Samenvatting inleiding in de psychologie - Storms

1


INLEIDING IN DE PSYCHOLOGIE
WERKING EXAMEN
 Meerkeuzevragen: 40 vragen met 4 alternatieven per vraag
 Quotering?
- bestraffing voor foutieve antwoord
- eliminatiescoring (niet gebruikt aan KUL)
 Redenering bestraffing fouten
o Iemand die alles kent verdient 40/40
o Iemand die niets kent verdient 0/40
 Iemand die gokt op elke vraag zonder bestraffing: 40x(1/4x1)=10/40
 Iemand die gokt op elke vraag met bestraffing: 40x(1/4x1+3/4x(-1/3)=0/40
 Rationele redernering bij die quotering
o Je kent het antwoord: 1x1+0x(-1/3)=1
o Je kan 2 alternatieven uitschakelen: 1/2x1+1/2x(-1/3)=+1/3
o Je kan 1 alternatief uitschakelen: 1/3x1+2/3x(-1/3)=+1/9
o Je kan geen alternatief uitschakelen: 1/4x1+3/4x(-1/3)=0
 Cesuurbepaling: hoe transformeren van x/40 naar y/20
o NIET via y=x/40x20
o ‘methode De Groot’
 10-tal cesuurvragen (vooraf)
 Na examen: bepalen v moeilijkheidsgraad (p-waarde) van alle cesuurvragen =
proportie correcte antwoorden
 Gemiddelde p-waarde berekenen en dat gemiddeelde = proportie geslaagden
 Nagaan in cumulatieve resultatenverdeling met welke uitslag deze p-waarde
overeenkomt -> x/40
 Lineaire transformatie, niet vooraf bekend

HOOFDSTUK 1: OM TE BEGINNEN
WAT IS PSYCHOLOGIE EN WAT IS HET NIET?
Psychologie = wetenschappelijke studie van de mentale processen en gedrag – Roediger et al, 1996
Psychologie = empirische studie vh gedrag en de mentale processen – Zimbardo et al, 2009

MAAR: verscheidenheid aan disciplines
⟶ American Psychological Association (APA): 48 divisies
⟶ Psychologie betwist ongefundeerde uitspraken van pseudowetenschappelijke aard

Pseudowetenschap = elke poging om fenomenen uit de natuurlijke wereld te verklaren die niet gebaseerd
is op empirische observatie of de wetenschappelijke methode (bv. Astrologie, grafologie,
toekomstvoorspelling)
↳ 40% tot 75% geloof aan telepathie, …
⟶ Studie van Daryl Bem: toekomst voorspellen. Na 90 jaar geen wetenschappelijke evidentie
voor extra sensory perception (studie: links of rechts antwoordknop kiezen indien juist gekozen
beloning, porno want mannen)

Kritisch denken vereist om wetenschappelijke psychologie te kunnen onderscheiden

HET FREUD PROBLEEM
 Minder dan 10% vd APA-leden onderschrijven ideeën van Freud (niet representatief voor
psychologische onderzoeksmethodes)
 Nog minder onderschrijven ideeën van Jung
 Hubel & Wiesel, Roger Sperry, Herbert Simon, Kahneman & Tversky ⟶ Nobelprijs gewonnen
(uitzondering Skinner)



BIRTE VAN DEN EYNDE | inleiding in de psychologie 2021-2022

,2

BEKNOPT HISTORISCH OVERZICHT
 1878: Wilhelm Wundt opende aan universiteit van Leipzig eeste laboratorium voor experimentele
psychologie
 Wetenschappelijke psychologie wortels in filosofie en fysiologie/neurologie, illustreert
tweevoudig karakter psychologische kennis: zowel geesteswetenschappenlijke
onderzoeksmethoden (verklaring centraal) en positief wetenschappelijke onderzoeksmethoden
(predictie centraal)
 Filosofische traditie: psychologie geasssocieerd met studie van geest of psyche
o Rationalisme: ratio enig toelaatbare criterium voor geldige kennis en hield dualistische
visie aan (lichaam en geest gescheiden), descartiaanse visie: geest kon principieel niet
objectief worden bestudeerd
o Angelsaksische traditie van empirisme en associatisme: geldige kennis enkel verkregen
kon worden via onbevooroordeelde zintuigelijke kennis (maakte weg naar wet psycho
gebaseerd op systematisch empirisch onderzoek)
 Eerste experimenteel psychologen beschouwden bewustzijn als principale object vd psychologie,
sommige pleitten voor bestuderen onbewuste
 Na WWII: psycho een gedragswetenschap, enkel objectief waarneembaar gedrag bestuderen
o Behaviorisme (achterhalen van verbanden tussen stimulus en reactie) bestudeerden
vooral dierengedrag
 Door opkomst computer enz staan informatieverwerkingsmogelijkheden v mensen centraal in
psychologisch onderzoek
o Cognitieve psychologie = studie van manier waarop we info verwerken
 Onder invloed van vooruitgang in biomedische wet is nieuwe tendens aanwezig om studie vh
gedrag en mentale processen in nauwer verband te zien met neurowetenschappen

