O V E R Z I C H T Fundamenten
WEEK 1
Ideeën en historische wortels
Beccaria – Over Mateloosheid/ongelijkheid/willekeur in oude strafrecht. Straffen moeten nuttig en
misdaden en straffen noodzakelijk zijn. Rechter mag niet interpreteren, alleen wetten kunnen straffen
vaststellen. Er moet een balans zijn tussen instrumentaliteit en rechtsbescherming.
Sociaal contract:
- Burgerlijke vrijheden gegarandeerd
- Voorkomen van terugval in natuurtoestand
- Drietrapsraket:
1. Natuurtoestand
2. Onhoudbare toestand, mensen besluiten sociaal contract te sluiten
3. Sociaal contract bepaalt de reikwijdte van overheidsmacht
Uit Beijerse en Struijk Strafstelsel eerst gericht op afschrikking. Strafrecht als ultimum remedium (grens:
– De actuele waarde geneesmiddel niet erger dan de kwaal). Meer nadruk op decriminalisering en
depenalisering. Straffen in belang van de maatschappij en het individu.
Buruma – Inleiding WvSr komt tot stand wanneer NL industrialiseert
100 jaar strafrecht 1886-1926: het ethische strafrecht: sociaaleconomische veranderingen vergen actiever
overheidsoptreden. Niet langer staat de daad centraal. Vanaf nu de dader.
1926-1950: de autoritaire periode. Straffen om afstoting van gemeenschap duidelijk te
maken (noodzakelijke consequentie)
1950-1970: maatschappelijk herstel; Utrechtse school richt zich op verdachte/dader.
Groningse doel op afschrikking en slachtoffers/geschokte rechtsorde.
1970-heden: individuele rechten: policing the police, vervolging moet in algemeen belang
zijn (=functioneel)
Foque – De actualiteit Uiteenzetting denken Montesquieu (afzetten tegen sociaalcontractsdenken,
van Montesquieus machtsverdeling).
staatkundige erfgoed Persoonlijke en politieke vrijheid; garanderen in onderlinge samenhang. Vrijheid komt tot
stand via juridische normering.
Pluraliteit: diversiteit van opvattingen over het goede leven en over de rechtvaardige
maatschappij
Gematigheid: zowel institutioneel, cultureel als maatschappelijk = staat als drager van
politiek, de markt en de civil society
Macht: niet meer het vermogen iemand zijn wil op te leggen aan een ander. Trias politica:
nieuw evenwicht tussen rechtmatigheid, doelmatigheid en democratische legitimiteit (ook
inhoudende zorg voor sociale cohesie).
Belang van recht: voor garanderen van een fatsoenlijke samenleving
Verschuivingen: religie verwijderd uit publieke ruimte, verzwakking civil society, meer
marktdenken, autonomie als self-management, juridisch instrumentalisme. Rechter komt
onder verhoogde druk te staan als enige hoeder
Groenhuijsen – Scholen: leider, gedachtegoed, handelingen, onderzoek
Strafrechtelijk Stromingen: divers, geen hiërarchie, lopen in elkaar over, gedachtegoed
stromenland in 2008 1. Utrechtse school – Pompe; ‘mens moet ontmoet worden’; heel betutteldend (wisten
wat die mensen nodig hadden)
2. Nieuwe Utrechtse school – Peters: ‘policing the police’ ; niet de orderning zelf of het
willen ordenen is strafrecht maar juist datgene wat er haaks op staat. Namelijk de
, regels die gelden voor de politie (het strafprocesrechtelijke)
3. Hulsman – strafrecht moet verdwijnen en gaat ook gewoon weg
4. Swart – internationalisering
STROMINGEN in 1980 (Remmelink):
Functionele stroming: instrumentaliteit
• Verwezenlijkt doelen van de staat (vergelden, preventie, norm bevestigen)
• Deel van het sociale domein
• Wetten, procedure, teleologisch interpreteren
• Relatie tussen misdaad en zwaarte op te leggen sanctie
• Respecteren van formeel wettelijk perspectief
Tegenstroom: waarde van rechtsbescherming
• Intrinsieke waarde
• Verwezenlijking strafprocesrecht (policing the police): belang van
mensenrechten en grondrechten
• Verwezenlijkt recht van de burger/de verdachte (bescherming vd verdachte)
STROMINGEN IN 1987 (Kelk):
Traditionele richting: handhaven van de maatschappelijke orde d.m.v.
criminaliteitsbestrijding (officiële perspectief) = effective crime control. Strakke
naleving van de in de wet neergelegde normen (legaliteitsbeginsel).
