Oncologie
Oncologie (kankerkunde, cancerologie of carcinologie) is de medische kennis en
behandeling van kanker. De term komt van het griekse onkos dat massa of tumor, en het
achtervoegsel -logie dat ‘leer’ of ‘kunde’ betekent.
Kanker is een aandoening die gekenmerkt wordt door de volgende verschijnselen:
- Er zijn cellen die zich onbeheerst vermenigvuldigen en dit blijven doen
- De woekerende cellen breiden zich uit in omliggend weefsel en richten hier schade
aan (invasieve groei of infiltratie)
- De woekerende cellen verspreiden zich ook naar ver weg gelegen plaatsen in het
lichaam (metastasering ofwel uitzaaiing). Dit geschiedt via de lymfevaten (lymfogene
metastasering), via het bloed (hematogene metastasering) en in aanwezige
lichaamsholten (bijvoorbeeld buikholte)
Tumor gezwel of neoplasma
Niet verwarren met:
Zwelling: er is ook sprake van volumetoename, maar daarvoor zijn normale weefsel
componenten zoals vocht en cellen verantwoordelijk. Is meestal maar tijdelijk. (ontstekingen,
bloeduitstortingen)
Hypertrofie: er is ook sprake van volumetoename, maar de cellen zijn in dit geval vergroot in
verband met een functieaanpassing doordat zij meer dan normaal worden belast.
(spierhypertrofie, na krachttraining. Hypertrofie van de hartspier, sporthart)
Atrofie: tegenovergestelde van hypertrofie. Treedt vaak op als de belasting vermindert, maar
ook als de celdeling in het weefsel afneemt, zoals bij de oudere mens
Hyperplasie: toename van cellen in een verder normaal weefselverband. Het
tegenovergestelde van aplasie
Metaplasie: verandering van cellen in een ander celtype, zoals bij chronische irritatie van
weefsels kan voorkomen.
Metaplasie kan het voorstadium zijn van een kwaadaardige aandoening en is evenals
dysplasie ontstaan door chronische prikkeling.
Verhoogde kans op kanker
- Stijgende levensverwachting
- Vergrijzing van de bevolking
- Verandering van de leefgewoonten (roken, eetgewoonten, overgewicht, beweging en
bovenmatige blootstelling aan uv-straling)
Overleving
- Sterke variatie, afhankelijk van tumorsoort en stadium van de ziekte
- Ongeveer 60% van alle kankerpatiënten geneest
- Overlevingskansen van kankerpatiënten stijgen:
o vaak in vroeg stadium ontdekt (bevolkingsonderzoeken)
o Effectievere behandelingen
o Gespecialiseerde centra
- Een aantal vormen van kanker met lage overlevingskansen (maagkanker, longkanker
bij mannen) komen steeds minder voor.
, Prognose afhankelijk van:
- De soort kanker
- De specifieke kenmerken van een tumor
- De grootte van de tumor
- Het wel of niet aanwezig zijn van uitzaaiingen
- Persoonlijke kenmerken van de patiënt
Enkele belangrijke begrippen:
- Kanker is verstoring in evenwicht tussen celgroei en celdood
- Pas klinisch detecteerbaar bij diameter van 1cm, radiologisch detecteerbaar bij
enkele millimeters
- Verandering in genen (deel van ons DNA) zorgen voor verandering van normale cel
in kankercel
- Carcinogenese is het proces van ontstaan van kanker, de wijze waarop kankercellen
ontstaan
- Oncogenen: een gen dat kanker veroorzaakt door mutatie hebben genen een
abnormale invloed op celgroei (gaspedaal)
- Tumorsuppressorgenen: is een gen dat onbeperkte deling van de cel voorkomt en
daarmee het ontstaan van een tumor verhindert
Nieuwvorming goedaardige tumoren:
- Groeit langzaam
- Goed ingekapseld
- Respecteert anatomische grenzen
- Goed gedifferentieerd
- Meestal niet dodelijk maar kan wel gevaarlijk zijn
Redenen voor chirurgie:
- Plaatselijk te veel druk op de omgeving
- Cosmetische redenen
- Excisie voldoende, zelfden recidief
Nieuwvorming kwaadaardige tumoren
- Regulatie van celgroei verstoord, groeit vaak snel
Regulatie van cel differentiatie verstoord
- Infiltratief, houdt zich niet aan anatomische grenzen
- Metastasen via lymfe en bloedbaan
- Verzwakt fysieke gesteldheid
- Onbehandeld een dodelijke afloopt
Carcinoma in situ
- Blijven soms jaren beperkt tot epitheel zonder infiltratie
- Na totale resectie geen risico op metastasering
Oncologie (kankerkunde, cancerologie of carcinologie) is de medische kennis en
behandeling van kanker. De term komt van het griekse onkos dat massa of tumor, en het
achtervoegsel -logie dat ‘leer’ of ‘kunde’ betekent.
