Academiejaar 2021-2022 Kato Vermeire
Ontwikkelingspsychologie
H1: geschiedenis, theorie en onderzoeksmethoden
Wat is ontwikkelingspsychologie?
- Bestuderen van stabiliteit en verandering over de levensloop
- Domeinen ontwikkelingspsychologie:
o Wetenschappelijk: mensen die onderzoek doen
o Toegepast: vragen houden verband met concrete vragen in de maatschappij
o Interdisciplinair: verschillende wetenschappelijke inzichten combineren: psychologie, sociologie,
pedagogie…
Theorie = een geordend en samenhangend geheel van uitspraken dat gedrag
- Beschrijft
- Verklaart
- Voorspelt
Bv. gehechtheidstheorie = baby wilt moeder bij zich en doet daar alles aan om dat zo te houden
belang:
- Begrijpen van wat we zien
- Basis voor praktijk (weten wat te doen om welzijn van kinderen te verbeteren)
MAAR behoefte aan wetenschappelijke bevestiging
Geen alomvattende theorie
3 basisvragen:
1. Is ontwikkeling continu/discontinu?
2. Één verloop van de ontwikkeling of meerdere?
3. Wat is de relatieve invloed van erfelijkheid en omgeving?
nature/nurture
Vraag 1: is de ontwikkeling continu/discontinu?
Continue ontwikkeling:
- Geleidelijk uitbreiden van zelfde soort vaardigheden die er in het begin al
waren, ze
worden uitgebreider en complexer.
- Bv. vrouw kan op gehoor pianostukjes spelen. Volgens continue ontwikkeling
kan ze dus op en duur langere en moeilijkere stukjes spelen, maar het is
gewoon meer van hetzelfde
Discontinue ontwikkeling:
- Nieuwe manieren van reageren in specifieke periodes (treden), men ziet
de buitenwereld anders.
- Overgang van ene naar volgende stadium is zeer moeilijk, hoe vroeger
hoe moeilijker (stadium = kwalitatieve veranderingen in denken en doen,
kenmerkend voor bepaalde perioden)
1
,Academiejaar 2021-2022 Kato Vermeire
- Bv. vrouw kan op gehoord pianostukjes spelen. Volgens discontinue ontwikkeling begrijpt ze per trede de
muziek op een dieper niveau.
Vraag 2: één verloop van de ontwikkeling of meerdere?
- Vroeger: stadia-theorie = iedereen doorloopt dezelfde sequentie van ontwikkeling
- Nu: meerdere vormen van ontwikkeling mogelijk door de contexten
o Contexten van ontwikkeling = unieke combinaties van persoonskenmerken en omgevingskenmerken
kunnen leiden tot verschillende trajecten van ontwikkeling
Vraag 3: Wat is de relatieve invloed van erfelijkheid en omgeving?
- Omgeving = fysische (bv. waar je woont) en sociale factoren
beïnvloedt biologische en psychologische ontwikkeling
- Stabiliteit = behouden van positie tegenover anderen, verklaringen:
o Erfelijkheid (verlegenheid zit in de genen)
o Levenslange patronen door vroege ervaringen (je ontwikkelt vroeg een patroon dat je hele je leven
doorzet)
- Plasticiteit = verandering is mogelijk:
o Tijdens de ontwikkeling sta je open voor levenslange verandering
o Verandering gebaseerd op belangrijke ervaringen
Dynamische Systeembenadering = je ziet ontwikkeling als een dynamisch systeem
- Continu en discontinu combineren, samen denken van verschillen
- Levensloopperspectief:
o Ontwikkeling is proces dat altijd verder gaat van bevruchting tot overlijden, levenslang
o Invloeden op ontwikkeling:
Biologische
Sociale
Psychologische
vele krachten, die in interactie met elkaar gaan
Leeftijdsgebonden = gebeurtenissen sterk gebonden aan de leeftijd voorspelbaar
(normatief)
Gebonden aan geschiedenis = ervaringen door mensen geboren rond zelfde tijdstip
(normatief) (cohort = mensen die rond zelfde periode geboren zijn)