METHODOLOGISCHE EISEN VOOR WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK
1. Systematisch empirisme
Onderzoeksbenadering vertrekt van sensorische ervaring en observatie als
onderderzoeksgegevens (systematisch waarnemen vd werkelijkheid)
⟶ geen gezagsargumenten (voorbeeld exacte wetenschap: bekend persoon die eerder iets won
zegt iets en het is waar)
⟶ gebrek? (voorbeeld aderlating Benjamin Rush, men wachtte tot de persoon beter was, als die
stierf was die ‘te ziek’) => Popper’s kritiek op psychoanalyse: ‘te laat verklaard altijd’
⟶ gebrek kan leiden tot wetenschappelijke dwaling
2. Publiek verifieerbare kennis
a. Eis van repliceerbaarheid
b. Zelfde procedure ⟶ zelfde resultaten
c. Peer review (gestuurd naar 3 anonieme onderzoekers)
3. Toetsbare theorieën
a. Falsifieerbaarheid
b. Fouten zijn in principe aantoonbaar: varieerbaar in de tijd! (bv. Actieve hersenen bij wisk)
⟶ psychoanalyse: post-hocverklaringen (= verklaringen die hij bedacht na
bekijken van onderzoeksresultaat)
⟶ watergate schandaal: Nixon onbewuste drang naar falen door verhouding
tot zijn ouders in kindertijd, verwijst naar illegale praktijken,… wat als hij was
gestorven voor watergate schandaal? Had boek er anders uitgezien?

VIJFSTAPPENPROCES VAN DE WETENSCHAPPELIJKE METHODE
1. Hypothese ontwikkelen
= uitspraak die het resultaat van een wetenschappelijke studie voorspelt
= exacte procedures om experimentele condities en metingen van resultaten vast te leggen
2. Gecontroleerde test
Onafhankelijke veriabele: variabele die door onderzoeker gemanipuleerd wordt




BIRTE VAN DEN EYNDE | inleiding in de psychologie 2021-2022

,3

RANDOMISATIE = enkel gebruik maken van toeval voor het vastleggen vd aanbiedingsvolgorde
van de stimuli of toewijzen van proefpersonen aan condities (bv. Leesmethode eerste leerjaar,
kindjes die niet goed zien zitten zo random verdeeld en niet in zelfde klas)
3. Objectieve gegevens verzamelen
Gegevens (data) = informatie verzameld door de onderzoeker voor het testen van de hypothese
Afhankelijke variabele = het gemeten resultaat van een studie, de responsen van deelnemers in
een studie
4. Analyseren van de resultaten
Gebasseerd op statistische analyse van de resultaten: aanhouden of verwerpen van hypothese
5. Publiceren, bekritiseren en repliceren van de resultaten
⟶ vaak in wetenschappelijke tijdschriften

Theorie = geeft relatie tussen set van concepten die gebruikt w om data of gegevens te verklaren
en predicties te maken over resulaten van empirische studies
Wetenschappelijke wet = wanneer relatie tussen verschillende variabelen frequent
geconfimeerd is

TYPES VAN PSYCHOLOGISCH ONDERZOEK
1. Naturalistische observatie
= observatiestudie buiten laboratorium, in natuurlijke situatie
⟶ vaak eerste stap in meer gecontroleerd onderzoek
Bv. Kijken naar geweld op tv, gemiddeld ziet amerikaan op leeftijd van 18 18000 moorden
⟶ MAAR passen mensen (of dieren) gedrag aan wanneer ze worden geobserveerd