Kanker is een aandoening die gekenmerkt wordt door de volgende verschijnselen:
- Er zijn cellen die zich onbeheerst vermenigvuldigen en dit blijven doen
- De woekerende cellen breiden zich uit in omliggend weefsel en richten hier schade
aan (invasieve groei of infiltratie)
- De woekerende cellen verspreiden zich ook naar ver weg gelegen plaatsen in het
lichaam (metastasering ofwel uitzaaiing). Dit geschiedt via de lymfevaten (lymfogene
metastasering), via het bloed (hematogene metastasering) en in aanwezige
lichaamsholten (bijvoorbeeld buikholte)
Tumor gezwel of neoplasma
Niet verwarren met:
Zwelling: er is ook sprake van volumetoename, maar daarvoor zijn normale weefsel
componenten zoals vocht en cellen verantwoordelijk. Is meestal maar tijdelijk. (ontstekingen,
bloeduitstortingen)
Hypertrofie: er is ook sprake van volumetoename, maar de cellen zijn in dit geval vergroot in
verband met een functieaanpassing doordat zij meer dan normaal worden belast.
(spierhypertrofie, na krachttraining. Hypertrofie van de hartspier, sporthart)
Atrofie: tegenovergestelde van hypertrofie. Treedt vaak op als de belasting vermindert, maar
ook als de celdeling in het weefsel afneemt, zoals bij de oudere mens
Hyperplasie: toename van cellen in een verder normaal weefselverband. Het
tegenovergestelde van aplasie
Metaplasie: verandering van cellen in een ander celtype, zoals bij chronische irritatie van
weefsels kan voorkomen.
Metaplasie kan het voorstadium zijn van een kwaadaardige aandoening en is evenals
dysplasie ontstaan door chronische prikkeling.
Verhoogde kans op kanker
- Stijgende levensverwachting
- Vergrijzing van de bevolking
- Verandering van de leefgewoonten (roken, eetgewoonten, overgewicht, beweging en
bovenmatige blootstelling aan uv-straling)
Overleving
- Sterke variatie, afhankelijk van tumorsoort en stadium van de ziekte
- Ongeveer 60% van alle kankerpatiënten geneest
- Overlevingskansen van kankerpatiënten stijgen:
o vaak in vroeg stadium ontdekt (bevolkingsonderzoeken)
o Effectievere behandelingen
o Gespecialiseerde centra
- Een aantal vormen van kanker met lage overlevingskansen (maagkanker, longkanker
bij mannen) komen steeds minder voor.
, Prognose afhankelijk van:
- De soort kanker
- De specifieke kenmerken van een tumor
- De grootte van de tumor
- Het wel of niet aanwezig zijn van uitzaaiingen
- Persoonlijke kenmerken van de patiënt
Enkele belangrijke begrippen:
- Kanker is verstoring in evenwicht tussen celgroei en celdood
- Pas klinisch detecteerbaar bij diameter van 1cm, radiologisch detecteerbaar bij
enkele millimeters
- Verandering in genen (deel van ons DNA) zorgen voor verandering van normale cel
in kankercel
- Carcinogenese is het proces van ontstaan van kanker, de wijze waarop kankercellen
ontstaan
- Oncogenen: een gen dat kanker veroorzaakt door mutatie hebben genen een
abnormale invloed op celgroei (gaspedaal)
- Tumorsuppressorgenen: is een gen dat onbeperkte deling van de cel voorkomt en
daarmee het ontstaan van een tumor verhindert
Nieuwvorming goedaardige tumoren:
- Groeit langzaam
- Goed ingekapseld
- Respecteert anatomische grenzen
- Goed gedifferentieerd
- Meestal niet dodelijk maar kan wel gevaarlijk zijn
Redenen voor chirurgie:
- Plaatselijk te veel druk op de omgeving
- Cosmetische redenen
- Excisie voldoende, zelfden recidief
Nieuwvorming kwaadaardige tumoren
- Regulatie van celgroei verstoord, groeit vaak snel
Regulatie van cel differentiatie verstoord
- Infiltratief, houdt zich niet aan anatomische grenzen
- Metastasen via lymfe en bloedbaan
- Verzwakt fysieke gesteldheid
- Onbehandeld een dodelijke afloopt
Carcinoma in situ
- Blijven soms jaren beperkt tot epitheel zonder infiltratie
- Na totale resectie geen risico op metastasering
