Therapieën
15.1 De behandeling van mentale stoornissen.
Het ontstaan van gespecialiseerde diensten
Belangrijke verandering toen medicijnen intrede deden.
Therapeutische benaderingen
Biologische behandelingen. Gaat uit van fysiologische of biochemische visie op mentale problemen.
Vooral d.m.v. geneesmiddelen.
Psychotherapeutische behandelingen. Behandelingen waarbij men gevoelens, gedachten en
gedragingen probeert te veranderen d.m.v. voeren gesprekken, toepassen leerprincipes en 't gebruik van
emotionele expressies of aanbrengen van veranderingen in de sociale omgeving. Lange tijd incompatibel,
maar tegenwoordig meestal gecombineerd binnen een geïntegreerde behandeling
Types van therapeuten
1. Psychiater. Medicus met aanvullende opleiding psychiatrie. Wettelijk enige die biologische behandelingen
mag voorschrijven.
2. Klinisch psychologen hebben een universitair masterdiploma in psychologie. Daarnaast
postuniversitaire therapieopleiding gevolgd in een bepaalde richting.
3. Verschillende bacheloropleidingen in het hoger ondewijs. (psychologisch assistent, maatschappelijk
werker of sociaal-pedagogisch hulpverlener)
4. Verpleger/verpleegster psychiatrie. HBO-verpleger met specialisatie psychiatrie.
15.2 Biologische therapiebenaderingen
Medische visie op psychopathologie. Gebruik geneesmiddelen staat bovenaan. Ook psychochirurgie
(elektroconvulsieve shocks, etc)
Geneesmiddelentherapie
Geneesmiddelentherapie. Gebruik chemische stoffen om gedrag, emotie en cognities in gunstige zin te
beïnvloeden. Voordeel was dat mensen ambulant behandeld kunnen worden en niet in inrichting hoeven te
zitten.
Geneesmiddelen kunnen effect van neurotransmitter verhogen door:
1. aanmaak neurotransmitter te verhogen
2. heropname neurotransmitter uit synaptische spleet te verhinderen
3. ontvangende cel gevoeliger te maken voor de neurotransmitter
Omgekeerd kan geneesmiddel het effect van neurotransmitter verlagen door:
1. belemmeren aanmaak
2. heropname te bevorderen (reuptake)
3. receptoren in ontvangende neuron blokkeren
Verschillende middelen doordat geneesmiddelen op verschillende plaatsen kunnen ingrijpen.
Angstdempende geneesmiddelen. Onderdrukking activiteit centrale zenuwstelsel en hebben daardoor
kalmerend effect. Meest verkochte geneesmiddelen. (barbituraten, benzodiazepines, betablokkers en
antidepressiva (mensen met angststoornissen reageren ook op antidepressiva))
Antidepressiva. Verlichten symptomen van depressieve stoornis. (tricyclische verbindingen, monoamine
oxidase inhibitoren (MAOI) en selectieve serotonine (5-HT) heropname inhibitoren)
Antipsychotica. Geneesmiddelen die gebruikt worden bij behandeling schizofrenie en andere psychotische
stoornissen. (chloorpromazine, haldol) kan leiden tot tardieve dyskinesie (geen controle over spieren in het
bijzonder van gezicht.)
1
, Elektroconvulsieve therapie
Elektroconvulsieve therapie (ECT) bestaat uit toediening elektrische stroomstoten in hersenen. Vooral
tegen zware depressiviteit.
Psychochirurgie
Psychochirurgie. Gebruikt men een chirurgische ingreep om cognitieve en emotionele stoornissen te
behandelen. Aanvankelijk door verwijderen of onschadelijk maken van een ziekte-inducerende structuur in
hersenen. (frontale lobotomie ter behandeling van mentale stoornissen, wegsnijden hippocampus tegen
epilepsie)
Lichttherapie en psychomotorische therapie
Lichttherapie. Tegen seizoensgebonden stemmingsstoornis (onderdrukking productie melatonine)
Psychomotorische therapie. Integratie bewegingsactiviteiten binnen een psychotherapie.
De doeltreffendheid van de biologische therapieën
Middelenspecifieke effect versus het placebo-effect.
Placebo-effect is een fysiologische of psychologische respons op een substantie of procedure die geen
farmacologische of therapeutische componenten bevatten. Om placebo-effect adequaat te onderzoeken,
moet men gebruikmaken van aantal voorwaarden:
- dubbelblind. Niet alleen patienten maar ook artsen weten van niks
- gerandomiseerd. Patiënten op toeval over twee condities verdeeld worden
- placebogecontroleerd. twee condities (experimentele conditie en placeboconditie, waarbij kritieke stof bij
placeboconditie ontbreekt)
therapie-effectgrootte is mate van verandering waaraan men kan zien hoe groot het effect is in
experimentele conditie en placeboconditie.