RISICO: burger met teveel subjectieve rechten: doorkruist het streven om harde,
professionele en internationale criminaliteit te bestrijden
(functionele stroom viel uiteen in traditionele richting en welzijnsrichting)
Welzijnsrichting: ieder overheidsingrijpen moet geschieden omwille van het
algemeen en individueel welzijn. Straf is daartoe minder functioneel, want
schadelijk middel. Voornaamste functie van strafrecht is conflictoplossing.
RISICO: gelet op de expansie van het strafrecht, tendens dat er binnen de
samenleving vanuit een angstgevoel omtrent de misdaad te weinig oog is voor het
belang van decriminalisering en depenalisering.
(functionele stroom viel uiteen in traditionele richting en welzijnsrichting)
Juridiseringsrichting: criminaliteitsbestrijding is een soort natuurlijk gegeven, maar
de eigenlijke betekenis van straf is gelegen in de rechtsbescherming van het individu
jegens de overheid (policing te police). Sterker maken dan de verdachten. Welke
rechten krijgt de verdachte.
RISICO: werking van rechtsbeginselen en van rechtswaarborger wordt doorkruist
door feitelijke machtsverhouding binnen de maatschappij
(tegenstroom werd juridiseringsrichting)
Foque en ’T Hart – Montesquieu:
Becceria en - Hervormer
Montesquieu - Manieren om vrijheid te vergroten en tirannie te voorkomen (trias politica)
- Verzet tegen tortuur (in strijd met proportionaliteitsbeginsel)
- Zet zich af tegen leer van het maatschappelijk verdrag
Becceria:
- Hervormer
- Utilarisme (maatschappelijk nut, wordt door maatschappelijk verdrag begrensd en
gewaarborgd)
- Maatschappelijk contract denken
- Proportionaliteitsdenken (niet meer dan nodig)
- Humanitaire idealen
- Leer van het maatschappelijke verdrag is fundamenteel; legaliteit en subsidiariteit,
WEEK 1
Ideeën en historische wortels
Beccaria – Over Mateloosheid/ongelijkheid/willekeur in oude strafrecht. Straffen moeten nuttig en
misdaden en straffen noodzakelijk zijn. Rechter mag niet interpreteren, alleen wetten kunnen straffen
vaststellen. Er moet een balans zijn tussen instrumentaliteit en rechtsbescherming.
Sociaal contract:
- Burgerlijke vrijheden gegarandeerd
- Voorkomen van terugval in natuurtoestand
- Drietrapsraket:
1. Natuurtoestand
2. Onhoudbare toestand, mensen besluiten sociaal contract te sluiten
3. Sociaal contract bepaalt de reikwijdte van overheidsmacht
Uit Beijerse en Struijk Strafstelsel eerst gericht op afschrikking. Strafrecht als ultimum remedium (grens:
– De actuele waarde geneesmiddel niet erger dan de kwaal). Meer nadruk op decriminalisering en
depenalisering. Straffen in belang van de maatschappij en het individu.
Buruma – Inleiding WvSr komt tot stand wanneer NL industrialiseert
100 jaar strafrecht 1886-1926: het ethische strafrecht: sociaaleconomische veranderingen vergen actiever
overheidsoptreden. Niet langer staat de daad centraal. Vanaf nu de dader.
1926-1950: de autoritaire periode. Straffen om afstoting van gemeenschap duidelijk te
maken (noodzakelijke consequentie)
1950-1970: maatschappelijk herstel; Utrechtse school richt zich op verdachte/dader.
Groningse doel op afschrikking en slachtoffers/geschokte rechtsorde.
1970-heden: individuele rechten: policing the police, vervolging moet in algemeen belang
zijn (=functioneel)
Foque – De actualiteit Uiteenzetting denken Montesquieu (afzetten tegen sociaalcontractsdenken,
van Montesquieus machtsverdeling).
staatkundige erfgoed Persoonlijke en politieke vrijheid; garanderen in onderlinge samenhang. Vrijheid komt tot
stand via juridische normering.
