Personen- en familierecht - Rechtsgeleerdheid
HOORCOLLEGE 1: Huwelijk en geregistreerd partnerschap
Onderwerpen van het personenrecht
Personenrecht: regels betreffende de rechtspositie van natuurlijke personen:
- Begin en einde de natuurlijke persoonlijkheid
- Naam, woonplaats, burgerlijke stand
- Meerder- en minderjarigheid; handelings(on)bekwaamheid, vertegenwoordiging
- Curatele, mentorschap, beschermingsbewind; enz. (gaat over het beschermen
van meerderjarigen)
Onderwerpen van het familierecht (gaat veel meer over relaties tussen mensen)
Familierecht: juridische relaties die voortvloeien uit samenlevingsvormen en afstamming
- Huwelijk en geregistreerd partnerschap
- Vermogensrechtelijke gevolgen daarvan
- Afstamming en adoptie
- Relatie tussen ouders en kinderen (gezag, verdeling van zorg- en opvoedingstaken,
omgang, etc.)
Bronnen van het personen- en familierecht
Nationale bronnen
- Personen- en familierecht: Boek 1 BW
- Erfrecht: Boek 4 BW
- IPR (over de internationale relaties/internationaal privaatrecht): Boek 10 BW
- Familieprocesrecht: Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering (Rv)
- Bijzondere wetten, b.v.:
• De Jeugdwet
• Wet donorgegevens kunstmatige bevruchting
• Embryowet
Internationale bronnen
- Internationale verdragen
• EVRM (1950) – Raad van Europa
o Art. 8: Recht op bescherming van het gezins- en familieleven
o Art. 12: Recht om te trouwen en een gezin te stichten
o Art. 14: Verbod op discriminatie
• IVRK (1990) – Verenigde Naties
o Art. 3: belang van het kind een eerste overweging
o Art. 7: recht op naam, nationaliteit en afstammingskennis
o Art. 12: recht van het kind om gehoord te worden in procedures die het
kind aangaan (ook art. 9)
o Art. 18: primaire verantwoordelijkheid voor het kind ligt bij de ouders
• Haags Adoptieverdrag (2008) – Haagse Conferentie voor Internationaal Privaatrecht
, • Haags Kinderontvoeringsverdrag (1980) – Haags Conferentie voor
Internationaal Privaatrecht
- Wetgeving van de EU
- Rechtspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) in Straatsburg
(Raad van Europa); en het Europees Hof van Justitie in Luxemburg (EU)
Zaken die een belangrijke rol hebben gespeeld in het personen- en familierecht
- Marckx t. België (1979)
• Dynamische interpretatie van het EVRM in het licht van de huidige omstandigheden;
(Dus de verdragsbepalingen moeten NIET worden geïnterpreteerd in het licht van
1950, toen het verdrag tot stand kwam, maar in het licht van het hier en nu.)
• Positieve verplichting van de lidstaten om de uitoefening van de onder het
verdrag vallende rechten te waarborgen;
(Het Hof zegt dus dat de staten niet alleen de verplichting hebben om zich te onthouden
van ongerechtvaardigde inmenging, maar ook een positieve verplichting om de uit het
verdrag voortvloeiende rechten te waarborgen.)
• De uitspraak van het EHRM heeft gezorgd voor een ‘Whole code of a family’
Discussie: kunnen we overheden dwingen door het recht op gezins- en familieleven om hun
afstammingsrecht aan te passen?
- Johnston t. Ierland (1986)
In deze zaak was meneer Johnston getrouwd, maar hij was al heel lang niet meer samen met
zijn vrouw. Zowel hij als zijn vrouw hadden allebei nieuwe relatie. In de nieuwe relatie van
Johnston was een dochter geboren. Hij wou scheiden van zijn oude vrouw om te trouwen
met zijn nieuwe vrouw, maar hij woonde in Ierland en daar kon je niet scheiden. Het Hof zegt
hier: in de meeste landen in Europa heb je het recht om te scheiden en in principe kan het
een inbreuk zijn op het recht op familie- en privéleven, maar hier kunnen landen zelf
beslissen wat ze doen. Bovendien, je kon in dat land scheiden (dat deden andere) door een
tijdje naar bv. Engeland te gaan (dus er was een manier op te scheiden).
