Samenvatting 4 vwo Hoofdstuk 1: Inleiding in de biologie

Samenvatting biologie

Hoofdstuk 1 Inleiding in de biologie

1.1 Wat is biologie?

Biologie

 Natuurwetenschap, bestudeert organismen
 Bij belangrijke vraagstukken over te toekomst van voeding en voedselzekerheid, gezondheid,
duurzame ontwikkeling, energie en veiligheid, is kennis over en inzicht in biologische processen
en systemen steeds relevanter
 Context voor vak biologie is: situatie waarin biologie een rol speelt


Organismen

 Levende wezens
o planten, dieren, schimmels en bacteriën
 Levensverschijnselen
o voortplanten, groeien, ontwikkelen en stofwisseling
 chemische reacties in organisme
o enzymen belangrijke rol hierbij 
versnellen (katalyseren) chemische
reacties van stofwisselingsprocessen



Levenscyclus van organismen

 Elk individueel organisme of individu heeft unieke levensloop.
o Levensloop start direct na ontstaan van organisme
o kan verdelen worden in verschillende fasen of stadia
 Vanaf dat moment groeien en ontwikkelen
o Treden veranderingen op in bouw en functioneren van
organisme of bepaalde delen ervan
 Individuen behoren tot dezelfde soort als zij zich onderling kunnen voortplanten en vruchtbare
nakomelingen kunnen voortbrengen
 Alle individuen van een soort dezelfde fasen tijdens levensloop
 Individuen sterven  soort blijft voortbestaan



Organisatieniveaus in de biologie

Organismen georganiseerd in biologische eenheden

 Molecuul: bouwstenen van stoffen bijv. DNA
 Cel: organismen bestaan uit een of meer cellen
 Orgaan: deel van organisme met specifieke bouw en functie
 Organisme: eencellig of meercellig levend wezen (individu)
 Populatie: groep individuen van dezelfde soort die in een bepaald gebied leven en die zich
onderling voortplanten

,  Ecosysteem: een min of meer begrensd gebied bestaande uit levende en niet-levende natuur
 Biosfeer (systeem aarde): het geheel aan ecosystemen op aarde
 Emergente eigenschap: als er op een hoger organisatieniveau een nieuwe eigenschap ontstaat
die er op het lagere organisatieniveau niet is
 Interactie: biologische eenheden reageren op elkaar en op de invloeden uit hun omgeving



1.2 Organen, weefsels en cellen

Orgaanstelsel en organen

 Orgaanstelsel: een aantal organen dat samen een bepaalde functie uitoefent.
o Bijv. verteringsstelsel en beenderstelsel
 Organen in romp van een mens: lever, maag, strottenhoofd, long, hart, middenrif, dikke darm,
dunne darm, wervel, rib, borstbeen, galblaas, lever, nier, aorta



Weefsels

 Weefsel: een groep cellen met dezelfde vorm en functie
 De vorm van cellen hangt samen met de functie
 Organen zijn opgebouwd uit weefsels
 Vier soorten weefsels:
1. Dekweefsel (epitheel)
 Bekleedt en beschermt inwendige en uitwendige lichaamsoppervlakten
 Cellen vaak rechthoekig en liggen liggen heel dicht tegen elkaar
o Bijv. slijmvlies; ligt in holle aderen zoals longen en darmkanaal
o Bovenste laag huid ander dekweefsel
 Cellen vaak rechthoekig en liggen dicht tegen elkaar aan
2. Zenuwweefsel
 In organen van zenuwstelsel: hersenen, ruggenmerg en zenuwen
 Zenuwcellen sterk vertakte uitlopers die een netwerk vormen
 Zenuwcellen in zenuwweefsel geven informatie door
3. Spierweefsel
 Langgerekte cellen die kunnen samentrekken
4. Bindweefsel
 Geeft steun en vorm aan organisme en afzonderlijke organen
 Bij veel weefsels liggen de cellen niet direct tegen elkaar aan, maar komt tussencelstof voor.
Het soort tussencelstof hangt samen met de functie van het weefsel (lees blz 16 onderaan)


Vorm en functie

 Bij organismen is er een verband tussen de vorm en de functie van de biologische eenheden
waaruit ze zijn opgebouwd:
o Langwerpige, holle botten bij de mens: zijn licht en stevig
o Beenbalkjes in de kop van een dijbeen: maken het been licht en geven stevigheid
o Gewelfde vorm van de botten in de voeten: dragen het gewicht en vangen schokken
op