Mens en werk 2
Semester 1
Werkcollege 2: arbeidsrecht
Toepassingsgebied van het arbeidsrecht
• Van toepassing op werknemers uit de particuliere sector
• Zelfstandigen vallen buiten het arbeidsrecht
• Het Belgisch arbeidsrecht heeft enkel geding ten overstaan van werknemers die in België zijn
tewerkgesteld
Opdeling van het arbeidsrecht
Het individueel arbeidsrecht
= arbeidsregels die over de individuele arbeidsrelatie gaan tussen werknemers en werkgevers
(Rechtsregels die de individuele arbeidsrelatie beheren)
Het collectief arbeidsrecht
= arbeidsregels voor alle werknemers en werkgevers van de sector
(Geheel van regels dat de collectieve verhoudingen tussen wergeversorganisaties en
werknemersorganisaties kanaliseert)
De arbeidsreglementering
= uiteenlopende arbeidsregels die bij het overtreden gesanctioneerd worden met een straf
(Verzamelnaam voor een zeer uiteenlopende reeks van beschermende regels waarvan niet-naleving tot
strafvolging kan leiden)
Het sociale handhavingsrecht
= organisaties die zelf gaan controleren of de arbeidsregels worden nageleefd
(Organisatie van het toezicht op de naleving van rechtsregels)
Bronnen van het arbeidsrecht
Nationaal – internationaal
Naleving
• Arbeidsrechtbank: eerste aanleg
o Geschil tussen werkgever en werknemer
• Arbeidshoven: hoger beroep
• Hof van Cassatie
• Europees Hof voor de Rechten van de Mens
o Uitzonderlijke omstandigheden
• Algemene Directie Toezicht op de Sociale Wetten
o Binnen de federale overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg
o Deze administratie controleert of de werkgevers de sociale wetgeving naleven
1
,Eenheidsstatuut
Arbeider versus bediende
• Arbeider
o Werkt met de handen
• Bediende
o Werkt intellectueel
Het eenheidsstatuut is er in België gekomen om ervoor te zorgen dat er geen onderscheid meer gemaakt
werd tussen een arbeider en een bediende.
Het harmoniseert de rechten van de arbeider en de bediende door het afschaffen van de carensdag1 en
het inbrengen van dezelfde rechten bij ontslag.
Arbeidsreglementering
• De algemene arbeidsvoorwaarden en informatie over de werking en de organisatie van het werk
• Reeks verplichte vermeldingen
o O.a. uurrooster, dringende redenen tot verbreking + straffen, EHBO informatie, info m.b.t.
vakantie…
• Strikte procedure voor het opstellen en het wijzigen van het arbeidsreglement
Arbeidsduur en rusttijden
• Onderstaande wetgeving wordt beschouwd als normaal
o De arbeidsduur beperkt is tot 8 uren per dag en 40 uren per week (38 uren per week op
jaarbasis)
o Arbeidsweek: van maandag tot zaterdag
o 's Nachts wordt niet gewerkt
o Feestdagen respecteren
Arbeidsovereenkomsten
Uitvoering van de arbeidsovereenkomst
• Verplichtingen van de werknemer
o Zijn werk zorgvuldig, eerlijk en nauwkeurig te verrichten op de tijd, plaats en wijze zoals is
overeengekomen
o Te handelen volgens de bevelen en de instructies die hem worden gegeven
o Zich ervan te onthouden fabrieksgeheimen, zakengeheimen of geheimen in verband met
persoonlijke of vertrouwelijke aangelegenheden, waarvan hij in de uitoefening van zijn
beroep kennis kan hebben, bekend te maken of daden van oneerlijke concurrentie
o Zich te onthouden van al wat schade (veiligheid) kan berokkenen,
o Arbeidsgereedschap en de ongebruikte grondstoffen in goede staat terug te geven
• Verplichtingen van de werkgever
o Te doen arbeiden op de wijze, tijd en plaats zoals is overeengekomen, (bijv. ter beschikking
stellen van de nodige hulp, hulpmiddelen en materialen)
o Behoorlijke omstandigheden met betrekking tot de veiligheid en de gezondheid
o Het loon te betalen op de overeengekomen wijze, tijd en plaats
o De nodige tijd te geven voor geloofsplichten en burgerlijke verplichtingen
o Zorg en aandacht te wijden aan het onthaal van de werknemers en van de jeugdige
werknemers in het bijzonder
1
Eerste ziektedag bij arbeiders die van het loon wordt afgehaald.