Niet-normatief = mss maar 1 persoon meegemaakt, persoonlijk…
o Multidimensioneel (bio, soc en psy) en veelvormig (multidirectionality)
Veelvormig 1: we zien niet altijd vooruitgang in alle domeinen (bv. talenknobbel, niet wis)
Veelvormig 2: voortuitgang en achteruitgang binnen zelfde domein
- Heel plastisch
- Fasen in
ontwikkeling:
2
,Academiejaar 2021-2022 Kato Vermeire
- Domeinen van de ontwikkeling:
Geschiedenis
Evolutietheorie Darwin
- Natuurlijke selectie
soorten hebben kenmerken die aangepast zijn aan hun omgeving
- Overleven van de sterkste (“survival of the fittest”)
meest aangepast = meeste kans om te overleven + genen worden doorgegeven
eigenlijk “overleven van de meest aangepaste”
Normatieve benadering Hall en Gesell
- Ontwikkeling van kinderen zien als een rijpingsproces (“maturatie”), natuurlijke wijze
- In kaart brengen: leeftijdsgebonden gemiddelden berekenen bij kinderen
= typische ontwikkeling
grote studies: kinderen moesten altruïstisch gedrag van andere kinderen rapporteren aan Hall
Test beweging Binet en Simon
- Eerste intelligentietest leidde tot belangstelling voor individuele verschillen in ontwikkeling
- Deze test was nodig om te zien welke kinderen naar BUSO ofzo moesten gaan
Theorieën
Psychoanalytische benadering Freud en Erikson
Freud:
- Klemtoon: unieke levensgeschiedenis van het individu
Stadiatheorie, maar iedereen doorloopt deze stadia op zijn/haar eigen manier
- Conflicten tussen biologische driften en sociale verwachtingen
je agressieve / sekuele driften botsen vaak met sociale verwachten
- Psychoseksuele …
- 3 types
3
, Academiejaar 2021-2022 Kato Vermeire
o Id = het
Ruimtst aspect
Alle driften zitten hierin, behoeften, verlangens
Onbewust, aanwezig bij geboorte
o Ego = ik
Bewuste, rationele aspect
Ontstaat in vroege kindertijd (niet aanwezig bij geboorte)
Impulsen van Id in aanvaardbare richtingen sturen
o Superego = super ik
Het geweten
Ontwikkelt tussen 3-6j door interacties met verzorgers
Stemmetje “nee dat mag ik niet doen”
- Psychoseksuele stadia
o Orale fase = geboorte – 1 jaar
o Anale fase = 1-3 jaar alles met ontlasting, op potje gaan…
o Fallische fase = 3-6 jaar mannelijk lid in toestand van erectie, Oedipus, Electra
o Latentie fase = 6-11 jaar uitstellen, alles wat met het andere geslacht te maken heeft negeren`
o Genitale fase = adolescentie je kan je voortplanten door ontwikkeling geslachtskenmerken
ontwikkeling volwassen liefde en dus een partner buiten gezin
zoeken
o Er is aandacht voor verschillende lichaamszones bv erogene zones
o Correcte hoeveelheid bevrediging is belangrijk op seksueel vlak, maar ook alcohol, drugs…
o Blijven hangen in een fase leidt tot psychische problemen
- Kritiek
o Klemtoon op seksuele gevoelens te groot
o Theorie is cultuurspecifiek (Victoriaanse maatschappij)
o Freud heeft nooit onderzoek bij kinderen gedaan, hij kreeg mensen over de vloer met psychische
problemen daaruit leidde hij af dat ze in vroegere fases zijn blijven hangen
NIET GOED
Erikson:
- Hij behoudt de stadia van Freud en voegt er
stadia aan toe 3 nieuwe stadia
- Psychosociale theorie
o Ego is ook positieve kracht in
ontwikkeling (niet alleen bemiddel
tussen Id – Superego)
- Hij heeft een basisconflict onderscheiden in
elk stadium -> -> ->
Behaviorisme en sociale leertheorie
4
Ontwikkelingspsychologie
H1: geschiedenis, theorie en onderzoeksmethoden
Wat is ontwikkelingspsychologie?
