MC_Alle kennisclips
Kennisclip 1
Programma
1. Communicatie: samenwerking via symbolen
2. Wat betekent een symbool: het breken van de code
3. Communicatiedoelen: verzoeken, informeren en normen delen
4. Uses & Gratifications: hoe verklaar je mediagebruik?
5. Welke factoren bepalen of we onze communicatiedoelen bereiken en tevreden zijn over ons
mediagebruik?
1. Communicatie: samenwerking via symbolen
Als mens zijn we niet de grootste, snelste of sterkste, maar slagen we er wel in om te overleven. We
doen dit door samen te werken.
De mens als teamspeler
Lid van een groep we zijn een groepsdier en kunnen niet zonder sociaal contact. We
willen graag lid zijn van een groep omdat dit bescherming biedt en andere voordelen.
o Bescherming
o Grootse projecten zijn mogelijk
Samenwerking veronderstelt communicatie
Menselijke communicatie
Taal is complex en biedt uitzonderlijk flexibele communicatiemogelijkheden, bv om te praten
over
o Zaken/personen die niet aanwezig zijn of niet waarneembaar zijn
o Gebeurtenissen in het verleden
o Gebeurtenissen in de toekomst
o Counter factuals: gebeurtenissen die hadden kunnen gebeuren
Communicatie gebruikt symbolen
Communicative displays jouw gedrag heb je niet onder controle (bv blozen), maar het
geeft je wel informatie
Communicative signals gedrag/communicatie waar je wel onder controle hebt (bv zeggen
dat iemand je laat blozen of een blozende emoji
Belangrijk onderscheid: in hoeverre is het gedrag intentioneel of in hoeverre is het onbedoeld. Het 2 e
onderscheid tussen iconische (fysieke reactie, emoji van een reactie/of een plaatje) en niet-iconische
symbolen ( geen relatie tussen symbool en betekenis, bv de tekst ‘je laat me blozen’)
Via symbolen wordt betekenis overgedragen
Waar denk je aan bij het woord ‘meer’?
o Kan meerdere betekenissen hebben
Een bepaald niet-iconisch symbool kan dus meerdere betekenissen hebben
1
,MC_Alle kennisclips
Sociale constructie van betekenis
Verschillen in betekenis tussen groepen
o Luxe auto? voor iedereen is een luxe auto een andere auto.
Verschillen in betekenis in tijd
o Wijf nu een scheldwoord, maar in 15e eeuw was dit een doodnormaal woord voor
echtgenote
Wat betekent een symbool: het breken van de code
Niet-iconische symbolen en betekenis
Drvo zonder Kroatische achtergrond weet je niet dat het ‘boom’ betekent. Daar zit niks
‘bomigs’ in om naar het concept te verwijzen (is ook zo in andere talen). Daarvoor maken we
gebruik van een code
Hoe breek je de code?
In communicatie gebruiken we symbolen
De betekenis van de symbolen is willekeurig: de betekenis valt niet af te leiden uit de
kenmerken van het symbool
De betekenis is dus een afspraak
Om de code te beheersen, moet je weten wat de afspraken zijn
Aan communicatie via symbolen gaat dus een andere vorm van communicatie vooraf
Evolutie: complexiteit kost tijd
Taal is een complex systeem, complexe systemen ontstaan niet zomaar, simpele systemen
gaan daaraan vooraf.
Complexe systemen ontwikkelen zich langzaam waarbij wordt voortgebouwd op
eenvoudiger systemen
Wat ging er aan taal vooraf?
o Bv naar voorgangers kijken (mensapen)
o Taal of communicatieontwikkeling van kinderen bestuderen
Welk ander communicatiemiddel staat ons ter beschikking
Op basis van welke aspecten leid je af dat hier sprake is van communicatie?
o Direct oogcontact
o Wijzen
Zoekopdracht: Baby gebaren
Dan krijg je baby’s die wijzen
Is belangrijk, want daarmee kun je code doorbreken je geeft aan dat je in een object
geïnteresseerd bent. Ouders kunnen dan het symbool erbij geven ‘dat is een auto’.
Met wijzen kun je het symbool en het object met elkaar in verband brengen
Wijzen: verschillen tussen mens en aap
2
,MC_Alle kennisclips
Als je onder 3 bekers een snoepje stopt en wijst naar het beker met het snoepje, zal het
jonge kind naar de beker met het snoepje gaan omdat het denkt dat alleen maar gewezen
wordt omdat het belangrijk is voor het kind. Een mensaap zal dat niet doen.
Het drie emmers experiment: 3 emmers, in 1 zit voedsel. Aap mag maar 1 emmer pakken.
