INDIVIDUELE OPDRACHT NEUROPSYCHOLOGIE
2021-2022
Gedrag in uitvoering: over executieve functies bij kinderen en
pubers – Diana Smidts, Mariëtte Huizinga
Paper
Dietens Femke
, LINK 1
Pagina’s en of titels Hoofdstuk 2: Wat zijn executieve functies? Pag. 13, 16
boek gebruikt bij link Hoofdstuk 3: Wat gebeurt er in het brein? Pag. 21, 22, 23, 26, 29, 30
Pagina’s en of titels Hoofdstuk 7: Algemene omschrijving van ‘executieve functies’ pag. 192,
syllabus gebruik bij link 193 & Anatomie van de prefrontale cortex pag. 200, 201, 202, 203 &
Stoornissen in het executief functioneren pag. 204, 205, 206, 207, 208
In het boek worden de executieve functies uitgelegd als “denkprocessen die het gedrag, de
gedachten en emoties aansturen (Smidts & Huizinga, 2017, p. 13)”. In de cursus wordt ook de nadruk
gelegd op alle aspecten die de executieve functies beïnvloeden, maar hier worden deze functies
controleprocessen genoemd. Het begrip executieve functies slaat dus eigenlijk op de hersenfuncties
die ervoor zorgen dat we gedrag kunnen uitvoeren. Denk hierbij maar aan de volgende functies:
planning, organisatie, emotieregulatie, inhibitie, werkgeheugen, …
In de cursus worden deze functies gesplitst in cool executive functions of denkvaardigheden en in hot
executive functions of regulerende vaardigheden. In het boek komen de volgende executieve
functies aan bod: inhibitie, flexibiliteit, gedragsevaluatie, emotieregulatie, werkgeheugen en plannen
en organiseren. De eerste 4 behoren tot de regulerende vaardigheden. Inhibitie is de vaardigheid die
ervoor zorgt dat we impulsen kunnen onderdrukken m.a.w. weerstand bieden aan afleidingen.
Flexibiliteit wil zeggen dat je je kan aanpassen aan veranderingen denk hierbij aan iets op een andere
manier oplossen. Gedragsevaluatie gaat over je gedrag bijsturen a.d.h.v. feedback of weten wat het
effect van jouw gedrag is op anderen. Emotieregulatie is het onder controle houden van je emoties.
De overige executieve functies die vermeld worden, zijn eerder denkvaardigheden. Werkgeheugen is
de opslagplaats in ons brein waar we taak gerelateerde informatie bewerken. Plannen en
organiseren, ook wel timemanagement genoemd in de cursus, is het vermogen om de tijd in te
schatten, prioriteiten te stellen en om een plan te maken en deze bij te sturen.
Executieve functies worden volop ontwikkeld in de kinderjaren. Deze functies zijn ook op school erg
belangrijk, want ze zorgen ervoor dat het kind een juiste werkhouding krijgt.
Zoals hierboven reeds vermeld zijn executieve functies een verzamelterm voor verschillende
processen. Het is een netwerk van meerdere vaardigheden. Deze functies kan je vergelijken met een
dirigent van een orkest. De dirigent geeft de maat aan en zorgt dat alle orkestleden op elkaar
afgestemd zijn. Mocht er geen dirigent zijn, dan zou het muziekstuk een grote warboel worden.
Kortom, zonder executieve functies is goed georganiseerd gedrag niet mogelijk. De verschillende
cognitieve systemen geraken dan verstoord.
De prefrontale cortex is het hersengebied dat geassocieerd wordt met executieve functies en vooral
dit deel speelt een rol bij het aansturen van gedrag. Een beschadiging van deze cortex kan leiden tot
zwakke executieve functies wat gedragsafwijkingen tot gevolg kan hebben. Denk hierbij maar aan
een verminderde drive, ontremd gedrag, chaotisch gedrag, snel afgeleid zijn, sociaal onaangepast
gedrag, … Een bekend voorbeeld hiervan is het verhaal van Phineas Gage. Een staaf doorboorde zijn
hoofd waardoor hij een blijvend letsel had aan de prefrontale cortex. Na zijn ongeluk was Phineas
niet meer in staat om te werken, zaken te organiseren of om zijn relaties te onderhouden.