- Bestuderen van stabiliteit en verandering over de levensloop
- Domeinen ontwikkelingspsychologie:
o Wetenschappelijk: mensen die onderzoek doen
o Toegepast: vragen houden verband met concrete vragen in de maatschappij
o Interdisciplinair: verschillende wetenschappelijke inzichten combineren: psychologie, sociologie,
pedagogie…
Theorie = een geordend en samenhangend geheel van uitspraken dat gedrag
- Beschrijft
- Verklaart
- Voorspelt
Bv. gehechtheidstheorie = baby wilt moeder bij zich en doet daar alles aan om dat zo te houden
belang:
- Begrijpen van wat we zien
- Basis voor praktijk (weten wat te doen om welzijn van kinderen te verbeteren)
MAAR behoefte aan wetenschappelijke bevestiging
Geen alomvattende theorie
3 basisvragen:
1. Is ontwikkeling continu/discontinu?
2. Één verloop van de ontwikkeling of meerdere?
3. Wat is de relatieve invloed van erfelijkheid en omgeving?
nature/nurture
Vraag 1: is de ontwikkeling continu/discontinu?
Continue ontwikkeling:
- Geleidelijk uitbreiden van zelfde soort vaardigheden die er in het begin al
waren, ze
worden uitgebreider en complexer.
- Bv. vrouw kan op gehoor pianostukjes spelen. Volgens continue ontwikkeling
kan ze dus op en duur langere en moeilijkere stukjes spelen, maar het is
gewoon meer van hetzelfde
Discontinue ontwikkeling:
- Nieuwe manieren van reageren in specifieke periodes (treden), men ziet
de buitenwereld anders.
- Overgang van ene naar volgende stadium is zeer moeilijk, hoe vroeger
hoe moeilijker (stadium = kwalitatieve veranderingen in denken en doen,
kenmerkend voor bepaalde perioden)
1
,Academiejaar 2021-2022 Kato Vermeire
- Bv. vrouw kan op gehoord pianostukjes spelen. Volgens discontinue ontwikkeling begrijpt ze per trede de
muziek op een dieper niveau.
Vraag 2: één verloop van de ontwikkeling of meerdere?
- Vroeger: stadia-theorie = iedereen doorloopt dezelfde sequentie van ontwikkeling
- Nu: meerdere vormen van ontwikkeling mogelijk door de contexten
o Contexten van ontwikkeling = unieke combinaties van persoonskenmerken en omgevingskenmerken
kunnen leiden tot verschillende trajecten van ontwikkeling
Vraag 3: Wat is de relatieve invloed van erfelijkheid en omgeving?
- Omgeving = fysische (bv. waar je woont) en sociale factoren
beïnvloedt biologische en psychologische ontwikkeling
- Stabiliteit = behouden van positie tegenover anderen, verklaringen:
o Erfelijkheid (verlegenheid zit in de genen)
o Levenslange patronen door vroege ervaringen (je ontwikkelt vroeg een patroon dat je hele je leven
doorzet)
- Plasticiteit = verandering is mogelijk:
o Tijdens de ontwikkeling sta je open voor levenslange verandering
o Verandering gebaseerd op belangrijke ervaringen
Dynamische Systeembenadering = je ziet ontwikkeling als een dynamisch systeem
- Continu en discontinu combineren, samen denken van verschillen
- Levensloopperspectief:
o Ontwikkeling is proces dat altijd verder gaat van bevruchting tot overlijden, levenslang
o Invloeden op ontwikkeling:
Biologische
Sociale
Psychologische
vele krachten, die in interactie met elkaar gaan
Leeftijdsgebonden = gebeurtenissen sterk gebonden aan de leeftijd voorspelbaar
(normatief)
Gebonden aan geschiedenis = ervaringen door mensen geboren rond zelfde tijdstip
(normatief) (cohort = mensen die rond zelfde periode geboren zijn)