2
, o Te zorgen voor het arbeidsgereedschap evenals voor de persoonlijke voorwerpen die in
bewaring moeten worden gegeven
o De werknemer behoorlijk te huisvesten en gezond en voldoende voedsel verstrekken
ingeval verbintenis om hem kost en inwoning te verschaffen
Uitstroom
ontslag2
Einde van de arbeidsovereenkomst
1. Dood van een van de partijen
2. Opzegging
3. Ontslag om dringende reden
4. Ontslagbescherming en bijzonder procedures
5. Ontslag en herstructurering van de onderneming
Vanaf 1 april 2014 heeft elke ontslagen werknemer uit de privésector het recht om van zijn
werkgever de concrete redenen te kennen die tot het ontslag hebben geleid.
Outplacement
De bedoeling van het outplacement bestaat erin de ontslagen werknemer in staat stellen een
nieuwe job te vinden.
Outplacement is een geheel van begeleidende diensten en adviezen die, in opdracht van een
werkgever, door een dienstverlener, individueel of in groep worden verleend, om een werknemer in
staat te stellen zelf binnen een zo kort mogelijke termijn een betrekking bij een nieuwe werkgever
te vinden of een beroepsbezigheid als zelfstandige te ontplooien.
Vrijwillig
= wanneer de werkgever ervoor kiest om vrijwillig outplacement aan te bieden ookal is hij daartoe
niet wettelijk verplicht
• Geeft richting aan beide partijen
• Outplacement is goed voor je employer branding3
• Kosten besparen
Paritaire comités (hangt samen met de sector)
Wat?
• De paritaire comités zijn de organen van het sociaal overleg op het niveau van de sectoren
Wie?
• In de paritaire comités zetelen vertegenwoordigers van werkgevers en werknemers
• Ondernemingen met aanverwante activiteiten worden gegroepeerd
Bedoeling?
• De regelgeving die aangepast is aan de arbeidsvoorwaarden op hen van toepassing te maken
2
Handeling waarbij één van de partijen expliciet de wil uit om de arbeidsovereenkomst te beëindigen.
3
Het creëren en behouden van een positief imago of reputatie van een bedrijf of organisatie als werkgever voor huidige en
potentiële medewerkers, kandidaten en sollicitanten.
3
, Voorbeeld: PC 200 is het paritair comité voor werknemers die hoofdzakelijk intellectuele arbeid
verrichten. Het gaat dus om een zeer grote en heterogene sector met om en bij de 50.000 bedrijven
en bijna 350.000 bedienden.
Collectieve arbeidsovereenkomsten (CAO’s)
Wat?
• Een akkoord dat gesloten wordt tussen één of meer werknemersorganisaties en één of meer
werkgeversorganisaties of één of meer werkgevers
• Individuele en collectieve betrekkingen tussen werkgevers en werknemers in ondernemingen
worden vastgesteld
• De rechten en verplichtingen worden geregeld
Drie soorten
1. De intersectorale cao’s
Een intersectorale cao wordt gesloten binnen de Nationale Arbeidsraad (NAR). Het behandelt
de meest essentiële rechten en plichten en geldt in principe voor elke werkgever en
werknemer in de privésector in België. Voor de intersectorale cao’s is het typisch dat ze een
nummering krijgen. Elke cao krijgt een nummering.
2. De sectorale cao’s
De sectorale cao wordt opgesteld in een paritair comité en geldt voor een bepaalde
bedrijfstak. Het gaat hierbij dus om afspraken die worden gemaakt specifiek voor 1 sector,
waardoor het toepassingsgebied een stuk beperkter is dan bij de intersectorale cao.
3. De ondernemings-cao's
De ondernemings-cao, oftewel bedrijfs-cao, wordt door de werkgever en
werkgeversorganisatie opgesteld en geldt voor alle individuele medewerkers in een bedrijf.
Feestdagen
• Principe
o De werknemer mag tijdens tien feestdagen per jaar niet worden tewerkgesteld en de
werkgever is gehouden deze niet gepresteerde dagen te betalen
• Vervangingsdag
Om de werknemer tien feestdagen te garanderen stelt de wet dat indien een feestdag
samenvalt met een zondag of een gewone inactiviteitsdag in de onderneming, hij moet
vervangen worden. Deze " vervangingsdag " moet worden vastgesteld op een gewone
activiteitsdag in de onderneming. Deze vervangingsdag verkrijgt de hoedanigheid van een
feestdag voor de werknemers tewerkgesteld in de onderneming. Het aantal uren die op de
vervangingsdag zouden zijn gepresteerd, zijn van geen belang.
