Methoden van Onderzoek
Samenvatti ng
Collegejaar: 2021-2022
Radboud Universiteit Nijmegen
1 SOCIAALWETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK EN
WETENSCHAPPELIJKE INTEGRITEIT
Wetenschap is een systematisch geheel van kennis. Met die kennis wordt geprobeerd om allerlei
sociale verschijnselen te beschrijven, te verklaren of te voorspellen. Om tot een geheel te komen
moeten wetenschapsbeoefenaren systematisch tewerk gaan. Hierbij gebruiken zij een
onderzoeksplan. Zo'n plan begint met een probleemstelling de waarden In de vraagstelling en
doelstelling worden onderscheiden. Vanuit die probleemstelling kies je als onderzoeker voor een
onderzoek ontwerp. Hierin staat centraal hoe je te werk gaat.
Waarnemingen hebben met elkaar gemeen dat ze zintuigelijk en dus empirisch waarneembaar zijn.
Een wetenschapper heeft belangstelling voor de losse antwoorden van de geselecteerde
respondenten, maar hij heeft bovenal belangstelling voor de systematische patronen in en de relaties
tussen die antwoorden.
Fundamenteel wetenschappelijk onderzoek heeft als doel om een bijdrage te leveren aan de groei
van wetenschappelijke kennis. Daarnaast is er een wens om onszelf en de wereld waarin wij leven
beter te begrijpen en om deze kennis te delen. Naast fundamenteel onderzoek is er praktijkgericht
onderzoek. Dit heeft als doel om kennis te genereren die direct bijdraagt aan oplossingen van
praktijkproblemen die bestaan bij aanwijsbare personen groepen of organisaties buiten de
wetenschap.
COMMUNICATIEPROCES
Wetenschappers overleggen vaak met elkaar over vraagstellingen, theorieën en hun empirische
waarnemingen. Ze communiceren binnen vakgebied (disciplinair), maar ook buiten hun vakgebied
(multidisciplinair). De communicatie helpt om de kwaliteit van het wetenschappelijke product te
verbeteren. De wetenschappers behandelen elkaar als critical friends: door met andere
wetenschappers te spreken proberen zij hun onderzoekswerk bloot te stellen aan constructieve
commentaren om het zodoende beter te maken. Soms wordt een wetenschappelijk artikel ook peer
reviewed.
Ook de media kunnen het algemene publiek informeren over wetenschappelijk onderzoek. De
bevindingen van wetenschappelijk worden op verschillende manieren In de publieke media door
journalisten gebruikt bijvoorbeeld In de vorm van nieuws. Deze communicatie met het bredere
publiek is verbreider geraakt onder de noemer valorisatie.
DE ETHIEK VAN MENSGEBONDEN ONDERZOEK
Er zijn 3 fundamentele ethische principes uit het Belmont report die je moet hanteren als je
onderzoek met mensen doet:
1. Respect voor personen (respect for persons)
Dit principe draait om de autonomie van mensen én het recht op zelfbeschikking. Je moet
mensen in staat stellen tot geïnformeerd toestemmen met deelname (informed consent)
2. Goed doen (beneficence)
, Je moet de risico's voor de deelnemers tot het minimum beperken en dat kan ook betekenen
dat je misschien helemaal af moet zien van je onderzoek
3. Gerechtigheid (justice)
Dit principe gaat over het vergewissen van eerlijke, redelijke en niet-exploiterende
procedures voor potentiële studieparticipanten. Hieronder valt ook een eerlijke verdeling
van de lasten en de lusten.
PRINCIPES VAN DE WETENSCHAPPELIJKE INTEGRITEIT (NGWI)
Hierin staan 5 principes centraal die gevolgd moeten worden voor wetenschappelijke integriteit.