• In Ierland was een verbod op echtscheiding vastgelegd in de Grondwet. Aanklager
stelt dat is een schending van art. 12 EVRM en art. 8 EVRM
• Hof:
o Grote marge van appreciatie (margin of appreciation)
(=grote bewwegingsvrijheid)
o Terughoudende opstelling van het Hof m.b.t. de erkenning van het recht
tot echtscheiding
(Johnston-arrest = tegenovergesteld van Marckx-arrest : schommeling tussen
terughoudendheid en proactief van het Hof)
- Mennesson t. Frankrijk (2004)
- Frans stel wat naar de Verenigde Staten is gekomen met een draagmoeder om daar een
kind te krijgen met een draagmoeder. Wensvader is ook biologische vader. In Frankrijk is
draagmoederschap verboden, daarom gaan ze naar de VS om daar een kind te krijgen en
dan met de geboorteakte naar Frankrijk. Kind heeft de Amerikaanse nationaliteit want is op
Amerikaans grondgebied geboren. Frankrijk erkende niet dat zij een gezin zijn en dat dat
hun kind is. Europees Hof zegt recht op familieleven is niet geschonden want jullie kunnen
samen leven als gezin, kind kan naar school, etc. Maar het recht op privéleven is wel
geschonden want kind kan niet een band opbouwen met de vader want kind kan niet de
Franse
, nationaliteit hebben en ook kind kan niet erven van de vader, dat is .. Hof zegt het moet
mogelijk zijn van de biologische vader …
• Grensoverschrijdend draagmoederschap
• Het recht van het kind op privéleven kan inhouden dat de relatie tussen de biologische
wensvader en het kind dat uit een draagmoeder wordt geboren, moet worden erkend
in een land waarin draagmoederschap niet is toegestaan.
Familie- en gezinsleven in de zin van art. 8 EVRM
- Echtgenoten/geregistreerd partners
- Moeder en kind
- Gehuwde ouders en hun kinderen
- Tussen met behulp van KI verwekte kind en een instemmende lesbische of
transseksuele partner van de moeder
- De vader en het buitenhuwelijks geboren kind, mits:
• Vaste relatie tussen de vaders en moeders of
• Contacten tussen de vader en het kind
• Intentie van de vaders of familieleven te vestigen
- Ongehuwde samenwoners van verschillend en gelijk geslacht
- Tussen andere familieleden, mits feitelijk contact
Huwelijk en geregistreerd partnerschap
Het huwelijk is een door de wet geregelde duurzame levensgemeenschap van twee (natuurlijke)
personen.
Vereisten voor het aangaan van het huwelijk
- Inwendige (materiële) vereisten: afwezigheid van huwelijksbeletselen (afdeling 1 titel 5
van Boek 1)
• Absolute (volstrekte) vereisten: een persoon kan met geen enkele persoon een huwelijk
sluiten.
o Geldt voor iedereen
o Art. 1:31-1:39 en 1:42
▪ Leeftijd van 18 jaar (art. 1:31)
▪ Geen zodanige stoornis van geestesvermogen waardoor een partij niet
in staat is om zijn wil te bepalen of de betekenis van zijn verklaring te
begrijpen (art .1:32)
▪ Monogamie: gene gelijktijdig ander huwelijk of
geregistreerd partnerschap (art. 1:33 en 1:4)
• Relatieve (betrekkelijke) vereisten: een persoon kan slechts met een bepaalde
persoon geen huwelijk sluiten (1:41)
o Gaat over de verhouding tussen 2 concrete personen (zoals broer en zus)
o Art. 1:41 en 1:41a BW
Relatieve inwendige vereisten (beletselen):
▪ Verbod van een huwelijk tussen bloedverwanten in de rechte
lijn, broeders en zusters (art. 1:41 lid 1)
▪ Broeders en zusters door adoptie kunnen ontheffing vragen (lid 2)
▪ Wet tegengaan huwelijksdwang – bloedverwanten in de derde
(ooms/tantes) en vierde (neven/nichten) graad mogen geen
huwelijk sluiten, tenzij de aanstaande echtgenoten bij de ambtenaar
van de
, burgerlijke stand een beëdigde verklaring hebben afgelegd, inhoudende
dat zij hun vrije toestemming tot het huwelijk geven, art. 1:41a (ter
voorkoming dat zij niet vrijwillig huwelijk aangaan)
- Uitwendige vereisten: vormvoorschriften (afdeling 2 titel 5)
- Waarom strenge eisen waaraan moet worden voldaan voor het aangaan van een huwelijk?