• Inhaalrust – toegekend binnen zes weken volgend op de feestdag
o Wanneer een werknemer tijdens een feestdag werd tewerkgesteld, heeft hij recht op
inhaalrust
Ø De in haalrust moet een volle dag bedragen indien de arbeid langer dan vier uren
heeft geduurd
Ø Wanneer de prestatie niet langer dan vier uren heeft geduurd, geniet men van een
halve dag inhaalrust
Ø Voor de deeltijdse werknemers moet de duur van de inhaalrust overeenstemmen
met de werkelijke duur van zijn prestatie
4
Semester 1
Werkcollege 2: arbeidsrecht
Toepassingsgebied van het arbeidsrecht
• Van toepassing op werknemers uit de particuliere sector
• Zelfstandigen vallen buiten het arbeidsrecht
• Het Belgisch arbeidsrecht heeft enkel geding ten overstaan van werknemers die in België zijn
tewerkgesteld
Opdeling van het arbeidsrecht
Het individueel arbeidsrecht
= arbeidsregels die over de individuele arbeidsrelatie gaan tussen werknemers en werkgevers
(Rechtsregels die de individuele arbeidsrelatie beheren)
Het collectief arbeidsrecht
= arbeidsregels voor alle werknemers en werkgevers van de sector
(Geheel van regels dat de collectieve verhoudingen tussen wergeversorganisaties en
werknemersorganisaties kanaliseert)
De arbeidsreglementering
= uiteenlopende arbeidsregels die bij het overtreden gesanctioneerd worden met een straf
(Verzamelnaam voor een zeer uiteenlopende reeks van beschermende regels waarvan niet-naleving tot
strafvolging kan leiden)
Het sociale handhavingsrecht
= organisaties die zelf gaan controleren of de arbeidsregels worden nageleefd
(Organisatie van het toezicht op de naleving van rechtsregels)
Bronnen van het arbeidsrecht
Nationaal – internationaal
Naleving
• Arbeidsrechtbank: eerste aanleg
o Geschil tussen werkgever en werknemer
• Arbeidshoven: hoger beroep
• Hof van Cassatie
• Europees Hof voor de Rechten van de Mens
o Uitzonderlijke omstandigheden
• Algemene Directie Toezicht op de Sociale Wetten
o Binnen de federale overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg
o Deze administratie controleert of de werkgevers de sociale wetgeving naleven
1
,Eenheidsstatuut
Arbeider versus bediende
• Arbeider
o Werkt met de handen
• Bediende
o Werkt intellectueel
Het eenheidsstatuut is er in België gekomen om ervoor te zorgen dat er geen onderscheid meer gemaakt
werd tussen een arbeider en een bediende.
Het harmoniseert de rechten van de arbeider en de bediende door het afschaffen van de carensdag1 en
het inbrengen van dezelfde rechten bij ontslag.
Arbeidsreglementering
• De algemene arbeidsvoorwaarden en informatie over de werking en de organisatie van het werk
• Reeks verplichte vermeldingen
o O.a. uurrooster, dringende redenen tot verbreking + straffen, EHBO informatie, info m.b.t.
vakantie…
• Strikte procedure voor het opstellen en het wijzigen van het arbeidsreglement
Arbeidsduur en rusttijden
• Onderstaande wetgeving wordt beschouwd als normaal
o De arbeidsduur beperkt is tot 8 uren per dag en 40 uren per week (38 uren per week op
jaarbasis)
o Arbeidsweek: van maandag tot zaterdag
o 's Nachts wordt niet gewerkt
o Feestdagen respecteren
Arbeidsovereenkomsten
Uitvoering van de arbeidsovereenkomst
• Verplichtingen van de werknemer
o Zijn werk zorgvuldig, eerlijk en nauwkeurig te verrichten op de tijd, plaats en wijze zoals is
overeengekomen
o Te handelen volgens de bevelen en de instructies die hem worden gegeven
o Zich ervan te onthouden fabrieksgeheimen, zakengeheimen of geheimen in verband met
persoonlijke of vertrouwelijke aangelegenheden, waarvan hij in de uitoefening van zijn
beroep kennis kan hebben, bekend te maken of daden van oneerlijke concurrentie
o Zich te onthouden van al wat schade (veiligheid) kan berokkenen,
o Arbeidsgereedschap en de ongebruikte grondstoffen in goede staat terug te geven
• Verplichtingen van de werkgever
o Te doen arbeiden op de wijze, tijd en plaats zoals is overeengekomen, (bijv. ter beschikking
stellen van de nodige hulp, hulpmiddelen en materialen)
o Behoorlijke omstandigheden met betrekking tot de veiligheid en de gezondheid
o Het loon te betalen op de overeengekomen wijze, tijd en plaats
o De nodige tijd te geven voor geloofsplichten en burgerlijke verplichtingen
o Zorg en aandacht te wijden aan het onthaal van de werknemers en van de jeugdige
werknemers in het bijzonder
1
Eerste ziektedag bij arbeiders die van het loon wordt afgehaald.