1. Eerlijkheid
a. Geen ongefundeerde claims
b. Correct rapporteren
c. Verzint of vervalst geen data of bronnen
d. Neemt alternatieve visies en tegenargumenten serieus
e. Open over de onzekerheidsmarges
f. Stelt de resultaten niet gunstiger dan wel ongunstiger voor dan ze zijn
2. Zorgvuldigheid
a. Gebruikt wetenschappelijke methoden
b. Optimale precisie bij het ontwerp, de uitvoering, verslaglegging en disseminatie van
het onderzoek
3. Transparantie
a. Helder op welke data men zich heeft gebaseerd
b. Helder hoe de data zijn verkregen
c. Helder welke resultaten er zijn bereikt en langs welke weg
d. Helder wat de rol van belanghebbenden is geweest
e. De wijze van uitvoering en fasering van het onderzoeksproces moet tenminste voor
vakgenoten te volgen zijn.
Je moet mee kunnen werken aan het beginsel FAIR: Findable, accesible, interoperable, re-
usable.
4. Onafhankelijkheid
a) Men laat zich niet leiden door buitenwetenschappelijke overwegingen van
bijvoorbeeld commerciële of politieke aard
b) Onpartijdigheid
5. Verantwoordelijkheid
a) Men geeft zich rekenschap van het feit dat men als onderzoeker niet in isolement
opereert en daarom binnen de grenzen van het redelijke rekening houdt met de
legitieme belangen van bij het onderzoek betrokken personen en dieren, eventuele
opdrachtgevers en financiers, en van de omgeving.
b) Het onderzoek is maatschappelijk en wetenschappelijk relevant
Wetenschappelijke integriteit gaat dus over wat jij als individuele onderzoeker doet en laat. de
bovenstaande principes moeten leidend zijn bij het maken van al je keuzes. Toch leidt dat niet altijd
tot eenduidigheid over wat de beste beslissing is, want principes kunnen met elkaar op gespannen
voet staan en soms ook tegenstrijdig zijn.
DSW CODE
De Decanenoverleg Sociale Wetenschapen (DSW) Code bevat algemene ethische richtlijnen.
In deze code is veel aandacht voor allerlei ethische kwesties, maar in het bijzonder voor informed
consent. Deelnemers van elk onderzoek moeten de gelegenheid krijgen om de aard en het doel van
het onderzoek te begrijpen alsook de mogelijke consequenties die deelname aan het onderzoek voor
hen heeft. Bovendien moeten zij goed worden geïnformeerd over hun vrijwillige deelname en hun
, recht om die vrijwillige deelname op te zeggen gedurende de loop van het onderzoek zonder
nadelige consequenties en zonder daarvoor een reden te hoeven geven.
Ook zijn er leeftijdsgrenzen binnen een onderzoek. Wanneer deelnemers jonger dan 12 zijn moeten
de ouders gevraagd worden om toestemming. Voor kinderen tussen de 12 en 16 jaar oud moet
zowel de ouder als het kind zelf toestemming geven.
2 HET ONDERZOEKSPLAN
DE TIEN ONDERDELEN VAN EEN ONDERZOEKSPLAN
Het onderzoeksplan bestaat uit twee delen die op zichzelf ook weer onderdelen bevatten.
Probleemstelling
1. Vraagstelling: wat wil je precies weten?
2. Doelstelling: waarom wil je dit weten?
3. Theoretisch raamwerk (conceptueel model)
Onderzoeksontwerp
4. Hoe wil je dit onderzoek opzetten?
a. Grootschalig veldonderzoek
b. Experiment
c. Etnografisch veldonderzoek
d. Analyse van de inhoud van teksten
e. Systematisch literatuuronderzoek en meta-analyse
f. Gebruik van bestaande data
5. Wat wil je voor data verzamelen?
> Dataverzamelingsplan
6. Bij wie wil je de data verzamelen?
> Steekproefplan
7. Wanneer wil je die data verzamelen?
8. Waar wil je die data verzamelen?
9. Hoe wil je die data analyseren?
> Data-analyseplan
10. Hoe wil je rapporteren?
Voor een goed onderzoeksplan moet je als onderzoeker ter voorbereiding literatuuronderzoek doen.