Pluraliteit: diversiteit van opvattingen over het goede leven en over de rechtvaardige
maatschappij
Gematigheid: zowel institutioneel, cultureel als maatschappelijk = staat als drager van
politiek, de markt en de civil society
Macht: niet meer het vermogen iemand zijn wil op te leggen aan een ander. Trias politica:
nieuw evenwicht tussen rechtmatigheid, doelmatigheid en democratische legitimiteit (ook
inhoudende zorg voor sociale cohesie).
Belang van recht: voor garanderen van een fatsoenlijke samenleving
Verschuivingen: religie verwijderd uit publieke ruimte, verzwakking civil society, meer
marktdenken, autonomie als self-management, juridisch instrumentalisme. Rechter komt
onder verhoogde druk te staan als enige hoeder
Groenhuijsen – Scholen: leider, gedachtegoed, handelingen, onderzoek
Strafrechtelijk Stromingen: divers, geen hiërarchie, lopen in elkaar over, gedachtegoed
stromenland in 2008 1. Utrechtse school – Pompe; ‘mens moet ontmoet worden’; heel betutteldend (wisten
wat die mensen nodig hadden)
2. Nieuwe Utrechtse school – Peters: ‘policing the police’ ; niet de orderning zelf of het
willen ordenen is strafrecht maar juist datgene wat er haaks op staat. Namelijk de
, regels die gelden voor de politie (het strafprocesrechtelijke)
3. Hulsman – strafrecht moet verdwijnen en gaat ook gewoon weg
4. Swart – internationalisering
STROMINGEN in 1980 (Remmelink):
Functionele stroming: instrumentaliteit
• Verwezenlijkt doelen van de staat (vergelden, preventie, norm bevestigen)
• Deel van het sociale domein
• Wetten, procedure, teleologisch interpreteren
• Relatie tussen misdaad en zwaarte op te leggen sanctie
• Respecteren van formeel wettelijk perspectief
Tegenstroom: waarde van rechtsbescherming
• Intrinsieke waarde
• Verwezenlijking strafprocesrecht (policing the police): belang van
mensenrechten en grondrechten
• Verwezenlijkt recht van de burger/de verdachte (bescherming vd verdachte)
STROMINGEN IN 1987 (Kelk):
Traditionele richting: handhaven van de maatschappelijke orde d.m.v.
criminaliteitsbestrijding (officiële perspectief) = effective crime control. Strakke
naleving van de in de wet neergelegde normen (legaliteitsbeginsel).
RISICO: burger met teveel subjectieve rechten: doorkruist het streven om harde,
professionele en internationale criminaliteit te bestrijden
(functionele stroom viel uiteen in traditionele richting en welzijnsrichting)
Welzijnsrichting: ieder overheidsingrijpen moet geschieden omwille van het
algemeen en individueel welzijn. Straf is daartoe minder functioneel, want
schadelijk middel. Voornaamste functie van strafrecht is conflictoplossing.
RISICO: gelet op de expansie van het strafrecht, tendens dat er binnen de
samenleving vanuit een angstgevoel omtrent de misdaad te weinig oog is voor het
belang van decriminalisering en depenalisering.
(functionele stroom viel uiteen in traditionele richting en welzijnsrichting)
Juridiseringsrichting: criminaliteitsbestrijding is een soort natuurlijk gegeven, maar
de eigenlijke betekenis van straf is gelegen in de rechtsbescherming van het individu
jegens de overheid (policing te police). Sterker maken dan de verdachten. Welke
rechten krijgt de verdachte.
RISICO: werking van rechtsbeginselen en van rechtswaarborger wordt doorkruist
door feitelijke machtsverhouding binnen de maatschappij
(tegenstroom werd juridiseringsrichting)
Foque en ’T Hart – Montesquieu:
Becceria en - Hervormer
Montesquieu - Manieren om vrijheid te vergroten en tirannie te voorkomen (trias politica)
- Verzet tegen tortuur (in strijd met proportionaliteitsbeginsel)
- Zet zich af tegen leer van het maatschappelijk verdrag
Becceria:
- Hervormer
- Utilarisme (maatschappelijk nut, wordt door maatschappelijk verdrag begrensd en
gewaarborgd)
- Maatschappelijk contract denken
- Proportionaliteitsdenken (niet meer dan nodig)
- Humanitaire idealen
- Leer van het maatschappelijke verdrag is fundamenteel; legaliteit en subsidiariteit,
