Leerdoelen en antwoorden jaar 2
blok 2
Leerdoel 1: De student kan de huidtherapeutische behandeling bij lymf/lipoedeem specifiek voor de
onderhouds(behandel)fase (inclusief het werkingsmechanisme en achterliggende natuurkundige
principes) volgens de Richtlijn lymf- en lipoedeem (2014) beschrijven, kan het werkingsmechanisme,
indicaties en contra-indicaties van TEK beschrijven, de keuze voor een kous beredeneren en
onderbouwen, inclusief de keuze voor aan- en uittrekhulpmiddelen.
Subleerdoelen 1.1 de onderhoudsfase van lymfoedeem beschrijven volgens de richtlijn lymfoedeem
(2014)
Deze onderhoudsfase is gericht op:
- Het voorkomen van progressie van oedeem
- Het behouden van verkregen verbeteringen
- Het verminderen van de impact op het algeheel menselijk functioneren van de patiënt
Zelfmanagment
- Verandering van gedrag van de patiënt is noodzakelijk
- Patiënt dient zijn eigen therapeut te worden
Manuele lymfedrainage
- Zelf masseren
- Het toepassen van drainagegrepen
Zelf zwachtelen van de arm of het been
- Wanneer de omvang toe is genomen of er spanning voelbaar is
Pressotherapie/IPC
- Op strikte indicatie bij onmogelijkheid van mobilisatie of bewegen
- Oedeem wordt verplaatst door het interstitium heen
Krachttrainingen/oefeningen
- Zelf trainen/sporten: nederlandse norm gezond bewegen
- 150 minuten per week
- Bewegings- en ademhalingsoefeningen
- Oefeningen voor het verbeteren van de kuitspierpompfuntie
- Oefentherapie
Mobiliseren litteken/fascie release technieken
- Zelf masseren
Huidzorg
- Zelf huidzorg toepassen
- Een infectie, zoals erysipelas kan lymfoedeem verergeren en ook een pre-existent
gecompenseerd lymfafvloedsysteem doen decompenseren.
- Huidveranderingen kunnen complicaties geven
- Voorkomen van kleine verwondingen
- Gebruik van antibacteriële zeep/crème
- Doel: intact houden van de huid
1
,Bewustwording
- Zelf kennis bewustwording toepassen
- Timing is belangrijk
- Informatie geven over risicofactoren, preventie en leefstijladviezen sluit mogelijk beter aan
bij de belevingswereld van een patiënt in de re-intergratie fasie
- Voorlichting op maat door speciale (zelfmanagement) cursus.
Gewichtscontrole/afvallen
- Behouden normaal lichaamsgewicht, dan wel het voorkomen van gewichtstoename
- Onderzoek, 12 weken: 3.3 kg afgevallen, reductie armvolume hoger tov controle groep
- BMI >30: 300 minuten per week matig tot intensief te bewegen.
Om de juiste voorlichting te geven, zijn er de volgende dingen nodig:
- Informatie
- Instructies
- Educatie
- Psychosociale ondersteuning
- Stimulatie zelfmanagement
Voorlichting over lymfoedeem en zelfmanagement
- Secundair ter preventie aan patiënten met kans op het ontstaan van lymfoedeem
- Tertiair aan patiënten die worden behandeld wegens lymfoedeem
Timing van voorlichting is belangrijk:
- Afstemming van voorlichting op het acceptatie niveau, de capaciteiten en specifieke
functioneringsproblemen van de patiënt.
Preventieve informatie en isntructies
7 hoofdcategorieën van preventieve aanbevelingen
1. Vermijden van puncties met naalden
2. Vermijden van knelling
3. Hoog leggen van de eztermiteit
4. Vermijden van vliegreizen
5. Behouden normaal gewicht
6. Vermijden van (zon-)verbranding of extreme hitte
7. Vermijden van extensieve uitputting/training
Psychosociale ondersteuning
Verschillende fasen hebben verschillende aanpakken nodig
- Voorafgaand aan de diagnose
- Rondom de diagnose
- In de behandelfase
- In de chronische fase
Pyschosociale gevolgen kunnen zijn:
- Angst
- Onzekerheid
- Verdriet
- Gevolgen op allerlei levensgebieden: lichamelijke verzorging, lichaamsbeeld, relaties, etc.
2
,Als behandelaar is het belangrijk om:
- Een luisterend oor te kunnen bieden
- Advies, informatie en aandacht geven
- Eventueel doorverwijzen als verwerkingsproces stagneert
Tussen initiële fase en behandelfase zit een overgangsfase van 3-8 weken.
Uitwerking typerinsstap klinisch beeld bij aandoeningen aan de benen.
