Vakinhoud aardrijkskunde samenvatting
Hoofdstuk 7 – Bevolking & ruimte
7.1 Bevolkingscijfers
De groei van een bevolking vindt op twee manieren plaats:
- Natuurlijke groei
o Natuurlijke bevolkingsgroei komt voort uit het aantal kinderen dat
wordt geboren en aantal sterfgevallen
o Geboorteoverschot = geboortecijfer hoger dan sterftecijfer
o Sterfteoverschot = sterftecijfer hoger dan geboortecijfer
- Sociale bevolkingsgroei
o Sociale bevolkingsgroei = in een gebied vestigen meer mensen dan
er vertrekken.
o Deze verhuisbeweging is migratie.
o Som van aantal mensen dat zich ergens vestigt (immigratie) en
aantal mensen dat vertrekt (emigratie) = migratiesaldo.
Positief migratiesaldo = vestigingsoverschot
Negatief migratiesaldo = vertrekoverschot
Worden de natuurlijke en sociale bevolkingsgroei opgeteld zien of bevolking
toe- of afneemt. Een afname van de bevolking wordt ook wel bevolkingskrimp
genoemd.
- Belangrijke oorzaak vergrijzing = leeftijdsopbouw van de bevolking
verandert, doordat minder kinderen worden geboren (ontgroening) en dus
aandeel jongeren afneemt, terwijl het aandeel ouderen toeneemt gem.
leeftijd van bevolking neemt toe.
- Aantal ouderen in de bevolking neemt toe als gevolg van stijgende
levensverwachting.
7.2 Een veranderende bevolking
In landen met een hoog ontwikkelingspeil zal de levensverwachting komende tijd
nog sterk toenemen gezondere leefstijl en medische ontwikkeling
sterftecijfer stabiliseert.
Behalve stijging van de levensverwachting ligt de keuze voor kleinere gezinnen
aan de basis van vergrijzing in Nederland. Als gevolg van de vergrijzing wordt het
deel van de bevolking dat geld verdient kleiner demografische druk =
economisch inactieve deel van bevolking vormt last voor economisch actieve
deel.
Uit de vorm van bevolkingsdiagram kun je kenmerken van leeftijdsopbouw zien:
- Piramide = kenmerkend voor arme landen
o Hoge bevolkingsgroei
o Weinig family planning
- Granaat
o Landen met dalend geboortecijfer
o Opkomende economieën
- Urn = rijke landen
o Erg laag geboortecijfer
Door veranderingen in de samenleving, economische groei en technologische
ontwikkeling maken landen veranderingen in bevolkingsgroei door
1
, demografisch transitiemodel = landen maken veranderingen door in
bevolkingsgroei, van hoog geboorte- en sterftecijfer naar lage geboorte- en
sterftecijfer.
7.3 Bevolking in kaart: verschillen op verschillende schaalniveaus
Er zijn grote verschillen tussen gebieden die dunbevolkt zijn en gebieden die
dichtbevolkt zijn. De ongelijke spreiding heeft te maken met verschillende
factoren:
- Klimaat (poolklimaat of woestijnklimaat kun je moeilijk wonen)
- Reliëf (gebergten zijn moeilijk begaanbaar, moeilijk bouwen)
In dichtbevolkte gebieden vind je vaak gunstige omstandigheden:
- Je kunt voedsel verbouwen
- Gematigd klimaat
- Voldoende ruimte voor landbouw
- Aanleggen van infrastructuur relatief makkelijk
Op kruispunten van wegen of gunstig gelegen plaats aan een rivier of zee
ontstond handel en ontwikkelden zich steden kustgebieden
bevolkingsconcentraties.
De ongelijke spreiding en groei van wereldbevolking worden ook veroorzaakt
door verschillen in ontwikkelingspeil. In rijke landen groeit de bevolking
nauwelijks of neemt af, terwijl in arme landen de bevolking vaak sterk stijgt.
Als we kijken naar de bevolkingsspreiding in Nederland, valt op dat de meeste
stedelijke gebieden te vinden zijn in het westen van het land. Daar is de
bevolkingsdichtheid ook het hoogst. De 12 gemeenten met de hoogste
bevolkingsdichtheid liggen in de Randstad.
7.4 Verstedelijking
In Nederland konden steden als Amsterdam en Rotterdam tot ontwikkeling
komen vanwege de gunstige ligging bij zee en verbinding met andere landen in
Europa. De uitvinding van de stoommachine en gebruik van machines in
landbouw brachten grote veranderingen in de mate van verstedelijking in
Nederland.
- Mechanisatie in de landbouw arbeiders op platteland werkeloos en
trokken naar de stad, daar was wel genoeg werk in de fabrieken.
- Om al die arbeiders te huisvesten veel woonwijken bouwen aan de rand
van oude steden of dichtbij de fabrieken.
Industrialisatie zorgde dus voor een proces van urbanisatie (verstedelijking).
Veranderingen en voor- en nadelen
De stoommachines in de fabrieken in de steden zorgden voor veel vervuiling,
mensen die geld hadden trokken daarom naar villa’s net buiten de stad.
- Forensisme = via spoorlijnen of met de tram naar werk reizen vanuit hun
huis
Door de stijgende welvaart konden meer mensen een auto veroorloven en
groeide de mobiliteit, ook werd het wegennetwerk uitgebreid en werd de
bereikbaarheid van steden groter.
