodiagnostiek
en beperkte begaafdheid (Kraijer en Plas, 2014)
Hoofdstuk 1 – Uitgangspunten, begrippen en praktische
aanwijzingen
1.1 – Inleiding
Psychodiagnostiek is meer dan het afnemen van tests: het testresultaat is een
belangrijk onderdeel van de psychodiagnostiek, maar zonder de extra gegevens
buiten de test om zal men enkel tot globale en veelal onjuiste beslissingen
komen.
Definitie psychodiagnostiek = een besluitvormingsproces waarbij de diagnosticus
psychische problemen onderkent, analyseert en zoek naar mogelijke verklaringen
voor die problemen en oplossingen adviseert. Het nut is: meten is in ieder geval
meer weten.
1.2 – De termen verstandelijke beperking en zwakbegaafdheid
Ongeveer chronologisch gebruik van begrippen: zwakzinnig, achterlijk ,idioot,
imbeciel, debiel geestelijk gehandicapten verstandelijk gehandicapten
mensen met mogelijkheden. Ook mental retardation kwam in 2009 door Flynn
nog even aan bod.
Ondertussen kwam het WHO met het ICF-model. Belangrijk is dat we ons nu
moeten richten op het begrip disability (beperking) in plaats van handicap. Dit is
objectief vast te stellen en kan zonder stoornis voorkomen (iemand die een IQ
van 85 heeft, kan wel een beperking ervaren). Ook het AAMR (American
Association on Mental Retardation) ging overstag en heet nu AAIDD: American
Association on Intellectual en Develepmentor Disabilities.
We spreken nu van verstandelijke beperking, hoewel verstandelijke eigenlijk
ontwikkelings- zou moeten zijn. Immers, het gaat bij deze doelgroep ook om een
beperking in de sociale redzaamheid. Nog beter is algemene
ontwikkelingsbeperking (harmonisch en dus meer een tekort) om het te
onderscheiden van partiële ontwikkelingsbeperkingen zoals ASS (disharmonisch
en dus meer een stoornis).
De categorie licht verstandelijk beperkt (LVB) wordt steeds meer opgerekt. Om
aan te sluiten bij de praktijk wordt in dit boek de bovengrens van 85/90
gehanteerd (in plaats van 70). Dit zonder de indeling in diep, ernstig, matig en
licht verstandelijk beperkt en zwakbegaafd los te laten.
1.3 – Over de noodzaak van psychodiagnostiek bij mensen met een
beperkte begaafdheid
Ten onrechte wordt de psychodiagnostiek bij deze doelgroep regelmatig
verwaarloosd. Gedragsproblemen lijken dan uit de lucht te komen vallen. Vaak
vertonen zij juist extra problemen in de vorm van psychische problemen: de
frequentie ligt zelfs hoger dan bij gemiddeld-normaalbegaafden voor bijvoorbeeld
ASS. Daarnaast wordt onvoldoende gerealiseerd dat er een hoge frequentie van
bijkomende beperkingen is in de doelgroep, bijvoorbeeld motorische of visus- en
gehoorbeperkingen. Aandacht en respect is van belang en hiervoor is
psychodiagnostiek noodzakelijk. Sommigen vinden dat dit elkaar uitsluit, maar dit
, zou overvraging op kunnen leveren. Mensen met een beperkte begaafdheid
hebben recht op volledige en zorgvuldige psychodiagnostiek. Onthoudt men hun
deze, dan pleegt men weinig respectvolle en zelfs deficiënte zorg.
1.4 – Waarom gebruik van een classificatiesysteem voor psychische
stoornissen?
Bijkomende psychische stoornissen werden door diagnostic overshadowing
(ander gedrag maskeert bijvoorbeeld autisme) en diagnostic underrepresentation
(door ontbreken van gedrag zie je de stoornis niet) niet gezien. Hierdoor werden
schizofrenie en stemmingsstoornissen niet opgemerkt. Gebruik van een systeem
als de DSM of de ICD leert ons gerichter en beter kijken, en dwingt ons om
waarnemingen expliciet te maken en te ordenen. Daarnaast maakt het
bevindingen (internationaal) overdraagbaar naar andere collega’s. Vier
opmerkingen zijn op z’n plaats:
Classificatie staat niet gelijk aan diagnostiek
Beperkte bruikbaarheid van DSM en ICD aangezien ze niet gericht zijn op
personen met een verstandelijke beperking
De beperkte bruikbaarheid kan men oplossen door instrumenten geschikter
te maken. Men kan ook het classificatiesysteem zelf aanpassen.