2. Gevalstudie
= uitvoerige studie van 1 persoon of 1 geval
Bv. Freud Psychoanalyse MAAR: mogelijk te veralgemenen? Plaats en tijdgebonden
Bv. Persoon met staaf door hoofd => je kan blijven leven
⟶ gevaar van getuigenverklaring & vooral in neuropsychologie

3. Interview
= directe bevraging
Training: neutraliteit!
Bv. Bij 1500 jongeren duidelijk verband tussen: kijken naar geweld – agressief gedrag
⟶ maar hoe verloopt causaliteit?

4. Surveys
= verzamelen van steekproef van opinies
⟶ representatief + groot genoeg!
Bv. Dewey <-> Truman (telefonische steekproef, niet representatief, over wie men dacht dan
verkiezingen ging winnen in VS, resultaat was Dewey maar Truman won)
⟶ W.E.I.R.D. participants (Western, Educated, Industrialized, Rich, Democratic)
Toont NOOIT causaal verband aan!!

5. Psychologische tests
 Cognitieve tests
o Makkelijker te meten, staat men verder in
o Schoolvorderingen en intelligentietests
o Individueel ⟷ collectief
 Persoonlijkheids- en attitudetests
o Vragenlijsten
o Projectieve technieken (= vage stimulus en elk antwoord zegt iets over de
persoon, bv. Dia 44: inktvlek, wat zie je?)




BIRTE VAN DEN EYNDE | inleiding in de psychologie 2021-2022

, 4

 TAT: concreter, wat gebeurt er hier? Wat gaat er gebeuren? Wat is er
gebeurd? Verhaal zegt iets over persoon
 Zondi-Test: mensen aanduiden die sympathiekste zijn en net niet, dit
zijn allemaal criminele of psychische gestoorden: dit ben jij, is je
voorkeur

6. Correlationele studies (correlatiecoëfficiënt)
 -1.0 perfect omgekeerd verband
 0.0 geen enkel verband
 +1.0 perfect verband
 Bv. Dyslexie en oogbewegingen, tienerzwangerschappen in Taiwan (elektrische
apparaten), intelligentie en studieresultaten

7. Experimentele methode
 Correlationele studies beperken zich tot beschrijving van bestaande toestand
 Gecontroleerde observatie
 In een experiment manipuleert de onderzoeker de werkelijkheid
 Het doel van ingrijpen: causaliteit achterhalen
 Bv: experiment Goldberger en Pellagra: armoedige levensomstandigheden, te weinig
gebalenveeerde voeding
 Interne validiteit = experiment foutloos opgezet en uitgevoerd
 Externe of ecologische validiteit = resultaten van een experiment veralgemeend kunnen
worden naar situaties buiten laboratorium, in dagelijkse leven
⟶ vaak bekritiseerd: articieel zijn en niet relevant, proefpersonen niet random gekozen
uit populatie

Beoordeling kwaliteit van een test (psychologische tests)
 Standaardisatie: hoe moet ik precies meten, die ik dit altijd op dezelfde manier
 Betrouwbaarheid: hoe precies is de meting
 Validiteit: meet de test wat men beoogt te meten

ENKELE EXEMPLARISCHE VOORBEELDEN
Lees onderzoeken pagina 35 – 44
 Gevalstudies komen uit neuropsychologie (= waar patiënten met een hersenletsel bestudeerd
werden om iets te weten te komen over semantische geheugen)
 Eerste vb van correlationele studie komt uit differentële psychologie (= tak vd psychologie die
zich toelegt op de studie van verschillen tussen personen)
 Tweede correlationele studie toon culturele verschillen aan in het belang van emoties voor
algemene levenstevredenheid
 Experimenteel onderzoek toont aan dat het verschil in empatisch vermogen tussen mannen en
vrouwen niet zo fel is verankerd in onze genen als wat velen in de populaire literatuur beweren
 Tweede experimentele onderzoek test de waarde van ‘therapeutic touch’ (= techniek waarmee
mensen zouden kunnen genezen van allerlei kwalen dmv manipulatie vh energenetisch veld vh
lichaam




BIRTE VAN DEN EYNDE | inleiding in de psychologie 2021-2022