2
2021-2022
Gedrag in uitvoering: over executieve functies bij kinderen en
pubers – Diana Smidts, Mariëtte Huizinga
Paper
Dietens Femke
, LINK 1
Pagina’s en of titels Hoofdstuk 2: Wat zijn executieve functies? Pag. 13, 16
boek gebruikt bij link Hoofdstuk 3: Wat gebeurt er in het brein? Pag. 21, 22, 23, 26, 29, 30
Pagina’s en of titels Hoofdstuk 7: Algemene omschrijving van ‘executieve functies’ pag. 192,
syllabus gebruik bij link 193 & Anatomie van de prefrontale cortex pag. 200, 201, 202, 203 &
Stoornissen in het executief functioneren pag. 204, 205, 206, 207, 208
In het boek worden de executieve functies uitgelegd als “denkprocessen die het gedrag, de
gedachten en emoties aansturen (Smidts & Huizinga, 2017, p. 13)”. In de cursus wordt ook de nadruk
gelegd op alle aspecten die de executieve functies beïnvloeden, maar hier worden deze functies
controleprocessen genoemd. Het begrip executieve functies slaat dus eigenlijk op de hersenfuncties
die ervoor zorgen dat we gedrag kunnen uitvoeren. Denk hierbij maar aan de volgende functies:
planning, organisatie, emotieregulatie, inhibitie, werkgeheugen, …
In de cursus worden deze functies gesplitst in cool executive functions of denkvaardigheden en in hot
executive functions of regulerende vaardigheden. In het boek komen de volgende executieve
functies aan bod: inhibitie, flexibiliteit, gedragsevaluatie, emotieregulatie, werkgeheugen en plannen
en organiseren. De eerste 4 behoren tot de regulerende vaardigheden. Inhibitie is de vaardigheid die
ervoor zorgt dat we impulsen kunnen onderdrukken m.a.w. weerstand bieden aan afleidingen.
Flexibiliteit wil zeggen dat je je kan aanpassen aan veranderingen denk hierbij aan iets op een andere
manier oplossen. Gedragsevaluatie gaat over je gedrag bijsturen a.d.h.v. feedback of weten wat het
effect van jouw gedrag is op anderen. Emotieregulatie is het onder controle houden van je emoties.
De overige executieve functies die vermeld worden, zijn eerder denkvaardigheden. Werkgeheugen is
de opslagplaats in ons brein waar we taak gerelateerde informatie bewerken. Plannen en
organiseren, ook wel timemanagement genoemd in de cursus, is het vermogen om de tijd in te
schatten, prioriteiten te stellen en om een plan te maken en deze bij te sturen.
Executieve functies worden volop ontwikkeld in de kinderjaren. Deze functies zijn ook op school erg
belangrijk, want ze zorgen ervoor dat het kind een juiste werkhouding krijgt.
Zoals hierboven reeds vermeld zijn executieve functies een verzamelterm voor verschillende
processen. Het is een netwerk van meerdere vaardigheden. Deze functies kan je vergelijken met een
dirigent van een orkest. De dirigent geeft de maat aan en zorgt dat alle orkestleden op elkaar
afgestemd zijn. Mocht er geen dirigent zijn, dan zou het muziekstuk een grote warboel worden.
Kortom, zonder executieve functies is goed georganiseerd gedrag niet mogelijk. De verschillende
cognitieve systemen geraken dan verstoord.
De prefrontale cortex is het hersengebied dat geassocieerd wordt met executieve functies en vooral
dit deel speelt een rol bij het aansturen van gedrag. Een beschadiging van deze cortex kan leiden tot
zwakke executieve functies wat gedragsafwijkingen tot gevolg kan hebben. Denk hierbij maar aan
een verminderde drive, ontremd gedrag, chaotisch gedrag, snel afgeleid zijn, sociaal onaangepast
gedrag, … Een bekend voorbeeld hiervan is het verhaal van Phineas Gage. Een staaf doorboorde zijn
hoofd waardoor hij een blijvend letsel had aan de prefrontale cortex. Na zijn ongeluk was Phineas
niet meer in staat om te werken, zaken te organiseren of om zijn relaties te onderhouden.
2