Op dit moment acht het boek de DSM (en de ICD) het beste, maar dit kan in
de toekomst anders zijn. Drie cruciale redenen waarom de DSM door het boek
beter wordt beschouwd dan de ICD:
Criteria zijn duidelijker en overzichtelijker weergegeven
In de DSM5 is het assenstelsel verlaten (?), wel geven specifiers de
mogelijkheid tot verfijning. [reden nummer 3 staat er m.i. niet bij, pag.
26]
De WHO hanteert de ICD, dus vandaar dat het boek deze ook nog
gebruikt
1.5 – De keuze van de te bespreken instrumenten
Voor zeer ernstige beperkingen zorgen ervoor dat het ideale verloop van een
diagnostisch proces niet realiseerbaar is. Belangrijk is daarom om tests en
schalen toe te passen die aan zo hoog mogelijke eisen voldoen:
Psychometrische basiskwaliteit
Optimale toepasbaarheid in de zorg voor mensen met een beperking (denk
aan normen en aanwijzingen voor de toepassing)
Voldoende praktische hanteerbaarheid (denk aan korte afneemduur,
doeplezier uitlokkend, maar ook korte uitwerkingsduur, heldere instructie,
etc.)
Ten minste voldoende beoordeling door COTAN, 7 punten van beoordeling:
1. Uitgangspunten testconstructie: gebruikersdoel en meetpretentie moeten
zijn aangeven. Theoretische achtergrond en operationalisering wordt
beoordeeld
2. Kwaliteit van testmateriaal: items, scoring en instructie.
3. Kwaliteit van handleiding: voor het afnemen en voor de interpretatie van
de scoring.
4. Normen: kwaliteit en komen groepen overeen met gebruiksdoel
5. Betrouwbaarheid
6. Begripsvaliditeit: meet je wat je wil meten.
7. Criteriumvaliditeit: is hoogte van uitkomst gerelateerd aan datgene wat je
wil voorspellen
en beperkte begaafdheid (Kraijer en Plas, 2014)
Hoofdstuk 1 – Uitgangspunten, begrippen en praktische
aanwijzingen
1.1 – Inleiding
Psychodiagnostiek is meer dan het afnemen van tests: het testresultaat is een
belangrijk onderdeel van de psychodiagnostiek, maar zonder de extra gegevens
buiten de test om zal men enkel tot globale en veelal onjuiste beslissingen
komen.
Definitie psychodiagnostiek = een besluitvormingsproces waarbij de diagnosticus
psychische problemen onderkent, analyseert en zoek naar mogelijke verklaringen
voor die problemen en oplossingen adviseert. Het nut is: meten is in ieder geval
meer weten.
1.2 – De termen verstandelijke beperking en zwakbegaafdheid
Ongeveer chronologisch gebruik van begrippen: zwakzinnig, achterlijk ,idioot,
imbeciel, debiel geestelijk gehandicapten verstandelijk gehandicapten
mensen met mogelijkheden. Ook mental retardation kwam in 2009 door Flynn
nog even aan bod.
Ondertussen kwam het WHO met het ICF-model. Belangrijk is dat we ons nu
moeten richten op het begrip disability (beperking) in plaats van handicap. Dit is
objectief vast te stellen en kan zonder stoornis voorkomen (iemand die een IQ
van 85 heeft, kan wel een beperking ervaren). Ook het AAMR (American
Association on Mental Retardation) ging overstag en heet nu AAIDD: American
Association on Intellectual en Develepmentor Disabilities.
We spreken nu van verstandelijke beperking, hoewel verstandelijke eigenlijk
ontwikkelings- zou moeten zijn. Immers, het gaat bij deze doelgroep ook om een
beperking in de sociale redzaamheid. Nog beter is algemene
ontwikkelingsbeperking (harmonisch en dus meer een tekort) om het te
onderscheiden van partiële ontwikkelingsbeperkingen zoals ASS (disharmonisch
en dus meer een stoornis).