2
, o Te zorgen voor het arbeidsgereedschap evenals voor de persoonlijke voorwerpen die in
bewaring moeten worden gegeven
o De werknemer behoorlijk te huisvesten en gezond en voldoende voedsel verstrekken
ingeval verbintenis om hem kost en inwoning te verschaffen
Uitstroom
ontslag2
Einde van de arbeidsovereenkomst
1. Dood van een van de partijen
2. Opzegging
3. Ontslag om dringende reden
4. Ontslagbescherming en bijzonder procedures
5. Ontslag en herstructurering van de onderneming
Vanaf 1 april 2014 heeft elke ontslagen werknemer uit de privésector het recht om van zijn
werkgever de concrete redenen te kennen die tot het ontslag hebben geleid.
Outplacement
De bedoeling van het outplacement bestaat erin de ontslagen werknemer in staat stellen een
nieuwe job te vinden.
Outplacement is een geheel van begeleidende diensten en adviezen die, in opdracht van een
werkgever, door een dienstverlener, individueel of in groep worden verleend, om een werknemer in
staat te stellen zelf binnen een zo kort mogelijke termijn een betrekking bij een nieuwe werkgever
te vinden of een beroepsbezigheid als zelfstandige te ontplooien.
Vrijwillig
= wanneer de werkgever ervoor kiest om vrijwillig outplacement aan te bieden ookal is hij daartoe
niet wettelijk verplicht
• Geeft richting aan beide partijen
• Outplacement is goed voor je employer branding3
• Kosten besparen
Paritaire comités (hangt samen met de sector)
Wat?
• De paritaire comités zijn de organen van het sociaal overleg op het niveau van de sectoren
Wie?
• In de paritaire comités zetelen vertegenwoordigers van werkgevers en werknemers
• Ondernemingen met aanverwante activiteiten worden gegroepeerd
Bedoeling?
• De regelgeving die aangepast is aan de arbeidsvoorwaarden op hen van toepassing te maken
2
Handeling waarbij één van de partijen expliciet de wil uit om de arbeidsovereenkomst te beëindigen.
3
Het creëren en behouden van een positief imago of reputatie van een bedrijf of organisatie als werkgever voor huidige en
potentiële medewerkers, kandidaten en sollicitanten.
3
, Voorbeeld: PC 200 is het paritair comité voor werknemers die hoofdzakelijk intellectuele arbeid
verrichten. Het gaat dus om een zeer grote en heterogene sector met om en bij de 50.000 bedrijven
en bijna 350.000 bedienden.
Collectieve arbeidsovereenkomsten (CAO’s)
Wat?
• Een akkoord dat gesloten wordt tussen één of meer werknemersorganisaties en één of meer
werkgeversorganisaties of één of meer werkgevers
• Individuele en collectieve betrekkingen tussen werkgevers en werknemers in ondernemingen
worden vastgesteld
• De rechten en verplichtingen worden geregeld
Drie soorten
1. De intersectorale cao’s
Een intersectorale cao wordt gesloten binnen de Nationale Arbeidsraad (NAR). Het behandelt
de meest essentiële rechten en plichten en geldt in principe voor elke werkgever en
werknemer in de privésector in België. Voor de intersectorale cao’s is het typisch dat ze een
nummering krijgen. Elke cao krijgt een nummering.
2. De sectorale cao’s
De sectorale cao wordt opgesteld in een paritair comité en geldt voor een bepaalde
bedrijfstak. Het gaat hierbij dus om afspraken die worden gemaakt specifiek voor 1 sector,
waardoor het toepassingsgebied een stuk beperkter is dan bij de intersectorale cao.
3. De ondernemings-cao's
De ondernemings-cao, oftewel bedrijfs-cao, wordt door de werkgever en
werkgeversorganisatie opgesteld en geldt voor alle individuele medewerkers in een bedrijf.
Feestdagen
• Principe
o De werknemer mag tijdens tien feestdagen per jaar niet worden tewerkgesteld en de
werkgever is gehouden deze niet gepresteerde dagen te betalen
• Vervangingsdag
Om de werknemer tien feestdagen te garanderen stelt de wet dat indien een feestdag
samenvalt met een zondag of een gewone inactiviteitsdag in de onderneming, hij moet
vervangen worden. Deze " vervangingsdag " moet worden vastgesteld op een gewone
activiteitsdag in de onderneming. Deze vervangingsdag verkrijgt de hoedanigheid van een
feestdag voor de werknemers tewerkgesteld in de onderneming. Het aantal uren die op de
vervangingsdag zouden zijn gepresteerd, zijn van geen belang.
• Inhaalrust – toegekend binnen zes weken volgend op de feestdag
o Wanneer een werknemer tijdens een feestdag werd tewerkgesteld, heeft hij recht op
inhaalrust
Ø De in haalrust moet een volle dag bedragen indien de arbeid langer dan vier uren
heeft geduurd
Ø Wanneer de prestatie niet langer dan vier uren heeft geduurd, geniet men van een
halve dag inhaalrust
Ø Voor de deeltijdse werknemers moet de duur van de inhaalrust overeenstemmen
met de werkelijke duur van zijn prestatie
4