Subleerdoel 1.2 de student kan het werkingsmechanisme van TEK beschrijven
Verschillende soorten kousen
Vlakbrei Rondbrei
Maatwerk/confectie Maatwerk/confectie
Naad Geen naad
Goede pasvorm en drukverdeling Kans is groter op insnoering
3
, Makkelijk aan te trekken Moeilijker aan te trekken
Minder fraai uiterlijk Neutraal uiterlijk, dunner
Lange levensduur Korte levensduur
Subleerdoel 1.3 de student kan de indicaties en contra-indicaties van TEK beschrijven
Voor de kousen
Indicatie Contra-indicatie
Lymfoedeem Ernstige decompensatio cordis
Lipoedeem Arteriële infsuffiëntie
Veneus oedeem Immobiliteit
Post trombotisch syndroom Bactiërele veneuze ontstekingen
Zwangerschap varices Contact allergie voor het materiaal
CVI Totale occlusie diepe veneuze systeem
Subleerdoel 1.4 de student kan middels casuïstiek de keuze voor een kous beredeneren en
onderbouwen
Classificatie van TEK
Werking: druk gaat van distaal naar proximaal
Niet vergoedt door zorgverzekering
Klasse 1 (mild): 15-21 mmHG. Deze worden niet vergoed door de zorgverzekering
Wel vergoedt door zorgverzekering:
Klasse 2 (gemiddeld): 23-32 mmHG
Klasse 3 (sterk): 34-46mmHG
Klasse 4 (extra sterk): >49 mmHG
TEK’s:
- Elasticiteit (Een belangrijkste eigenschap van rubber)
Na uitrekken weer terugvormen naar de oorspronkelijke vrom
Interface pressure, de druk die wordt uitgeoefend op het been.
- Hysteresis
Materiaal eigenschap die tot stand komt door wrijving in het breiwerk van een kous.
Deze eigenschap bepaalt in hoeverre een TEK de omvang veranderingen van een been
tijdens beweging kan volgen.
- Stiffness
De druktoename die ontstaat als het been 1 cm in omvang toeneemt
Stiffness is bepalend voor het oedeem preventieve effect van de kous
Static stiffness Index (SSI): drukverschil tussen staan en liggen
Bepaalt samen met de spierbeweging de mate van pompwerking, massage effect van
compressie (dynamische stiffness index)
Is onafhankelijk van de drukklasse
Rol van de kousen aanmeter is zeer belangrijk
SSI vs DSI
- Voorheen werd stiffness statisch gemeten in lab
- Interessanter is de dynamische stiffness
- Druk onder de kous neemt af naarmate de dag vordert
- Dynamische stiffness blijft constant
- Afname aan druk wordt gecompenseerd door een goede DSI
Indiceren therapeutische elastische kousen
Lymfoedeem
4
blok 2
Leerdoel 1: De student kan de huidtherapeutische behandeling bij lymf/lipoedeem specifiek voor de
onderhouds(behandel)fase (inclusief het werkingsmechanisme en achterliggende natuurkundige
principes) volgens de Richtlijn lymf- en lipoedeem (2014) beschrijven, kan het werkingsmechanisme,
indicaties en contra-indicaties van TEK beschrijven, de keuze voor een kous beredeneren en
onderbouwen, inclusief de keuze voor aan- en uittrekhulpmiddelen.
Subleerdoelen 1.1 de onderhoudsfase van lymfoedeem beschrijven volgens de richtlijn lymfoedeem
(2014)
Deze onderhoudsfase is gericht op:
- Het voorkomen van progressie van oedeem
- Het behouden van verkregen verbeteringen
- Het verminderen van de impact op het algeheel menselijk functioneren van de patiënt
Zelfmanagment
- Verandering van gedrag van de patiënt is noodzakelijk
- Patiënt dient zijn eigen therapeut te worden
Manuele lymfedrainage
- Zelf masseren
- Het toepassen van drainagegrepen
Zelf zwachtelen van de arm of het been
- Wanneer de omvang toe is genomen of er spanning voelbaar is
Pressotherapie/IPC
- Op strikte indicatie bij onmogelijkheid van mobilisatie of bewegen
- Oedeem wordt verplaatst door het interstitium heen
Krachttrainingen/oefeningen
- Zelf trainen/sporten: nederlandse norm gezond bewegen
- 150 minuten per week
- Bewegings- en ademhalingsoefeningen
- Oefeningen voor het verbeteren van de kuitspierpompfuntie
- Oefentherapie
Mobiliseren litteken/fascie release technieken
- Zelf masseren
Huidzorg
- Zelf huidzorg toepassen
- Een infectie, zoals erysipelas kan lymfoedeem verergeren en ook een pre-existent
gecompenseerd lymfafvloedsysteem doen decompenseren.
- Huidveranderingen kunnen complicaties geven
- Voorkomen van kleine verwondingen
- Gebruik van antibacteriële zeep/crème
- Doel: intact houden van de huid
1
,Bewustwording
- Zelf kennis bewustwording toepassen
- Timing is belangrijk
- Informatie geven over risicofactoren, preventie en leefstijladviezen sluit mogelijk beter aan
bij de belevingswereld van een patiënt in de re-intergratie fasie
- Voorlichting op maat door speciale (zelfmanagement) cursus.