De categorie licht verstandelijk beperkt (LVB) wordt steeds meer opgerekt. Om
aan te sluiten bij de praktijk wordt in dit boek de bovengrens van 85/90
gehanteerd (in plaats van 70). Dit zonder de indeling in diep, ernstig, matig en
licht verstandelijk beperkt en zwakbegaafd los te laten.
1.3 – Over de noodzaak van psychodiagnostiek bij mensen met een
beperkte begaafdheid
Ten onrechte wordt de psychodiagnostiek bij deze doelgroep regelmatig
verwaarloosd. Gedragsproblemen lijken dan uit de lucht te komen vallen. Vaak
vertonen zij juist extra problemen in de vorm van psychische problemen: de
frequentie ligt zelfs hoger dan bij gemiddeld-normaalbegaafden voor bijvoorbeeld
ASS. Daarnaast wordt onvoldoende gerealiseerd dat er een hoge frequentie van
bijkomende beperkingen is in de doelgroep, bijvoorbeeld motorische of visus- en
gehoorbeperkingen. Aandacht en respect is van belang en hiervoor is
psychodiagnostiek noodzakelijk. Sommigen vinden dat dit elkaar uitsluit, maar dit
, zou overvraging op kunnen leveren. Mensen met een beperkte begaafdheid
hebben recht op volledige en zorgvuldige psychodiagnostiek. Onthoudt men hun
deze, dan pleegt men weinig respectvolle en zelfs deficiënte zorg.
1.4 – Waarom gebruik van een classificatiesysteem voor psychische
stoornissen?
Bijkomende psychische stoornissen werden door diagnostic overshadowing
(ander gedrag maskeert bijvoorbeeld autisme) en diagnostic underrepresentation
(door ontbreken van gedrag zie je de stoornis niet) niet gezien. Hierdoor werden
schizofrenie en stemmingsstoornissen niet opgemerkt. Gebruik van een systeem
als de DSM of de ICD leert ons gerichter en beter kijken, en dwingt ons om
waarnemingen expliciet te maken en te ordenen. Daarnaast maakt het
bevindingen (internationaal) overdraagbaar naar andere collega’s. Vier
opmerkingen zijn op z’n plaats:
Classificatie staat niet gelijk aan diagnostiek
Beperkte bruikbaarheid van DSM en ICD aangezien ze niet gericht zijn op
personen met een verstandelijke beperking
De beperkte bruikbaarheid kan men oplossen door instrumenten geschikter
te maken. Men kan ook het classificatiesysteem zelf aanpassen.
Op dit moment acht het boek de DSM (en de ICD) het beste, maar dit kan in
de toekomst anders zijn. Drie cruciale redenen waarom de DSM door het boek
beter wordt beschouwd dan de ICD:
Criteria zijn duidelijker en overzichtelijker weergegeven
In de DSM5 is het assenstelsel verlaten (?), wel geven specifiers de
mogelijkheid tot verfijning. [reden nummer 3 staat er m.i. niet bij, pag.
26]
De WHO hanteert de ICD, dus vandaar dat het boek deze ook nog
gebruikt
1.5 – De keuze van de te bespreken instrumenten
Voor zeer ernstige beperkingen zorgen ervoor dat het ideale verloop van een
diagnostisch proces niet realiseerbaar is. Belangrijk is daarom om tests en
schalen toe te passen die aan zo hoog mogelijke eisen voldoen:
Psychometrische basiskwaliteit
Optimale toepasbaarheid in de zorg voor mensen met een beperking (denk
aan normen en aanwijzingen voor de toepassing)
Voldoende praktische hanteerbaarheid (denk aan korte afneemduur,
doeplezier uitlokkend, maar ook korte uitwerkingsduur, heldere instructie,
etc.)
Ten minste voldoende beoordeling door COTAN, 7 punten van beoordeling:
1. Uitgangspunten testconstructie: gebruikersdoel en meetpretentie moeten
zijn aangeven. Theoretische achtergrond en operationalisering wordt
beoordeeld
2. Kwaliteit van testmateriaal: items, scoring en instructie.
3. Kwaliteit van handleiding: voor het afnemen en voor de interpretatie van
de scoring.
4. Normen: kwaliteit en komen groepen overeen met gebruiksdoel
5. Betrouwbaarheid
6. Begripsvaliditeit: meet je wat je wil meten.
7. Criteriumvaliditeit: is hoogte van uitkomst gerelateerd aan datgene wat je
wil voorspellen
