Hoorcollege aantekeningen bestuursrecht rechtsbescherming

Bestuursrecht Rechtsbescherming Hoorcollege
Week 1 – Grondslagen van het bestuursprocesrecht en bevoegdheidsverdeling

Procedures om bestuursrechtelijke geschillen te beslechten
 Voorprocedures (1:5 Awb);
o Bezwaar;
 Bij het bestuursorgaan dat het bestreden besluit heeft genomen
 Heroverweging door hetzelfde bestuursorgaan
o Administratief beroep; bij een ander (hoger) bestuursorgaan
o Uniforme openbare voorbereidingsprocedure;
 Zienswijze i.p.v. bezwaar
 Heroverweging
 Wanneer uov, dan geen bezwaar (7:1d)
 Beroep bij de rechter;
o Eerste aanleg -> rechtbank
o Hoger beroep -> CBB / CRvB / ABRvS
o Uitzonderingen;
 Eerste en enige aanleg bij ABRvS
 Hoger beroep bij hof
 Cassatieberoep
 Verzoek aan voorzieningenrechter;
o Vovo-procedure = bestuursrechtelijk kort geding
o Hangende bezwaar of beroep
 Structuur procedures;
o Bevoegdheid bo / rechter
o Ontvankelijkheid beroep
o Toetsing besluit;
 Object; besluit / onderdelen
 Gronden; rechtmatigheid / beleidsmatigheid
 Toetsen naar welk moment; ex nunc / ex tunc
o Uitspraak;
 Dicta
 Zelf voorzien
 Schadevergoeding
 Proceskosten
o Gevolgen uitspraak;
 Formele rechtskracht
 Kracht van gewijsde
 Verschillen t.o.v. civiele en strafprocedures;
o In partijen; altijd een bo partij
o In procedure; andere toetsing in navolging van de Awb
o In toetsing
o In uitspraak
o In bevoegdheid

Constitutionele grondslagen van de bestuursrechtspraak
 Constitutionele grondslagen;
o Wat?
 NL is een democratie en een rechtsstaat. De fundamentele grondslagen
en regels over de inrichting van de staat en de verhouding tussen de staat
en zijn burgers vormen de constitutie

,  Meer concreet is het onderwerp van deze week de inbedding van de
rechtsbescherming tegen de overheid in onze Grondwet en in het EVRM
o Waarom?
 De constitutionele grondslagen betekenen de fundamentele waarborgen
voor de rechtsbescherming tegen de overheid
 Denk met name aan onafhankelijkheid en onpartijdigheid; voorts aan fair
balance in belangen staat en belangen burger, uitspraken in het
openbaar, etc.
o Hoe zit het in elkaar?
 Besluit en bestuursrechter;
 Bestuursrechter betreft rechtsbetrekking tussen overheid –
burger/bedrijf
 Vaak bo (1:1) – bh (1:2), over besluit (1:3)
 Niet per se; de overheid kan ook feitelijke en
privaatrechtelijke handelingen verrichten
 Geschillen over besluit
 Vaak naar bestuursrechter (1:4)
 Hoofdregel; beroep tegen besluit bij een rechterlijke
macht- gerecht
 Hoger beroep doorgaans bij een niet-rechterlijke macht-
gerecht
 Twee soorten geschillen;
 Uit burgerlijke rechtsbetrekking;
 Contractsvrijheid en eigendomsrecht
 Autonomie
 Een ieder toekomende bevoegdheden
 Niet uit burgerlijke rechtsbetrekking;
 Openbaar gezag; eenzijdige burgerbinding, besluit
 Legaliteit
 Exclusieve bevoegdheden
 Rechterlijke macht dus altijd bevoegd
 Als je bij de Rb o.g.v. BW en Rv een civiele procedure tegen de
overheid begint terwijl de Rb als bestuursrechter bevoegd is
omdat het om een besluit gaat; de rechter (Rb) in de civiele
procedure is als RM-gerecht wel bevoegd
 In deze civiele procedure is eiser echter niet-ontvankelijk omdat
er een met voldoende waarborgen omgeven bestuursrechtelijke
procedure openstaat (doorgaans met verplichte
bezwaarschriftprocedure vooraf)
 In laatste instantie beoordeelt de HR of een rechtsgang, incl. die
bij een niet RM-gerecht, met voldoende waarborgen is bekleed
 In allerlaatste instantie beoordeelt het EHRM
 Cf Benthem-arrest
o Waarom zit het zo in elkaar?
 Historische ontwikkeling;
 Bestuur of rechter? (GW 1887); Benthem 1985
 Burgerlijke of bestuursrechter? -> ad hoc; fiscaal en sociaal recht
(1900)
 Bijzondere of algemene bestuursrechter -> Arob 1976 / Awb
1994

,  Trias en rechtsbescherming;
o Wie kan het bestuur – met zijn discretionaire – bevoegdheden controleren?
o In een rechtsstaat in ieder geval een rechter (Benthem-arrest)
o Biedt de civiele rechter de burger meer waarborgen dan de bestuursrechter?
 Denk bij de bestuursrechter met name aan de ABRvS in hoger beroep
 De toepasselijke normen zijn voor civiele en bestuursrechter in principe
hetzelfde
 Het zou dus niet moeten uitmaken
o Sommige menen dat de civiele rechter meer oog heeft voor de belangen van de
burger en de bestuursrechter meer voor het bestuur
 Je moet ook rekening houden met beoordelings- en beleidsvrijheid
 Misschien dat de bestuursrechter daar meer gevoel voor zou hebben
 Zou de RvS een gelijke uitspraak hebben gedaan als het Urgenda-arrest?

Changoe/Staat en Benthem arrest
 Guldemond / Noordwijkerhout; mag de civiele rechteroordelen over geschil tussen
burger en overheid?
o Wat is bepalend voor bevoegdheid gewone rechter?
 Stelling bestuur; fundamentum petendi
 Stelling eiser; objectum litis
 Changoe-arrest (1992); betekenis 112 GW en 2 Ro
o De eiser is niet-ontvankelijk bij de civiele rechter wanneer de administratieve
rechter voldoende bescherming biedt
 Benthem-arrest (1985); art. 6 EVRM

Hoofdfuncties van het bestuursprocesrecht
 Handhaving objectieve recht = recours objectif
o Toegang tot rechtsbeschermingvoorzieningen zo groot mogelijk -> maximale
controle
o Iedereen moet tegen elke bestuurshandeling kunnen opkomen
 Geen beperking in type besluit
 Geen beperking tot belanghebbende
 Geen bezwaar- en beroepstermijn
 Rechter moet bestuurshandeling ook totetsen buiten de door eiser
aangevoerde gronden
 Mogelijkheid van reformatio in peius -> herziening ten nadele
o Vroegere Kroonberoep -> in minder absolute zin
 Individuele rechtsbescherming = recours subjectif
o Rechtsbescherming hoeft niet verder te gaan dan volgens het individu
noodzakelijk is
 Beperking tot bepaalde besluiten (8:1 e.v.)
 Beperking tot belanghebbende (1:2)
 Toetsing door rechter op grondslag van het beroep niet daarbuiten (8:69)
 Relativiteit (8:69a)
o Awb-procesrecht niet in absolute zin recours subjectif;
 Bij belanghebbende gaat het om meer belangen dan belangen als bedoeld
in 3:4
 Eventueel ook niet-belanghebbenden in uov-procedure zienswijze
inbrengen (3:15)
 Algemeenbelang-acties (1:2 lid 3)