Hierin wordt verkend wat er zoal bekend is, zodat je onder andere de vraagstelling, doelstelling en
theoretisch raamwerk beter kunt kiezen.
Ook is een onderzoeksplan nodig om goedkeuring te verkrijgen van de Ethische Commissie om het
onderzoek te starten. Daarnaast is het handig om te hebben wanneer je wilt overleggen, want
onderzoek doe je maar zelden alleen.
De vraag naar wetenschappelijk onderzoek komt zelden uit de lucht vallen. Vaak moet er een
maatschappelijk probleem worden opgelost. Je kunt onderzoek over de sociale werkelijkheid op
verschillende manieren benaderen. Zo’n benadering wordt ook wel een paradigma genoemd. Twee
belangrijke paradigma’s zijn de empirisch-analytische benadering en de empirisch-interpretatieve
benadering (hoofdstuk 3).
Er zijn drie verschillende typen vraagstellingen:
1. Beschrijvend
Wie, wat voor, welke, wanneer, hoe en in hoeverre?
a) Beschrijvende trend vraagstelling
Er worden ten minste twee tijdstippen vergeleken
Samenvatti ng
Collegejaar: 2021-2022
Radboud Universiteit Nijmegen
1 SOCIAALWETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK EN
WETENSCHAPPELIJKE INTEGRITEIT
Wetenschap is een systematisch geheel van kennis. Met die kennis wordt geprobeerd om allerlei
sociale verschijnselen te beschrijven, te verklaren of te voorspellen. Om tot een geheel te komen
moeten wetenschapsbeoefenaren systematisch tewerk gaan. Hierbij gebruiken zij een
onderzoeksplan. Zo'n plan begint met een probleemstelling de waarden In de vraagstelling en
doelstelling worden onderscheiden. Vanuit die probleemstelling kies je als onderzoeker voor een
onderzoek ontwerp. Hierin staat centraal hoe je te werk gaat.
Waarnemingen hebben met elkaar gemeen dat ze zintuigelijk en dus empirisch waarneembaar zijn.
Een wetenschapper heeft belangstelling voor de losse antwoorden van de geselecteerde
respondenten, maar hij heeft bovenal belangstelling voor de systematische patronen in en de relaties
tussen die antwoorden.
Fundamenteel wetenschappelijk onderzoek heeft als doel om een bijdrage te leveren aan de groei
van wetenschappelijke kennis. Daarnaast is er een wens om onszelf en de wereld waarin wij leven
beter te begrijpen en om deze kennis te delen. Naast fundamenteel onderzoek is er praktijkgericht
onderzoek. Dit heeft als doel om kennis te genereren die direct bijdraagt aan oplossingen van
praktijkproblemen die bestaan bij aanwijsbare personen groepen of organisaties buiten de
wetenschap.
COMMUNICATIEPROCES
Wetenschappers overleggen vaak met elkaar over vraagstellingen, theorieën en hun empirische
waarnemingen. Ze communiceren binnen vakgebied (disciplinair), maar ook buiten hun vakgebied
(multidisciplinair). De communicatie helpt om de kwaliteit van het wetenschappelijke product te
verbeteren. De wetenschappers behandelen elkaar als critical friends: door met andere
wetenschappers te spreken proberen zij hun onderzoekswerk bloot te stellen aan constructieve
commentaren om het zodoende beter te maken. Soms wordt een wetenschappelijk artikel ook peer
reviewed.
Ook de media kunnen het algemene publiek informeren over wetenschappelijk onderzoek. De
bevindingen van wetenschappelijk worden op verschillende manieren In de publieke media door
journalisten gebruikt bijvoorbeeld In de vorm van nieuws. Deze communicatie met het bredere
publiek is verbreider geraakt onder de noemer valorisatie.