Niet-normatief = mss maar 1 persoon meegemaakt, persoonlijk…
o Multidimensioneel (bio, soc en psy) en veelvormig (multidirectionality)
Veelvormig 1: we zien niet altijd vooruitgang in alle domeinen (bv. talenknobbel, niet wis)
Veelvormig 2: voortuitgang en achteruitgang binnen zelfde domein
- Heel plastisch
- Fasen in
ontwikkeling:
2
,Academiejaar 2021-2022 Kato Vermeire
- Domeinen van de ontwikkeling:
Geschiedenis
Evolutietheorie Darwin
- Natuurlijke selectie
soorten hebben kenmerken die aangepast zijn aan hun omgeving
- Overleven van de sterkste (“survival of the fittest”)
meest aangepast = meeste kans om te overleven + genen worden doorgegeven
eigenlijk “overleven van de meest aangepaste”
Normatieve benadering Hall en Gesell
- Ontwikkeling van kinderen zien als een rijpingsproces (“maturatie”), natuurlijke wijze
- In kaart brengen: leeftijdsgebonden gemiddelden berekenen bij kinderen
= typische ontwikkeling
grote studies: kinderen moesten altruïstisch gedrag van andere kinderen rapporteren aan Hall
Test beweging Binet en Simon
- Eerste intelligentietest leidde tot belangstelling voor individuele verschillen in ontwikkeling
- Deze test was nodig om te zien welke kinderen naar BUSO ofzo moesten gaan
Theorieën
Psychoanalytische benadering Freud en Erikson
Freud:
- Klemtoon: unieke levensgeschiedenis van het individu
Stadiatheorie, maar iedereen doorloopt deze stadia op zijn/haar eigen manier
- Conflicten tussen biologische driften en sociale verwachtingen
je agressieve / sekuele driften botsen vaak met sociale verwachten
- Psychoseksuele …
- 3 types
3
, Academiejaar 2021-2022 Kato Vermeire
o Id = het
Ruimtst aspect
Alle driften zitten hierin, behoeften, verlangens
Onbewust, aanwezig bij geboorte
o Ego = ik
Bewuste, rationele aspect
Ontstaat in vroege kindertijd (niet aanwezig bij geboorte)
Impulsen van Id in aanvaardbare richtingen sturen
o Superego = super ik
Het geweten
Ontwikkelt tussen 3-6j door interacties met verzorgers
Stemmetje “nee dat mag ik niet doen”
- Psychoseksuele stadia
o Orale fase = geboorte – 1 jaar
o Anale fase = 1-3 jaar alles met ontlasting, op potje gaan…
o Fallische fase = 3-6 jaar mannelijk lid in toestand van erectie, Oedipus, Electra
o Latentie fase = 6-11 jaar uitstellen, alles wat met het andere geslacht te maken heeft negeren`
o Genitale fase = adolescentie je kan je voortplanten door ontwikkeling geslachtskenmerken
ontwikkeling volwassen liefde en dus een partner buiten gezin
zoeken
o Er is aandacht voor verschillende lichaamszones bv erogene zones
o Correcte hoeveelheid bevrediging is belangrijk op seksueel vlak, maar ook alcohol, drugs…
o Blijven hangen in een fase leidt tot psychische problemen
- Kritiek
o Klemtoon op seksuele gevoelens te groot
o Theorie is cultuurspecifiek (Victoriaanse maatschappij)
o Freud heeft nooit onderzoek bij kinderen gedaan, hij kreeg mensen over de vloer met psychische
problemen daaruit leidde hij af dat ze in vroegere fases zijn blijven hangen
NIET GOED
Erikson:
- Hij behoudt de stadia van Freud en voegt er
stadia aan toe 3 nieuwe stadia
- Psychosociale theorie
o Ego is ook positieve kracht in
ontwikkeling (niet alleen bemiddel
tussen Id – Superego)
- Hij heeft een basisconflict onderscheiden in
elk stadium -> -> ->
Behaviorisme en sociale leertheorie
4