Zitten veel consequenties aan verbonden, ook t.o.v. de staat
Toestemming
Personen onder curatele
- Wegens drugs- of drankmisbruik – curator vervangende toestemming van de
kantonrechter (art. 1:37)
- Wegens zijn lichamelijke of geestelijke toestand – kantonrechter (1:38) beroep op
de rechtbank (art. 1:39)
Uitwendige vereisten (vormvoorschriften)
Vormvoorschriften:
- Het kenbaar maken van het voornemen om in het huwelijk te treden bij de ambtenaar van
de burgerlijke stand van de woonplaats van een der partijen (art. 1:44 lid 1):
• In persoon
• Schriftelijk
• Via elektronische weg
- Overlegging van bescheiden (art. 1:44 BW)
Voltrekking van het huwelijk
- Voltrekking geschiedt door de partijen ten overstaan van de ambtenaar van de
burgerlijke stand
- De partijen verklaren elkaar tot echtgenoot aan te nemen (de ‘ja’-woorden) en dat ze
trouw alle echtelijke plichten zullen vervullen
- De ambtenaar van de burgerlijke stand verklaart hen in de echt te zijn verbonden en
maakt daarvan een akte op (=de echte totstandkoming van het huwelijk)
Voltrekking van het huwelijk geschiedt door de personen zelf! Dus na de ‘ja’-woorden officieel
getrouwd (=geliefde tentamenvraag). De ambtenaar van de burgerlijke stand verklaart hen in de
echt te zijn verbonden en maakt daarvan een akte op.
Formaliteiten
- Twee weken wachttijd
- 2 tot 4 getuigen
- In het gemeentehuis of een bijzonder huis
- Persoonlijke aanwezigheid van de echtgenoten
- Per volmacht (hoogst uitzonderlijk, bv. als man in militaire dienst op uitzending is)
HOORCOLLEGE 1: Huwelijk en geregistreerd partnerschap
Onderwerpen van het personenrecht
Personenrecht: regels betreffende de rechtspositie van natuurlijke personen:
- Begin en einde de natuurlijke persoonlijkheid
- Naam, woonplaats, burgerlijke stand
- Meerder- en minderjarigheid; handelings(on)bekwaamheid, vertegenwoordiging
- Curatele, mentorschap, beschermingsbewind; enz. (gaat over het beschermen
van meerderjarigen)
Onderwerpen van het familierecht (gaat veel meer over relaties tussen mensen)
Familierecht: juridische relaties die voortvloeien uit samenlevingsvormen en afstamming
- Huwelijk en geregistreerd partnerschap
- Vermogensrechtelijke gevolgen daarvan
- Afstamming en adoptie
- Relatie tussen ouders en kinderen (gezag, verdeling van zorg- en opvoedingstaken,
omgang, etc.)
Bronnen van het personen- en familierecht
Nationale bronnen
- Personen- en familierecht: Boek 1 BW
- Erfrecht: Boek 4 BW
- IPR (over de internationale relaties/internationaal privaatrecht): Boek 10 BW
- Familieprocesrecht: Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering (Rv)
- Bijzondere wetten, b.v.:
• De Jeugdwet
• Wet donorgegevens kunstmatige bevruchting
• Embryowet
Internationale bronnen
- Internationale verdragen
• EVRM (1950) – Raad van Europa
o Art. 8: Recht op bescherming van het gezins- en familieleven
o Art. 12: Recht om te trouwen en een gezin te stichten
o Art. 14: Verbod op discriminatie
• IVRK (1990) – Verenigde Naties
o Art. 3: belang van het kind een eerste overweging
o Art. 7: recht op naam, nationaliteit en afstammingskennis
o Art. 12: recht van het kind om gehoord te worden in procedures die het
kind aangaan (ook art. 9)
o Art. 18: primaire verantwoordelijkheid voor het kind ligt bij de ouders
• Haags Adoptieverdrag (2008) – Haagse Conferentie voor Internationaal Privaatrecht
, • Haags Kinderontvoeringsverdrag (1980) – Haags Conferentie voor
Internationaal Privaatrecht
- Wetgeving van de EU
- Rechtspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) in Straatsburg
(Raad van Europa); en het Europees Hof van Justitie in Luxemburg (EU)
Zaken die een belangrijke rol hebben gespeeld in het personen- en familierecht
- Marckx t. België (1979)
• Dynamische interpretatie van het EVRM in het licht van de huidige omstandigheden;
(Dus de verdragsbepalingen moeten NIET worden geïnterpreteerd in het licht van
1950, toen het verdrag tot stand kwam, maar in het licht van het hier en nu.)