- Jonge mensen verruilden kleine huis in de stad voor een groter huis in
kleine steden rondom de stad
o Meer ruimte, meer groen
o Goedkopere grondprijzen en huizen goedkoper
- Proces van trek van de stad naar plaatsen in de buurt suburbanisatie
2
Hoofdstuk 7 – Bevolking & ruimte
7.1 Bevolkingscijfers
De groei van een bevolking vindt op twee manieren plaats:
- Natuurlijke groei
o Natuurlijke bevolkingsgroei komt voort uit het aantal kinderen dat
wordt geboren en aantal sterfgevallen
o Geboorteoverschot = geboortecijfer hoger dan sterftecijfer
o Sterfteoverschot = sterftecijfer hoger dan geboortecijfer
- Sociale bevolkingsgroei
o Sociale bevolkingsgroei = in een gebied vestigen meer mensen dan
er vertrekken.
o Deze verhuisbeweging is migratie.
o Som van aantal mensen dat zich ergens vestigt (immigratie) en
aantal mensen dat vertrekt (emigratie) = migratiesaldo.
Positief migratiesaldo = vestigingsoverschot
Negatief migratiesaldo = vertrekoverschot
Worden de natuurlijke en sociale bevolkingsgroei opgeteld zien of bevolking
toe- of afneemt. Een afname van de bevolking wordt ook wel bevolkingskrimp
genoemd.
- Belangrijke oorzaak vergrijzing = leeftijdsopbouw van de bevolking
verandert, doordat minder kinderen worden geboren (ontgroening) en dus
aandeel jongeren afneemt, terwijl het aandeel ouderen toeneemt gem.
leeftijd van bevolking neemt toe.
- Aantal ouderen in de bevolking neemt toe als gevolg van stijgende
levensverwachting.
7.2 Een veranderende bevolking
In landen met een hoog ontwikkelingspeil zal de levensverwachting komende tijd
nog sterk toenemen gezondere leefstijl en medische ontwikkeling
sterftecijfer stabiliseert.
Behalve stijging van de levensverwachting ligt de keuze voor kleinere gezinnen
aan de basis van vergrijzing in Nederland. Als gevolg van de vergrijzing wordt het
deel van de bevolking dat geld verdient kleiner demografische druk =
economisch inactieve deel van bevolking vormt last voor economisch actieve
deel.
Uit de vorm van bevolkingsdiagram kun je kenmerken van leeftijdsopbouw zien:
- Piramide = kenmerkend voor arme landen
o Hoge bevolkingsgroei
o Weinig family planning
- Granaat
o Landen met dalend geboortecijfer
o Opkomende economieën
- Urn = rijke landen
o Erg laag geboortecijfer
Door veranderingen in de samenleving, economische groei en technologische
ontwikkeling maken landen veranderingen in bevolkingsgroei door
1
, demografisch transitiemodel = landen maken veranderingen door in
bevolkingsgroei, van hoog geboorte- en sterftecijfer naar lage geboorte- en
sterftecijfer.
7.3 Bevolking in kaart: verschillen op verschillende schaalniveaus
Er zijn grote verschillen tussen gebieden die dunbevolkt zijn en gebieden die
dichtbevolkt zijn. De ongelijke spreiding heeft te maken met verschillende
factoren:
- Klimaat (poolklimaat of woestijnklimaat kun je moeilijk wonen)
- Reliëf (gebergten zijn moeilijk begaanbaar, moeilijk bouwen)
In dichtbevolkte gebieden vind je vaak gunstige omstandigheden:
- Je kunt voedsel verbouwen
- Gematigd klimaat
- Voldoende ruimte voor landbouw
- Aanleggen van infrastructuur relatief makkelijk
Op kruispunten van wegen of gunstig gelegen plaats aan een rivier of zee
ontstond handel en ontwikkelden zich steden kustgebieden
bevolkingsconcentraties.
De ongelijke spreiding en groei van wereldbevolking worden ook veroorzaakt
door verschillen in ontwikkelingspeil. In rijke landen groeit de bevolking
nauwelijks of neemt af, terwijl in arme landen de bevolking vaak sterk stijgt.
Als we kijken naar de bevolkingsspreiding in Nederland, valt op dat de meeste
stedelijke gebieden te vinden zijn in het westen van het land. Daar is de
bevolkingsdichtheid ook het hoogst. De 12 gemeenten met de hoogste
bevolkingsdichtheid liggen in de Randstad.
7.4 Verstedelijking
In Nederland konden steden als Amsterdam en Rotterdam tot ontwikkeling
komen vanwege de gunstige ligging bij zee en verbinding met andere landen in
Europa. De uitvinding van de stoommachine en gebruik van machines in
landbouw brachten grote veranderingen in de mate van verstedelijking in
Nederland.
- Mechanisatie in de landbouw arbeiders op platteland werkeloos en
trokken naar de stad, daar was wel genoeg werk in de fabrieken.
- Om al die arbeiders te huisvesten veel woonwijken bouwen aan de rand
van oude steden of dichtbij de fabrieken.
Industrialisatie zorgde dus voor een proces van urbanisatie (verstedelijking).
Veranderingen en voor- en nadelen
De stoommachines in de fabrieken in de steden zorgden voor veel vervuiling,
mensen die geld hadden trokken daarom naar villa’s net buiten de stad.
- Forensisme = via spoorlijnen of met de tram naar werk reizen vanuit hun
huis
Door de stijgende welvaart konden meer mensen een auto veroorloven en
groeide de mobiliteit, ook werd het wegennetwerk uitgebreid en werd de
bereikbaarheid van steden groter.
- Jonge mensen verruilden kleine huis in de stad voor een groter huis in
kleine steden rondom de stad
o Meer ruimte, meer groen
o Goedkopere grondprijzen en huizen goedkoper
- Proces van trek van de stad naar plaatsen in de buurt suburbanisatie
2