Gewichtscontrole/afvallen
- Behouden normaal lichaamsgewicht, dan wel het voorkomen van gewichtstoename
- Onderzoek, 12 weken: 3.3 kg afgevallen, reductie armvolume hoger tov controle groep
- BMI >30: 300 minuten per week matig tot intensief te bewegen.
Om de juiste voorlichting te geven, zijn er de volgende dingen nodig:
- Informatie
- Instructies
- Educatie
- Psychosociale ondersteuning
- Stimulatie zelfmanagement
Voorlichting over lymfoedeem en zelfmanagement
- Secundair ter preventie aan patiënten met kans op het ontstaan van lymfoedeem
- Tertiair aan patiënten die worden behandeld wegens lymfoedeem
Timing van voorlichting is belangrijk:
- Afstemming van voorlichting op het acceptatie niveau, de capaciteiten en specifieke
functioneringsproblemen van de patiënt.
Preventieve informatie en isntructies
7 hoofdcategorieën van preventieve aanbevelingen
1. Vermijden van puncties met naalden
2. Vermijden van knelling
3. Hoog leggen van de eztermiteit
4. Vermijden van vliegreizen
5. Behouden normaal gewicht
6. Vermijden van (zon-)verbranding of extreme hitte
7. Vermijden van extensieve uitputting/training
Psychosociale ondersteuning
Verschillende fasen hebben verschillende aanpakken nodig
- Voorafgaand aan de diagnose
- Rondom de diagnose
- In de behandelfase
- In de chronische fase
Pyschosociale gevolgen kunnen zijn:
- Angst
- Onzekerheid
- Verdriet
- Gevolgen op allerlei levensgebieden: lichamelijke verzorging, lichaamsbeeld, relaties, etc.
2
,Als behandelaar is het belangrijk om:
- Een luisterend oor te kunnen bieden
- Advies, informatie en aandacht geven
- Eventueel doorverwijzen als verwerkingsproces stagneert
Tussen initiële fase en behandelfase zit een overgangsfase van 3-8 weken.
Uitwerking typerinsstap klinisch beeld bij aandoeningen aan de benen.
Subleerdoel 1.2 de student kan het werkingsmechanisme van TEK beschrijven
Verschillende soorten kousen
Vlakbrei Rondbrei
Maatwerk/confectie Maatwerk/confectie
Naad Geen naad
Goede pasvorm en drukverdeling Kans is groter op insnoering
3
, Makkelijk aan te trekken Moeilijker aan te trekken
Minder fraai uiterlijk Neutraal uiterlijk, dunner
Lange levensduur Korte levensduur
Subleerdoel 1.3 de student kan de indicaties en contra-indicaties van TEK beschrijven
Voor de kousen
Indicatie Contra-indicatie
Lymfoedeem Ernstige decompensatio cordis
Lipoedeem Arteriële infsuffiëntie
Veneus oedeem Immobiliteit
Post trombotisch syndroom Bactiërele veneuze ontstekingen
Zwangerschap varices Contact allergie voor het materiaal
CVI Totale occlusie diepe veneuze systeem
Subleerdoel 1.4 de student kan middels casuïstiek de keuze voor een kous beredeneren en
onderbouwen
Classificatie van TEK
Werking: druk gaat van distaal naar proximaal
Niet vergoedt door zorgverzekering
Klasse 1 (mild): 15-21 mmHG. Deze worden niet vergoed door de zorgverzekering
Wel vergoedt door zorgverzekering:
Klasse 2 (gemiddeld): 23-32 mmHG
Klasse 3 (sterk): 34-46mmHG
Klasse 4 (extra sterk): >49 mmHG
TEK’s:
- Elasticiteit (Een belangrijkste eigenschap van rubber)
Na uitrekken weer terugvormen naar de oorspronkelijke vrom
Interface pressure, de druk die wordt uitgeoefend op het been.
- Hysteresis
Materiaal eigenschap die tot stand komt door wrijving in het breiwerk van een kous.
Deze eigenschap bepaalt in hoeverre een TEK de omvang veranderingen van een been
tijdens beweging kan volgen.
- Stiffness
De druktoename die ontstaat als het been 1 cm in omvang toeneemt
Stiffness is bepalend voor het oedeem preventieve effect van de kous
Static stiffness Index (SSI): drukverschil tussen staan en liggen
Bepaalt samen met de spierbeweging de mate van pompwerking, massage effect van
compressie (dynamische stiffness index)
Is onafhankelijk van de drukklasse
Rol van de kousen aanmeter is zeer belangrijk
SSI vs DSI
- Voorheen werd stiffness statisch gemeten in lab
- Interessanter is de dynamische stiffness
- Druk onder de kous neemt af naarmate de dag vordert
- Dynamische stiffness blijft constant
- Afname aan druk wordt gecompenseerd door een goede DSI
Indiceren therapeutische elastische kousen
Lymfoedeem
4
