Samenvatting Semiotiek

Samenvatting Semiotiek

Bij boodschap onderscheiden we:
1. Inhoud: datgene wat je wil mededelen
2. Vorm: de vorm waarin je iets meedeelt
Wat wij waarnemen is NIET de inhoud maar de vorm. Ons brein geeft betekenis aan
wat we waarnemen!
Met ‘vorm’ wordt bedoeld dat de boodschap zintuiglijk waarneembaar is:
 visueel (zien)
 auditief (horen)
 gustatief (proeven)
 olfactorisch (ruiken)
 tactiel (tasten, voelen)

Twee hoofdstromingen semiotiek:
1. Franse tak, grondlegger: Ferdinand de Saussure
2. Angelsaksische tak, grondlegger: Pierce

 Intentionele tekens kunnen worden onderverdeeld in ‘iconische’, ‘indexicale’
en ‘symbolische’ tekens (driedeling door Peirce)
 (Intentionele) tekens krijgen betekenis door paradigmatische en
syntagmatische ordening (Saussure)
 Bij betekenisgeving maken we onderscheid tussen denotatie en connotatie
(Barthes)

Volgens Pierce: Het zintuiglijk waargenomen teken verwijst naar een al dan niet
aanwezig object hetgeen leidt tot een voorstelling van dat object door degene die het
teken waarneemt.

­ Peirce gaat er ten onrechte vanuit dat tekens verwijzen naar objecten (ze verwijzen
naar concepten)
­ Peirce meende dat mensen bij denkactiviteit gebruik maken van tekens (woorden,
beelden). Onjuiste voorstelling van breinactiviteit: mensen zijn in staat om hun interne
realiteit uit te drukken in de vorm van tekens, maar het denken bestaat niet uit tekens.
Leidt tot cirkelredenatie: tekens worden geïnterpreteerd door tekens

Een waarneembaar teken kan ons informatie opleveren. Een teken staat altijd voor iets
anders. (= een representatief karakter) Een teken is een verwijzing.

Een teken is niet altijd een boodschap, maar een boodschap is wel altijd een teken.
Achter een boodschap zit altijd intentie, terwijl je ook natuurlijke tekens kunt hebben.

Een boodschap is een verzameling zintuiglijk waarneembare tekens, die intentioneel
door iemand zijn geproduceerd en aan iemand beschikbaar gesteld.

Drie aandachtsvelden/tekensystemen semiotiek:
1. Syntaxis = de vorm en structuur van het (samengestelde) teken

, 2. Semantiek = wijze waarop tekens kunnen leiden tot betekenissen (referentie)
3. Pragmatiek = betekenis die de ontvanger uiteindelijk geeft

Twee typen informatieproces:
 Eerste orde: uit rechtstreekse waarneming van (niet intentionele) gebeurtenis
 Tweede orde: uit gemedieerde ervaringen van anderen (boodschap betreffende een
gebeurtenis)

Een teken bestaat uit 2 aspecten:
1. Het waarneembare deel = Signifiant (betekenaar)
2. Het verwijzende deel = Signifie (= de gedachte/concept)
Uiteindelijke betekenis van een teken van de ontvanger = signification

Drie soorten tekens (manier waarop het signifiant verwijst naar een signifie):
1. Iconische tekens = Lijkt op de werkelijkheid. Boslucht uit een luchtverfrisser
verwijst naar frisse geuren (olfactorisch) uit het bos.
2. Symbolische tekens = Teken dat herkenbaar is afspraken. Bijvoorbeeld tekst.
3. Indexicale tekens = deel­geheelrelatie tussen signifie en signifiant
a. Iconische indextekens = Bovenlichaam – Heel lichaam
b. Symbolische indextekens = Afkorting – heel woord

Verschillende tekens in de communicatie:
 visueel
 auditief
 tactiel

Tekencomplex = een verzameling tekens die in onderlinge samenhang worden
aangeboden en samen een betekenisvol geheel vormen (boodschappen)

De semiotiek onderzoekt niet alleen op zichzelf staande tekens, maar ook de relatie
tussen tekens en hun context:
 Het tekensysteem (bijvoorbeeld: gesproken Nederlandse woorden)
 Het tekencomplex (een zin gevormd uit gesproken Nederlandse woorden)
Aandacht voor verschillende interpretaties: De Saussure

Saussure onderscheidt drie niveaus van taal:
1. Langage – taal als algemeen vermogen van mensen
2. Langue – een systeem talige tekens (signes) die voor iedereen in een bepaalde
tijd of situatie dezelfde betekenis hebben (synchroniciteit). Deze veranderen in
de loop der tijd (diachronisch/dynamisch)
3. Parole – alle concrete taaluitingen van individuele sprekers
Communicatie is mogelijk door dat de ontvanger parole kan begrijpen vanuit langue

Synchroon = Saussure bestudeert de betekenisgeving aan taal zoals deze op een
gegeven moment wordt gebruikt

Diachroon = Studie naar betekenisgeving kan ook worden gedaan op basis van de
historische ontwikkeling van de taal.