Hoorcollege aantekeningen Staatsrecht 3

Week 1
Goodwin vs. the UK
 Iemand wil zijn geslacht veranderen, staat laat dit niet zomaar toe
 Beroep op artikel 8 EVRM  valt dit onder de reikwijdte
o Wat moet er allemaal worden begrepen onder de wettelijke termen zoals die in
de tekst van de verdragsbepaling worden gebruikt en wie bepaalt dat?
 Hoe zwaar weegt de bedoeling van de oorspronkelijke opstellers
 Nieuwe vragen / nieuwe opvattingen / living instrument
 Subjectieve beleving (godsdienst / levensovertuiging)
o Welke consequenties heeft dat voor het overheidsorgaan waartegen het
grondrecht wordt ingeroepen
 Negatieve verplichtingen: onthouding
 Positieve verplichtingen: handelen


Grondrechten
 Fundamentele rechtsnormen die de strekking hebben het individu persoonlijke vrijheid
en een menswaardig bestaan te verzekeren en die de handelingsvrijheid van met name
de overheid beperken
o Klassieke en sociale grondrechten
o Negatieve en positieve verplichtingen
o Persoonlijke vrijheid / autonomie / identiteit / menselijke waardigheid
 Identiteitsdenken:
o Mensen verwachten respect en erkenning van de maatschappij voor hoe zij
zichzelf zien, identificeren en presenteren
 Op basis van bepaalde maatschappelijke overtuigingen
 Op basis van (onveranderlijke) groepskenmerken
o Grondrechten geven juridische basis aan die verwachting en eis
o Het denken in termen van persoonlijke identiteit is van ‘recente’ datum en aan
ontwikkeling onderhevig geweest
 Historisch en universeel:
o Grondrechten zijn er met andere woorden niet altijd geweest, maar hebben in
zekere zin welk de claim universeel te zijn
o Ontwikkeling van (denken over) grondrechten
o Lange tijd is de identiteit van mensen bepaald door hun plaats in de samenleving
 Denk aan de Griekse en Romeinse tijd en aan de Middeleeuwse standen
o Middeleeuwen, Christendom
 Christelijk denken wordt als een startpunt gezien voor de opkomst van
mensenrechten in Europa
 Magna Charta (1215): beperking van de macht van de vorst
 Bescherming van de bestaande rechten tegen een steeds sterker
wordende vorst
o Overgang ME naar moderne tijd
 Renaissance, humanisme (15e – 16e eeuw)
 Hervorming (16e eeuw)
 Verlichting (17e – 18e eeuw)
 Opkomst van de natiestaat (14e – 19e eeuw)
 Opkomst van de burgerij (13e – 19e eeuw)
  individuen worden zichtbaarder en vraag naar legitimatie van het
overheidsgezag

, o Hobbes (1588-1679):
 Individu is gericht op eigenbelang en zelfbehoud
 Men beschikt over de rede (ratio)
 Men geeft hun natuurlijke vrijheid op om onder het gezag van de
overheid (Leviathan) samen te leven
 Waarborgen van vrijheid en veiligheid  almachtige staat kent geen plek
voor grondrechten
 Recht op zelfbehoud
 Overheidslegitimiteit in het individu
o Locke (1632-1704):
 Natuurtoestand is vriendelijker (rede) want er gelden al bepaalde,
onvervreemdbare rechten:
 Natuurrecht: geen schade toebrengen aan elkaars life, liberty,
property
 Samenleven moet wel gereguleerd worden in een sociaal contract 
politieke gemeenschap
 Doel overheid: waarborgen van de natuurlijke rechten
 Eigendomsrecht / tolerantie / godsdienstvrijheid
 Habeas Corpus (1679) en Bill of Rights (1689)
 Habeas Corpus Act: over gevangenneming moet altijd een rechter
kunnen oordelen
 Bill of Rights: tempering van de macht van de Engelse Kroon
o Amerika en Frankrijk:
 Amerikaanse onafhankelijkheidsverklaring (1776) wordt opgenomen in
de constituties
 Amerikaanse Grondwet  Bill of Rights bestaande uit 10
amendementen
 Frankrijk na 1789: Declarations droit de l’homme et du citoyen
o Nederland:
 Unie van Utrecht (1579): vrijheid van persoonlijke geweten, geen
vervolging vanwege godsdienst
 Relatief grote vrijheid van meningsuiting
 Bataafse Staatsregeling (1798): veel moderne grondrechten, zelfs enkele
sociale grondrechten
 Wordt daarna minder
 Koninkrijk (1814): aanvankelijk beperkt qua grondrechten
 Geleidelijke uitbreiding van de grondrechten
 Vooral nieuwe aandacht na de Tweede Wereldoorlog
 Redelijke uitleg grondrechten:
o Ook de omstandigheden waarin een grondrecht wordt ingeroepen kunnen bij het
bepalen van de reikwijdte een rol spelen
o De reikwijdte van grondrechten moet redelijk worden uitgelegd: zij reiken niet
zo ver dat de uitoefening ervan te allen tijden, op elke plaats en op iedere wijze
geoorloofd is
o Handelingen die abstracto binnen de reikwijdte van een grondrecht vallen,
mogen daarom soms toch niet altijd en overal worden verricht