Menselijke proefleider wijst naar 1 van de emmers. Aap ziet dat maar doet er niks mee en
pakt willekeurig 1 van de emmers. Als je die menselijke proefleider achter een barrière zet
(bv muurtje) en hij wijst op dezelfde manier naar de emmer met eten, dan gaat de aap er wel
naar toe (omdat de aap dan denkt dat de mens iets wil hebben wat de moeite waard is, dus
dan zal het voor de aap wel lonend zijn om het te pakken). aap gelooft dus niet dat je
informatie wil geven
o Apen kunnen redeneren over wat anderen zien, willen en doen
o Apen geloven niet dat je informatie wil geven
De rijkdom van menselijke communicatie wordt mogelijk doordat we met elkaar
samenwerken
Samenvatting deel 1 en 2
Menselijke communicatie stelt ons in staat om over zaken te praten die niet aanwezig zijn,
niet (meer) bestaan of nog moeten plaatsvinden
Daarvoor gebruiken we een code met symbolen
Om die code te breken, is er een ander communicatiemiddel nodig: gebaren
Én het vertrouwen dat wij elkaar helpen
Tomasello, M. (2008). Origins of human communication
Communicatiedoelen: verzoeken, informeren en normen delen
Communicatie en mediagebruik is doelgericht gedrag: je wil er iets mee bereiken
Beschrijven en verklaren van communicatie en mediagebruik vanuit een functioneel kader
Wat zijn de bedoelde en onbedoelde gevolgen van communicatie en mediagebruik en hoe
kun je het optreden daarvan verklaren?
Communicatiedoel 1: verzoek
Je vraagt iemand iets waar je plezier van hebt, je doet een verzoek. En als dat wordt
ingewilligd dan heb je daar baat bij.
o Dit zien we ook bij communicatie bij mensapen
Communicatiedoel 2: informeren
Jij vertelt de ander iets wat diegene nog niet wist en wat ook niet in jouw belang is
o Dit doen mensapen niet
Directe wederkerigheid bij verzoeken
De ene keer help jij een ander, de andere keer helpt de ander jou. Dit is directe
wederkerigheid omdat het bij dezelfde mensen is.
Directe wederkerigheid bij informeren
3
, MC_Alle kennisclips
De ene keer informeer jij een ander, de andere keer informeert de ander jou. Dit is directe
wederkerigheid omdat het bij dezelfde mensen is.
Groepsnormen en indirecte wederkerigheid
Informeren en verzoeken doe je soms ook bij mensen die je voor de rest nooit meer ziet en die niet
hetzelfde bij jou terug kan doen. Toch doen we dat (bv je vergeet je tas), dit doen we omdat we een
soort groepsnorm hebben omdat we lid zijn van een bepaalde groep, en die helpt elkaar.
Communicatiedoel 3: sharing – het creëren van groepsnormen
Hoe komen we aan die normen? Deels door de verhalen die we van jongs af aan te horen
krijgen (helden (Robin Hood), Harry Potter, in de ban van de ring) hier doen mensen het
goede, en worden ze daar ook voor beloond. Er wordt ook duidelijk wat er met je gebeurt als
je de schurk bent. Dus verhalen gebruikt om de norm te creëren en wat er gebeurt als je je
niet aan die norm houdt.
Groepsnormen en indirecte wederkerigheid
Verhalen creëren groepsnorm van indirecte wederkerigheid: als je lid bent van de groep dan helpen
wij elkaar, tenzij je niet aan de norm houdt, dan heb je geen steun van de rest. Het voldoen aan de
normen bevestigt het lidmaatschap van de groep.
Van Face-to-Face naar media
Met de opkomst van media is er nu ook de mogelijkheid gekomen om te verzoeken en informeren en
verhalen te vertellen aan mensen die niet direct in jouw omgeving zijn. Ook zijn media
informatiebronnen en kunnen ook verhalen vertellen.
Uses & Gratifications: hoe verklaar je mediagebruik?
Uses & Gratifications
Functionele communicatie & mediagebruik
o Use gebruik van media/communicatie
o Gratification beloning die media/communicatie oplevert
Beloningen/gratificaties die media oplevert:
o Kennis
o Vermaak
o Sociaal
Gratificaties: Hedonistisch welbevinden
Je focust je om positieve gevoelens te krijgen. Als mediagebruik jou positieve gevoelens oplevert en
negatieve gevoelens wegneemt dan voel je je goed.