• Positieve verplichting van de lidstaten om de uitoefening van de onder het
verdrag vallende rechten te waarborgen;
(Het Hof zegt dus dat de staten niet alleen de verplichting hebben om zich te onthouden
van ongerechtvaardigde inmenging, maar ook een positieve verplichting om de uit het
verdrag voortvloeiende rechten te waarborgen.)
• De uitspraak van het EHRM heeft gezorgd voor een ‘Whole code of a family’
Discussie: kunnen we overheden dwingen door het recht op gezins- en familieleven om hun
afstammingsrecht aan te passen?
- Johnston t. Ierland (1986)
In deze zaak was meneer Johnston getrouwd, maar hij was al heel lang niet meer samen met
zijn vrouw. Zowel hij als zijn vrouw hadden allebei nieuwe relatie. In de nieuwe relatie van
Johnston was een dochter geboren. Hij wou scheiden van zijn oude vrouw om te trouwen
met zijn nieuwe vrouw, maar hij woonde in Ierland en daar kon je niet scheiden. Het Hof zegt
hier: in de meeste landen in Europa heb je het recht om te scheiden en in principe kan het
een inbreuk zijn op het recht op familie- en privéleven, maar hier kunnen landen zelf
beslissen wat ze doen. Bovendien, je kon in dat land scheiden (dat deden andere) door een
tijdje naar bv. Engeland te gaan (dus er was een manier op te scheiden).
• In Ierland was een verbod op echtscheiding vastgelegd in de Grondwet. Aanklager
stelt dat is een schending van art. 12 EVRM en art. 8 EVRM
• Hof:
o Grote marge van appreciatie (margin of appreciation)
(=grote bewwegingsvrijheid)
o Terughoudende opstelling van het Hof m.b.t. de erkenning van het recht
tot echtscheiding
(Johnston-arrest = tegenovergesteld van Marckx-arrest : schommeling tussen
terughoudendheid en proactief van het Hof)
- Mennesson t. Frankrijk (2004)
- Frans stel wat naar de Verenigde Staten is gekomen met een draagmoeder om daar een
kind te krijgen met een draagmoeder. Wensvader is ook biologische vader. In Frankrijk is
draagmoederschap verboden, daarom gaan ze naar de VS om daar een kind te krijgen en
dan met de geboorteakte naar Frankrijk. Kind heeft de Amerikaanse nationaliteit want is op
Amerikaans grondgebied geboren. Frankrijk erkende niet dat zij een gezin zijn en dat dat
hun kind is. Europees Hof zegt recht op familieleven is niet geschonden want jullie kunnen
samen leven als gezin, kind kan naar school, etc. Maar het recht op privéleven is wel
geschonden want kind kan niet een band opbouwen met de vader want kind kan niet de
Franse
, nationaliteit hebben en ook kind kan niet erven van de vader, dat is .. Hof zegt het moet
mogelijk zijn van de biologische vader …
• Grensoverschrijdend draagmoederschap
• Het recht van het kind op privéleven kan inhouden dat de relatie tussen de biologische
wensvader en het kind dat uit een draagmoeder wordt geboren, moet worden erkend
in een land waarin draagmoederschap niet is toegestaan.
