COLLEGE 3.2 KENNIS
WETENSCHAPSFILOSOFIE
Wetenschaps loso e is relevant bij bijvoorbeeld discussies rond om vaccinaties. Wat wordt er in
de wetenschap gezien als de waarheid. Bij vaccinaties heeft het RIVM vaccinaties en het
vaccinatie programma goedgekeurd, maar toch zijn er steeds meer ouders hun kinderen niet laten
vaccineren omdat ze de vaccinaties niet vertrouwen. Ze berusten zich hierbij op verhalen
gevonden op het internet.
Wat is wetenschaps loso e?
Bij de wetenschaps loso e worden criteria opgesteld (wat is goede wetenschap).
Er is sprake van een demarcatie vraagstuk; er wordt een grens afgebakend tussen wetenschap en
niet-wetenschap). Er is niet sprake van een neutrale vraag; het gaat om een grijpgebied,
bijvoorbeeld zoals het gebied tussen ziekte en gezondheid (hier wordt naar gekeken adv
omstreden ziektes).
Het bepalen van deze grens is belangrijk vanwege de autoriteit van wetenschap. Wanneer deze
grens niet duidelijk is, zal de mate van autoriteit ook lager zijn.
Taak van wetenschaps losofen;
‘een karakterisering van wetenschappen te geven, te onderzoeken in hoeverre de bijzondere
aanspraken van de wetenschappen gerechtvaardigd zijn en inzicht te geven in de plaats van de
wetenschappen in cultuur en samenleving’
Wetenschap claimt een bijzondere plek vanwege zijn objectieve aard en levering van kennis. Het
gaat over feiten en ware kennis. Verschillende stromingen hebben verschillende inzichten.
KERNVRAGEN BINNEN DE WETENSCHAPSFILOSOFIE
De ontologische vraag;
- Zijnsleer —> welke dingen zijn/bestaan er in de wereld
- Wat is de aard van het object? Wat bestaat er in de wereld
- Zintuigelijk waarneembaar of niet
- Algemeen verschijnsel of unieke gebeurtenis
- Constant door de tijd heen of veranderlijk
Voorbeeld; gedrag van bacteriën in een lab onderzoeken en eenzaamheid van ouderen
onderzoeken
- bacteriën zijn niet zintuigelijk waarneembaar ouderen wel
- Bacteriën zijn een algemeen verschijnsel en elk mens is uniek
- Bacteriën zijn constant terwijl ouderen door tijd heen veranderlijk zijn (bv in gedrag)
—> Fibromilagie bestaat echt of is het een bundeling van symptomen die eigenlijk niet bij elkaar
horen.
Epistemologische vraag;
- Kentheoretisch: hoe kunnen we het object van onderzoek leren kennen? Onder welke
voorwaarden kunnen we tot geldige kennis komen?
- Isoleren in laboratorium of in context bestuderen?
- Ingrijpen of observeren op afstand?
- Mee praten of alleen meten?
Methodologische vraag;
- praktische uitwerking van de Epistemologische vraag.
- Hoe gaan we te werk?
- Praktische uitwerking/concrete manier van werken.
fi fififi fi fifi
, VERHOUDING NATUURWETENSCHAP EN SOCIALE WETENSCHAP
Is er sprake van universele criteria. De opvatting bestaat dat alle wetenschap aan dezelfde eisen
moet voldoen, maar is dit bij de sociale wetenschap wel mogelijk. De sociale wetenschap heeft
andere criteria dan de natuurwetenschap (ontologische vraag).