Hoe effectief zijn de behandelingen bij angst- en stemmingsstoornissen?
Drie zaken vallen op:
1. alle therapieën zijn bruikbaar tot effectief, hoewel niet in die mate dat iedere behandelde persoon
symptoomvrij wordt
2. bij alle behandelingen treedt belangrijk placebo-effect op
3. Verschil in effectiviteit tussen behandelingen hangen voor groot deel samen met de verschillen in placebo-
effecten. Antidepressiva hebben sterkste therapie-effect, maar ook sterkste placebo-effect.
Verklaringen voor placebo-effect
traditioneel heeft placebo een negatieve bijklank. Blijkt steeds minder te worden, doordat hersenen een
vergelijkbare activiteit tonen. Drie factoren:
- Klassieke conditionering (geruststelling door verwachting te worden geholpen door medicijnen)
- Creëren cognitieve verwachting dat het beter zal gaan.
- Placebo, evenals eigenlijke therapie, werkt enkel als persoon gemotiveerd is.
Men begint tevens te vermoeden dat placebo-effect interageert met geneesmiddel en effect ervan versterkt.
Hoe effectief zijn de behandelingen bij schizofrenie?
Psychofarmaca hebben meest in het oog springende effect gehad bij behandeling schizofrenie en andere
psychotische stoornissen, omdat diagnose voordien betekende dat men levenslang in instelling opgenomen
diende te worden, terwijl meeste personen nu in maatschappij kunnen functioneren.
15.3 Psychologische therapiebenaderingen
Gemeenschappelijke kenmerken van psychotherapieën
Psychotherapie is gebaseerd op vaststelling dat mensen vaak problemen oplossen door ze met anderen op
een constructieve manier te bespreken. Psychologen stellen vast dat veel personen vastlopen wanneer ze
niemand hebben met wie ze over hun moeilijkheden kunnen praten. Redenen hiervoor zijn enerzijds dat
individuen minder stress ervaren bij tegenslagen wanneer ze in goed sociaal netwerk zitten, en anderzijds
dat veel problemen erger worden als men ze niet op een constructieve manier aanpakt.
2
15.1 De behandeling van mentale stoornissen.
Het ontstaan van gespecialiseerde diensten
Belangrijke verandering toen medicijnen intrede deden.
Therapeutische benaderingen
Biologische behandelingen. Gaat uit van fysiologische of biochemische visie op mentale problemen.
Vooral d.m.v. geneesmiddelen.
Psychotherapeutische behandelingen. Behandelingen waarbij men gevoelens, gedachten en
gedragingen probeert te veranderen d.m.v. voeren gesprekken, toepassen leerprincipes en 't gebruik van
emotionele expressies of aanbrengen van veranderingen in de sociale omgeving. Lange tijd incompatibel,
maar tegenwoordig meestal gecombineerd binnen een geïntegreerde behandeling
Types van therapeuten
1. Psychiater. Medicus met aanvullende opleiding psychiatrie. Wettelijk enige die biologische behandelingen
mag voorschrijven.
2. Klinisch psychologen hebben een universitair masterdiploma in psychologie. Daarnaast
postuniversitaire therapieopleiding gevolgd in een bepaalde richting.
3. Verschillende bacheloropleidingen in het hoger ondewijs. (psychologisch assistent, maatschappelijk
werker of sociaal-pedagogisch hulpverlener)
4. Verpleger/verpleegster psychiatrie. HBO-verpleger met specialisatie psychiatrie.
15.2 Biologische therapiebenaderingen
Medische visie op psychopathologie. Gebruik geneesmiddelen staat bovenaan. Ook psychochirurgie
(elektroconvulsieve shocks, etc)
Geneesmiddelentherapie
Geneesmiddelentherapie. Gebruik chemische stoffen om gedrag, emotie en cognities in gunstige zin te
beïnvloeden. Voordeel was dat mensen ambulant behandeld kunnen worden en niet in inrichting hoeven te
zitten.
Geneesmiddelen kunnen effect van neurotransmitter verhogen door:
1. aanmaak neurotransmitter te verhogen
2. heropname neurotransmitter uit synaptische spleet te verhinderen
3. ontvangende cel gevoeliger te maken voor de neurotransmitter
Omgekeerd kan geneesmiddel het effect van neurotransmitter verlagen door:
1. belemmeren aanmaak
2. heropname te bevorderen (reuptake)
3. receptoren in ontvangende neuron blokkeren
Verschillende middelen doordat geneesmiddelen op verschillende plaatsen kunnen ingrijpen.