Familie- en gezinsleven in de zin van art. 8 EVRM
- Echtgenoten/geregistreerd partners
- Moeder en kind
- Gehuwde ouders en hun kinderen
- Tussen met behulp van KI verwekte kind en een instemmende lesbische of
transseksuele partner van de moeder
- De vader en het buitenhuwelijks geboren kind, mits:
• Vaste relatie tussen de vaders en moeders of
• Contacten tussen de vader en het kind
• Intentie van de vaders of familieleven te vestigen
- Ongehuwde samenwoners van verschillend en gelijk geslacht
- Tussen andere familieleden, mits feitelijk contact
Huwelijk en geregistreerd partnerschap
Het huwelijk is een door de wet geregelde duurzame levensgemeenschap van twee (natuurlijke)
personen.
Vereisten voor het aangaan van het huwelijk
- Inwendige (materiële) vereisten: afwezigheid van huwelijksbeletselen (afdeling 1 titel 5
van Boek 1)
• Absolute (volstrekte) vereisten: een persoon kan met geen enkele persoon een huwelijk
sluiten.
o Geldt voor iedereen
o Art. 1:31-1:39 en 1:42
▪ Leeftijd van 18 jaar (art. 1:31)
▪ Geen zodanige stoornis van geestesvermogen waardoor een partij niet
in staat is om zijn wil te bepalen of de betekenis van zijn verklaring te
begrijpen (art .1:32)
▪ Monogamie: gene gelijktijdig ander huwelijk of
geregistreerd partnerschap (art. 1:33 en 1:4)
• Relatieve (betrekkelijke) vereisten: een persoon kan slechts met een bepaalde
persoon geen huwelijk sluiten (1:41)
o Gaat over de verhouding tussen 2 concrete personen (zoals broer en zus)
o Art. 1:41 en 1:41a BW
Relatieve inwendige vereisten (beletselen):
▪ Verbod van een huwelijk tussen bloedverwanten in de rechte
lijn, broeders en zusters (art. 1:41 lid 1)
▪ Broeders en zusters door adoptie kunnen ontheffing vragen (lid 2)
▪ Wet tegengaan huwelijksdwang – bloedverwanten in de derde
(ooms/tantes) en vierde (neven/nichten) graad mogen geen
huwelijk sluiten, tenzij de aanstaande echtgenoten bij de ambtenaar
van de
, burgerlijke stand een beëdigde verklaring hebben afgelegd, inhoudende
dat zij hun vrije toestemming tot het huwelijk geven, art. 1:41a (ter
voorkoming dat zij niet vrijwillig huwelijk aangaan)
- Uitwendige vereisten: vormvoorschriften (afdeling 2 titel 5)
- Waarom strenge eisen waaraan moet worden voldaan voor het aangaan van een huwelijk?
Zitten veel consequenties aan verbonden, ook t.o.v. de staat
Toestemming
Personen onder curatele
- Wegens drugs- of drankmisbruik – curator vervangende toestemming van de
kantonrechter (art. 1:37)
- Wegens zijn lichamelijke of geestelijke toestand – kantonrechter (1:38) beroep op
de rechtbank (art. 1:39)
Uitwendige vereisten (vormvoorschriften)
Vormvoorschriften:
- Het kenbaar maken van het voornemen om in het huwelijk te treden bij de ambtenaar van
de burgerlijke stand van de woonplaats van een der partijen (art. 1:44 lid 1):
• In persoon
• Schriftelijk
• Via elektronische weg
- Overlegging van bescheiden (art. 1:44 BW)
Voltrekking van het huwelijk
- Voltrekking geschiedt door de partijen ten overstaan van de ambtenaar van de
burgerlijke stand
- De partijen verklaren elkaar tot echtgenoot aan te nemen (de ‘ja’-woorden) en dat ze
trouw alle echtelijke plichten zullen vervullen
- De ambtenaar van de burgerlijke stand verklaart hen in de echt te zijn verbonden en
maakt daarvan een akte op (=de echte totstandkoming van het huwelijk)
Voltrekking van het huwelijk geschiedt door de personen zelf! Dus na de ‘ja’-woorden officieel
getrouwd (=geliefde tentamenvraag). De ambtenaar van de burgerlijke stand verklaart hen in de
echt te zijn verbonden en maakt daarvan een akte op.
Formaliteiten
- Twee weken wachttijd
- 2 tot 4 getuigen
- In het gemeentehuis of een bijzonder huis
- Persoonlijke aanwezigheid van de echtgenoten
- Per volmacht (hoogst uitzonderlijk, bv. als man in militaire dienst op uitzending is)
