Samenvatting hoofdstuk 3 - Geschiedenis sprekend verleden - 4 vwo

Hoofdstuk 3
§1 - Onstaan polis, Athene als voorbeeld

800 v Chr:
Aparte staatjes  stadstaatjes = polis in zuiden en oosten Griekenland.
 Middelpunt polis  acropolis (heuvel, soms tempel).
 Agora: marktplein.
 Grote nederzetting om acropolis en agora

- Overbevolking  mensen trokken weg  maakten kolonies  meer handel.
-
Bestuursvormen:
- Autocratie: alleenheersers
- Oligarchie: alleen adel, aanzienlijksten
- Democratie: alle burgers
o Directe democratie: belangrijke beslissingen genomen uit volksvergadering waar alle
mannen boven 18 mochten stemmen en voorstellen mochten doen.
- Aristocratie: de besten

Athene:
Eerst:
- Adel (grondbezit)  groep rijke families vormden een raad en namen beslissingen
- Volksvergadering onder invloed van adel
 Kleisthenes voert democratie in (509 v Chr)
Opbouw democratie:
A. Volksvergadering = kiesgerichtigde bevolking
Directe democratie: besluiten rechtstreeks genomen door volgksvergadering (mannen 18+)
o Volksvergadering recht op goed- of afkeuring en mogen tegenvoorstellen indienen
o Elke burger was ingeschreven in een wijk/dorpsgemeenschap (demos)
B. Raad van 500 (boulè = parlement)
o Zitting voor 1 jaar door loting
o Taak: voorbereiden volksvergadering.
C. Dagelijkse raad = regering
o 50 leden van de raad van 500, verblijf in stadshuis
D. 10 leiders leger en vloot  gekozen door volgsvergadering en verkiesbaar
E. Archonten  supervisie op godsdienst en rechtafspraak
o Doorlot aangewezen

Niet kiesgerechtigd: vrouwen, slaven, buitenlanders, minderjarigen.


§2 – Sparta
Sparta: groepje dorpen in landschap Lakonië.
- Overbevolking  gebieden veroveren  oorspronkelijke bevolking = Heloten  zij
hadden geen burgerrecht en bewerkten akkers.
- Sterk leger door strenge opleiding kinderen  leger met staat
o Zwak kind? Achtergelaten in Taygetosgebergte
o Vanaf 7e  trainings- en opleidingskamp (jongens én meisjes)

, o Leerde nauwelijks lezen en schrijven
o Meisjes  20 jaar = trouwen
o Jongens  20 jaar = leger in en leven in kazerne

Staatsvorm:
- 2 erfelijke koningen (raadgevend en rechtgevend, in oorlog  legeraanvoerders)
- Raad der ouderen (gerousia)  30 man incl koningen
- Volksvergadering (apella)  alleen stemmen.
- 5 ephoren: voorzitters van raad van edelen en volksvergadering, bepaalden
buitenlandse politiek en toezicht naleving wetten. Jaarlijks door koningen gekozen.


§3 – Grieken verslaan perzen
1e perzische oorlog:
- Perzië verovert Griekse koloniën  die komen in opstand  Perzen vallen Grieken
aan. Vanuit zee naar Marathon.
- Griekse poleis slechte samenwerking, uiteindelijk tocht gewonnen onder aanvoering
Miltiades (490 v. Chr)
- Herodotus heeft dit beschreven

2e Perzische oorlog:
- Perzen komen terug via zee en land. Bij Thermopylae.
- Door verraad verloor Koning Leonidas en 300 Spartaanse hoplieten (beste soldaat)
- Athene verwoest door Perzische koning Xerxes.
- Bij Sálamis wordt Perzische vloot door Atheense vloot verlagen
- 479: slag bij Patae: Grieken verslaan Perzen onder leiding van Spartanen.


§4 – Grieken strijden onderling
- 477: strijdbond tegen Perzië Athene en andere poleis = Delisch-Attische zeebond.
- 461-446: oorlog Athene en Sparta
- 446-431: Gouden Eeuw Athene  Sparta vreest macht Athene
- 431-404: 2e oorlog tussen Athene en Sparta = Peloponnesische Oorlog
o Gevecht in hele Griekse wereld.
o 431-421: gunstig verloop Athene
o 421: vrede  gunstige voorwaarden voor Athene
o 413-404: verlies Athene doordat Athene verspilt beste deel leger/vloot  Sparta
belemmert landbouw en mijnbouw in Attica  gebrek voedsel/geld. En Perzië kiest
kant Sparta  bondgenoten Athene naar Sparta.
o 406: Atheense vloot venietigd bij Aigospotmoi
o 404: Athene capituleerd door gebrek voedsel.
 Gevolg: Delisch-Attische zeebond opgeheven, muren om Athene afgebroken
en instelling pro Spartaans bewind in Athene. Atheners hielden echter wel
democratie tot eind 4e eeuw.