Angstdempende geneesmiddelen. Onderdrukking activiteit centrale zenuwstelsel en hebben daardoor
kalmerend effect. Meest verkochte geneesmiddelen. (barbituraten, benzodiazepines, betablokkers en
antidepressiva (mensen met angststoornissen reageren ook op antidepressiva))
Antidepressiva. Verlichten symptomen van depressieve stoornis. (tricyclische verbindingen, monoamine
oxidase inhibitoren (MAOI) en selectieve serotonine (5-HT) heropname inhibitoren)
Antipsychotica. Geneesmiddelen die gebruikt worden bij behandeling schizofrenie en andere psychotische
stoornissen. (chloorpromazine, haldol) kan leiden tot tardieve dyskinesie (geen controle over spieren in het
bijzonder van gezicht.)
1
, Elektroconvulsieve therapie
Elektroconvulsieve therapie (ECT) bestaat uit toediening elektrische stroomstoten in hersenen. Vooral
tegen zware depressiviteit.
Psychochirurgie
Psychochirurgie. Gebruikt men een chirurgische ingreep om cognitieve en emotionele stoornissen te
behandelen. Aanvankelijk door verwijderen of onschadelijk maken van een ziekte-inducerende structuur in
hersenen. (frontale lobotomie ter behandeling van mentale stoornissen, wegsnijden hippocampus tegen
epilepsie)
Lichttherapie en psychomotorische therapie
Lichttherapie. Tegen seizoensgebonden stemmingsstoornis (onderdrukking productie melatonine)
Psychomotorische therapie. Integratie bewegingsactiviteiten binnen een psychotherapie.
De doeltreffendheid van de biologische therapieën
Middelenspecifieke effect versus het placebo-effect.
Placebo-effect is een fysiologische of psychologische respons op een substantie of procedure die geen
farmacologische of therapeutische componenten bevatten. Om placebo-effect adequaat te onderzoeken,
moet men gebruikmaken van aantal voorwaarden:
- dubbelblind. Niet alleen patienten maar ook artsen weten van niks
- gerandomiseerd. Patiënten op toeval over twee condities verdeeld worden
- placebogecontroleerd. twee condities (experimentele conditie en placeboconditie, waarbij kritieke stof bij
placeboconditie ontbreekt)
therapie-effectgrootte is mate van verandering waaraan men kan zien hoe groot het effect is in
experimentele conditie en placeboconditie.
Hoe effectief zijn de behandelingen bij angst- en stemmingsstoornissen?
Drie zaken vallen op:
1. alle therapieën zijn bruikbaar tot effectief, hoewel niet in die mate dat iedere behandelde persoon
symptoomvrij wordt
2. bij alle behandelingen treedt belangrijk placebo-effect op
3. Verschil in effectiviteit tussen behandelingen hangen voor groot deel samen met de verschillen in placebo-
effecten. Antidepressiva hebben sterkste therapie-effect, maar ook sterkste placebo-effect.
Verklaringen voor placebo-effect
traditioneel heeft placebo een negatieve bijklank. Blijkt steeds minder te worden, doordat hersenen een
vergelijkbare activiteit tonen. Drie factoren:
- Klassieke conditionering (geruststelling door verwachting te worden geholpen door medicijnen)
- Creëren cognitieve verwachting dat het beter zal gaan.
- Placebo, evenals eigenlijke therapie, werkt enkel als persoon gemotiveerd is.
Men begint tevens te vermoeden dat placebo-effect interageert met geneesmiddel en effect ervan versterkt.
Hoe effectief zijn de behandelingen bij schizofrenie?
Psychofarmaca hebben meest in het oog springende effect gehad bij behandeling schizofrenie en andere
psychotische stoornissen, omdat diagnose voordien betekende dat men levenslang in instelling opgenomen
diende te worden, terwijl meeste personen nu in maatschappij kunnen functioneren.
15.3 Psychologische therapiebenaderingen
Gemeenschappelijke kenmerken van psychotherapieën
Psychotherapie is gebaseerd op vaststelling dat mensen vaak problemen oplossen door ze met anderen op
een constructieve manier te bespreken. Psychologen stellen vast dat veel personen vastlopen wanneer ze
niemand hebben met wie ze over hun moeilijkheden kunnen praten. Redenen hiervoor zijn enerzijds dat
individuen minder stress ervaren bij tegenslagen wanneer ze in goed sociaal netwerk zitten, en anderzijds
dat veel problemen erger worden als men ze niet op een constructieve manier aanpakt.
2