Beperkingen toepassen van de natuurwetenschappelijke methode binnen de sociale wetenschap;
• Aard van het object (betekenisgevend) fundamenteel anders, mensen geven zelf ook betekenis
(denken re ecteren ook)
• Ethische bewaren tegen bepaalde experimenten geen controle en manipulatie mogelijk bij
sociale wetenschap
• Complexiteit & veranderlijkheid; objecten zijn niet voorspelbaar, veel variabelen
• Re exiviteit: resultaten van wetenschap veranderen object van onderzoek; mensen zijn
geneigd hun handelingen/gedrag te veranderen adv wetenschappelijk onderzoek
Correcte wetenschap moet aan een aantal eisen voldoen;
• Empirische achtergrondinformatie moet correct zijn
• Persoonlijke bias van onderzoeker mag geen rol spelen
• Experiment moet onberispelijk zijn
• Theoretische/conceptuele uitgangspunten moeten deugen
1. HET LOGISCH POSITIVISME (EMPIRISME)
• Logisch positivisme neemt standaardbeeld en ideaal natuurwetenschap als ijkpunt
• Antimetafysische houding
• Empirische grondslag
• Veri catiecriterium: manier om zinvolle (toetsbare) uitspraken te kunnen onderscheiden van
zinloze (niet toetsbare / metafysische) uitspraken. —> methode wordt tegenwoordig niet meer
gebruikt, want het is te streng
• Inductieve redeneervorm
• Eenheid van wetenschappen
• Standaardbeeld van wetenschap
• Zintuiglijke waarneming als enige bron voor wetenschap
• Vanuit die waarnemingen wordt een theorie opgesteld
• Deze theorie wordt vervolgens getest door hypotheses te toetsen (dmv experiment)
• Verwerpen, bevestigen, of bijstellen theorie
• Aanname: als bron van kennis (waarneming) zuiver is en de middelen waarmee we de informatie
verwerken (experimenten) onberispelijk zijn, dan leidt dit tot gefundeerde ware kennis (‘rock-
bottom of knowledge’)
Positivisme;
—> De nitie; “gaat uit van een positieve ontwikkeling in de wetenschap: wetenschap wordt
gaandeweg ontdaan van theologische, speculatieve en normatieve opvattingen en steeds meer
gebaseerd op ‘harde’ kennis: feiten waarvan de juistheid kan worden nagegaan”
Kenmerken;
• Kennis kan enkel verworven worden door het correct toepassen van de wetenschappelijke
methode
• Enkel op waarneembare feiten gebaseerd (“empirisme”); alle kennis die niet zintuiglijk
controleerbaar is, wordt verworpen
• Wortels in sterk vooruitgangsgeloof
Metaforen voor de stroming;
- Transparant raam; waarneming worden niet gekleurd door eerdere kennis of theorie
onderzoeker is niet bevooroordeeld
- Graven; Opgraven van kennis ware wetenschappelijke methode correct toegepast. Uitvoeren
juiste experimenten. Kennis ligt begraven in de natuur. Alleen met de juiste attributen kan ware
kennis verkregen worden
- Stijgende lijn; steeds dichtere benadering van de waarheid. Er is uiteindelijk een waarheid die
na verloop van tijd verkregen kan worden
flfi fi fl
WETENSCHAPSFILOSOFIE
Wetenschaps loso e is relevant bij bijvoorbeeld discussies rond om vaccinaties. Wat wordt er in
de wetenschap gezien als de waarheid. Bij vaccinaties heeft het RIVM vaccinaties en het
vaccinatie programma goedgekeurd, maar toch zijn er steeds meer ouders hun kinderen niet laten
vaccineren omdat ze de vaccinaties niet vertrouwen. Ze berusten zich hierbij op verhalen
gevonden op het internet.
Wat is wetenschaps loso e?
Bij de wetenschaps loso e worden criteria opgesteld (wat is goede wetenschap).
Er is sprake van een demarcatie vraagstuk; er wordt een grens afgebakend tussen wetenschap en
niet-wetenschap). Er is niet sprake van een neutrale vraag; het gaat om een grijpgebied,
bijvoorbeeld zoals het gebied tussen ziekte en gezondheid (hier wordt naar gekeken adv
omstreden ziektes).
Het bepalen van deze grens is belangrijk vanwege de autoriteit van wetenschap. Wanneer deze
grens niet duidelijk is, zal de mate van autoriteit ook lager zijn.
Taak van wetenschaps losofen;
‘een karakterisering van wetenschappen te geven, te onderzoeken in hoeverre de bijzondere
aanspraken van de wetenschappen gerechtvaardigd zijn en inzicht te geven in de plaats van de
wetenschappen in cultuur en samenleving’
Wetenschap claimt een bijzondere plek vanwege zijn objectieve aard en levering van kennis. Het
gaat over feiten en ware kennis. Verschillende stromingen hebben verschillende inzichten.
KERNVRAGEN BINNEN DE WETENSCHAPSFILOSOFIE
De ontologische vraag;
- Zijnsleer —> welke dingen zijn/bestaan er in de wereld
- Wat is de aard van het object? Wat bestaat er in de wereld
- Zintuigelijk waarneembaar of niet
- Algemeen verschijnsel of unieke gebeurtenis
- Constant door de tijd heen of veranderlijk
Voorbeeld; gedrag van bacteriën in een lab onderzoeken en eenzaamheid van ouderen
onderzoeken
- bacteriën zijn niet zintuigelijk waarneembaar ouderen wel
- Bacteriën zijn een algemeen verschijnsel en elk mens is uniek
- Bacteriën zijn constant terwijl ouderen door tijd heen veranderlijk zijn (bv in gedrag)
—> Fibromilagie bestaat echt of is het een bundeling van symptomen die eigenlijk niet bij elkaar
horen.