Gratificaties: Eudaimonisch welbevinden
Persoonlijke groei tot een beter, wijzer mens
Basisbehoeften:
o Autonomie
o Competentie
o Verbondenheid
4
Kennisclip 1
Programma
1. Communicatie: samenwerking via symbolen
2. Wat betekent een symbool: het breken van de code
3. Communicatiedoelen: verzoeken, informeren en normen delen
4. Uses & Gratifications: hoe verklaar je mediagebruik?
5. Welke factoren bepalen of we onze communicatiedoelen bereiken en tevreden zijn over ons
mediagebruik?
1. Communicatie: samenwerking via symbolen
Als mens zijn we niet de grootste, snelste of sterkste, maar slagen we er wel in om te overleven. We
doen dit door samen te werken.
De mens als teamspeler
Lid van een groep we zijn een groepsdier en kunnen niet zonder sociaal contact. We
willen graag lid zijn van een groep omdat dit bescherming biedt en andere voordelen.
o Bescherming
o Grootse projecten zijn mogelijk
Samenwerking veronderstelt communicatie
Menselijke communicatie
Taal is complex en biedt uitzonderlijk flexibele communicatiemogelijkheden, bv om te praten
over
o Zaken/personen die niet aanwezig zijn of niet waarneembaar zijn
o Gebeurtenissen in het verleden
o Gebeurtenissen in de toekomst
o Counter factuals: gebeurtenissen die hadden kunnen gebeuren
Communicatie gebruikt symbolen
Communicative displays jouw gedrag heb je niet onder controle (bv blozen), maar het
geeft je wel informatie
Communicative signals gedrag/communicatie waar je wel onder controle hebt (bv zeggen
dat iemand je laat blozen of een blozende emoji
Belangrijk onderscheid: in hoeverre is het gedrag intentioneel of in hoeverre is het onbedoeld. Het 2 e
onderscheid tussen iconische (fysieke reactie, emoji van een reactie/of een plaatje) en niet-iconische
symbolen ( geen relatie tussen symbool en betekenis, bv de tekst ‘je laat me blozen’)
Via symbolen wordt betekenis overgedragen
Waar denk je aan bij het woord ‘meer’?
o Kan meerdere betekenissen hebben
Een bepaald niet-iconisch symbool kan dus meerdere betekenissen hebben
1
,MC_Alle kennisclips
Sociale constructie van betekenis
Verschillen in betekenis tussen groepen
o Luxe auto? voor iedereen is een luxe auto een andere auto.
Verschillen in betekenis in tijd
o Wijf nu een scheldwoord, maar in 15e eeuw was dit een doodnormaal woord voor
echtgenote
Wat betekent een symbool: het breken van de code
Niet-iconische symbolen en betekenis
Drvo zonder Kroatische achtergrond weet je niet dat het ‘boom’ betekent. Daar zit niks
‘bomigs’ in om naar het concept te verwijzen (is ook zo in andere talen). Daarvoor maken we
gebruik van een code
Hoe breek je de code?
In communicatie gebruiken we symbolen
De betekenis van de symbolen is willekeurig: de betekenis valt niet af te leiden uit de
kenmerken van het symbool
De betekenis is dus een afspraak
Om de code te beheersen, moet je weten wat de afspraken zijn
Aan communicatie via symbolen gaat dus een andere vorm van communicatie vooraf
Evolutie: complexiteit kost tijd
Taal is een complex systeem, complexe systemen ontstaan niet zomaar, simpele systemen
gaan daaraan vooraf.
Complexe systemen ontwikkelen zich langzaam waarbij wordt voortgebouwd op
eenvoudiger systemen
Wat ging er aan taal vooraf?
o Bv naar voorgangers kijken (mensapen)
o Taal of communicatieontwikkeling van kinderen bestuderen
Welk ander communicatiemiddel staat ons ter beschikking
Op basis van welke aspecten leid je af dat hier sprake is van communicatie?
o Direct oogcontact
o Wijzen
Zoekopdracht: Baby gebaren
Dan krijg je baby’s die wijzen
Is belangrijk, want daarmee kun je code doorbreken je geeft aan dat je in een object
geïnteresseerd bent. Ouders kunnen dan het symbool erbij geven ‘dat is een auto’.
Met wijzen kun je het symbool en het object met elkaar in verband brengen
Wijzen: verschillen tussen mens en aap
2
,MC_Alle kennisclips
Als je onder 3 bekers een snoepje stopt en wijst naar het beker met het snoepje, zal het
jonge kind naar de beker met het snoepje gaan omdat het denkt dat alleen maar gewezen
wordt omdat het belangrijk is voor het kind. Een mensaap zal dat niet doen.
Het drie emmers experiment: 3 emmers, in 1 zit voedsel. Aap mag maar 1 emmer pakken.