Epistemologische vraag;
- Kentheoretisch: hoe kunnen we het object van onderzoek leren kennen? Onder welke
voorwaarden kunnen we tot geldige kennis komen?
- Isoleren in laboratorium of in context bestuderen?
- Ingrijpen of observeren op afstand?
- Mee praten of alleen meten?
Methodologische vraag;
- praktische uitwerking van de Epistemologische vraag.
- Hoe gaan we te werk?
- Praktische uitwerking/concrete manier van werken.
fi fififi fi fifi
, VERHOUDING NATUURWETENSCHAP EN SOCIALE WETENSCHAP
Is er sprake van universele criteria. De opvatting bestaat dat alle wetenschap aan dezelfde eisen
moet voldoen, maar is dit bij de sociale wetenschap wel mogelijk. De sociale wetenschap heeft
andere criteria dan de natuurwetenschap (ontologische vraag).
Beperkingen toepassen van de natuurwetenschappelijke methode binnen de sociale wetenschap;
• Aard van het object (betekenisgevend) fundamenteel anders, mensen geven zelf ook betekenis
(denken re ecteren ook)
• Ethische bewaren tegen bepaalde experimenten geen controle en manipulatie mogelijk bij
sociale wetenschap
• Complexiteit & veranderlijkheid; objecten zijn niet voorspelbaar, veel variabelen
• Re exiviteit: resultaten van wetenschap veranderen object van onderzoek; mensen zijn
geneigd hun handelingen/gedrag te veranderen adv wetenschappelijk onderzoek
Correcte wetenschap moet aan een aantal eisen voldoen;
• Empirische achtergrondinformatie moet correct zijn
• Persoonlijke bias van onderzoeker mag geen rol spelen
• Experiment moet onberispelijk zijn
• Theoretische/conceptuele uitgangspunten moeten deugen
1. HET LOGISCH POSITIVISME (EMPIRISME)
• Logisch positivisme neemt standaardbeeld en ideaal natuurwetenschap als ijkpunt
• Antimetafysische houding
• Empirische grondslag
• Veri catiecriterium: manier om zinvolle (toetsbare) uitspraken te kunnen onderscheiden van
zinloze (niet toetsbare / metafysische) uitspraken. —> methode wordt tegenwoordig niet meer
gebruikt, want het is te streng
• Inductieve redeneervorm
• Eenheid van wetenschappen
• Standaardbeeld van wetenschap
• Zintuiglijke waarneming als enige bron voor wetenschap
• Vanuit die waarnemingen wordt een theorie opgesteld
• Deze theorie wordt vervolgens getest door hypotheses te toetsen (dmv experiment)
• Verwerpen, bevestigen, of bijstellen theorie
• Aanname: als bron van kennis (waarneming) zuiver is en de middelen waarmee we de informatie
verwerken (experimenten) onberispelijk zijn, dan leidt dit tot gefundeerde ware kennis (‘rock-
bottom of knowledge’)
Positivisme;
—> De nitie; “gaat uit van een positieve ontwikkeling in de wetenschap: wetenschap wordt
gaandeweg ontdaan van theologische, speculatieve en normatieve opvattingen en steeds meer
gebaseerd op ‘harde’ kennis: feiten waarvan de juistheid kan worden nagegaan”
Kenmerken;
• Kennis kan enkel verworven worden door het correct toepassen van de wetenschappelijke
methode
• Enkel op waarneembare feiten gebaseerd (“empirisme”); alle kennis die niet zintuiglijk
controleerbaar is, wordt verworpen
• Wortels in sterk vooruitgangsgeloof
Metaforen voor de stroming;
- Transparant raam; waarneming worden niet gekleurd door eerdere kennis of theorie
onderzoeker is niet bevooroordeeld
- Graven; Opgraven van kennis ware wetenschappelijke methode correct toegepast. Uitvoeren
juiste experimenten. Kennis ligt begraven in de natuur. Alleen met de juiste attributen kan ware
kennis verkregen worden
- Stijgende lijn; steeds dichtere benadering van de waarheid. Er is uiteindelijk een waarheid die
na verloop van tijd verkregen kan worden
flfi fi fl