Menselijke proefleider wijst naar 1 van de emmers. Aap ziet dat maar doet er niks mee en
pakt willekeurig 1 van de emmers. Als je die menselijke proefleider achter een barrière zet
(bv muurtje) en hij wijst op dezelfde manier naar de emmer met eten, dan gaat de aap er wel
naar toe (omdat de aap dan denkt dat de mens iets wil hebben wat de moeite waard is, dus
dan zal het voor de aap wel lonend zijn om het te pakken). aap gelooft dus niet dat je
informatie wil geven
o Apen kunnen redeneren over wat anderen zien, willen en doen
o Apen geloven niet dat je informatie wil geven
De rijkdom van menselijke communicatie wordt mogelijk doordat we met elkaar
samenwerken
Samenvatting deel 1 en 2
Menselijke communicatie stelt ons in staat om over zaken te praten die niet aanwezig zijn,
niet (meer) bestaan of nog moeten plaatsvinden
Daarvoor gebruiken we een code met symbolen
Om die code te breken, is er een ander communicatiemiddel nodig: gebaren
Én het vertrouwen dat wij elkaar helpen
Tomasello, M. (2008). Origins of human communication
Communicatiedoelen: verzoeken, informeren en normen delen
Communicatie en mediagebruik is doelgericht gedrag: je wil er iets mee bereiken
Beschrijven en verklaren van communicatie en mediagebruik vanuit een functioneel kader
Wat zijn de bedoelde en onbedoelde gevolgen van communicatie en mediagebruik en hoe
kun je het optreden daarvan verklaren?
Communicatiedoel 1: verzoek
Je vraagt iemand iets waar je plezier van hebt, je doet een verzoek. En als dat wordt
ingewilligd dan heb je daar baat bij.
o Dit zien we ook bij communicatie bij mensapen
Communicatiedoel 2: informeren
Jij vertelt de ander iets wat diegene nog niet wist en wat ook niet in jouw belang is
o Dit doen mensapen niet
Directe wederkerigheid bij verzoeken
De ene keer help jij een ander, de andere keer helpt de ander jou. Dit is directe
wederkerigheid omdat het bij dezelfde mensen is.
Directe wederkerigheid bij informeren
3
, MC_Alle kennisclips
De ene keer informeer jij een ander, de andere keer informeert de ander jou. Dit is directe
wederkerigheid omdat het bij dezelfde mensen is.
Groepsnormen en indirecte wederkerigheid
Informeren en verzoeken doe je soms ook bij mensen die je voor de rest nooit meer ziet en die niet
hetzelfde bij jou terug kan doen. Toch doen we dat (bv je vergeet je tas), dit doen we omdat we een
soort groepsnorm hebben omdat we lid zijn van een bepaalde groep, en die helpt elkaar.
Communicatiedoel 3: sharing – het creëren van groepsnormen
Hoe komen we aan die normen? Deels door de verhalen die we van jongs af aan te horen
krijgen (helden (Robin Hood), Harry Potter, in de ban van de ring) hier doen mensen het
goede, en worden ze daar ook voor beloond. Er wordt ook duidelijk wat er met je gebeurt als
je de schurk bent. Dus verhalen gebruikt om de norm te creëren en wat er gebeurt als je je
niet aan die norm houdt.
Groepsnormen en indirecte wederkerigheid
Verhalen creëren groepsnorm van indirecte wederkerigheid: als je lid bent van de groep dan helpen
wij elkaar, tenzij je niet aan de norm houdt, dan heb je geen steun van de rest. Het voldoen aan de
normen bevestigt het lidmaatschap van de groep.
Van Face-to-Face naar media
Met de opkomst van media is er nu ook de mogelijkheid gekomen om te verzoeken en informeren en
verhalen te vertellen aan mensen die niet direct in jouw omgeving zijn. Ook zijn media
informatiebronnen en kunnen ook verhalen vertellen.
Uses & Gratifications: hoe verklaar je mediagebruik?
Uses & Gratifications
Functionele communicatie & mediagebruik
o Use gebruik van media/communicatie
o Gratification beloning die media/communicatie oplevert
Beloningen/gratificaties die media oplevert:
o Kennis
o Vermaak
o Sociaal
Gratificaties: Hedonistisch welbevinden
Je focust je om positieve gevoelens te krijgen. Als mediagebruik jou positieve gevoelens oplevert en
negatieve gevoelens wegneemt dan voel je je goed.
Gratificaties: Eudaimonisch welbevinden
Persoonlijke groei tot een beter, wijzer mens
Basisbehoeften:
o Autonomie
o Competentie
o Verbondenheid
4