DE ETHIEK VAN MENSGEBONDEN ONDERZOEK
Er zijn 3 fundamentele ethische principes uit het Belmont report die je moet hanteren als je
onderzoek met mensen doet:
1. Respect voor personen (respect for persons)
Dit principe draait om de autonomie van mensen én het recht op zelfbeschikking. Je moet
mensen in staat stellen tot geïnformeerd toestemmen met deelname (informed consent)
2. Goed doen (beneficence)
, Je moet de risico's voor de deelnemers tot het minimum beperken en dat kan ook betekenen
dat je misschien helemaal af moet zien van je onderzoek
3. Gerechtigheid (justice)
Dit principe gaat over het vergewissen van eerlijke, redelijke en niet-exploiterende
procedures voor potentiële studieparticipanten. Hieronder valt ook een eerlijke verdeling
van de lasten en de lusten.
PRINCIPES VAN DE WETENSCHAPPELIJKE INTEGRITEIT (NGWI)
Hierin staan 5 principes centraal die gevolgd moeten worden voor wetenschappelijke integriteit.
1. Eerlijkheid
a. Geen ongefundeerde claims
b. Correct rapporteren
c. Verzint of vervalst geen data of bronnen
d. Neemt alternatieve visies en tegenargumenten serieus
e. Open over de onzekerheidsmarges
f. Stelt de resultaten niet gunstiger dan wel ongunstiger voor dan ze zijn
2. Zorgvuldigheid
a. Gebruikt wetenschappelijke methoden
b. Optimale precisie bij het ontwerp, de uitvoering, verslaglegging en disseminatie van
het onderzoek
3. Transparantie
a. Helder op welke data men zich heeft gebaseerd
b. Helder hoe de data zijn verkregen
c. Helder welke resultaten er zijn bereikt en langs welke weg
d. Helder wat de rol van belanghebbenden is geweest
e. De wijze van uitvoering en fasering van het onderzoeksproces moet tenminste voor
vakgenoten te volgen zijn.
Je moet mee kunnen werken aan het beginsel FAIR: Findable, accesible, interoperable, re-
usable.
4. Onafhankelijkheid
a) Men laat zich niet leiden door buitenwetenschappelijke overwegingen van
bijvoorbeeld commerciële of politieke aard
b) Onpartijdigheid
5. Verantwoordelijkheid
a) Men geeft zich rekenschap van het feit dat men als onderzoeker niet in isolement
opereert en daarom binnen de grenzen van het redelijke rekening houdt met de
legitieme belangen van bij het onderzoek betrokken personen en dieren, eventuele
opdrachtgevers en financiers, en van de omgeving.
b) Het onderzoek is maatschappelijk en wetenschappelijk relevant
Wetenschappelijke integriteit gaat dus over wat jij als individuele onderzoeker doet en laat. de
bovenstaande principes moeten leidend zijn bij het maken van al je keuzes. Toch leidt dat niet altijd
tot eenduidigheid over wat de beste beslissing is, want principes kunnen met elkaar op gespannen
voet staan en soms ook tegenstrijdig zijn.
DSW CODE
De Decanenoverleg Sociale Wetenschapen (DSW) Code bevat algemene ethische richtlijnen.
In deze code is veel aandacht voor allerlei ethische kwesties, maar in het bijzonder voor informed
consent. Deelnemers van elk onderzoek moeten de gelegenheid krijgen om de aard en het doel van
het onderzoek te begrijpen alsook de mogelijke consequenties die deelname aan het onderzoek voor
hen heeft. Bovendien moeten zij goed worden geïnformeerd over hun vrijwillige deelname en hun
, recht om die vrijwillige deelname op te zeggen gedurende de loop van het onderzoek zonder
nadelige consequenties en zonder daarvoor een reden te hoeven geven.
Ook zijn er leeftijdsgrenzen binnen een onderzoek. Wanneer deelnemers jonger dan 12 zijn moeten
de ouders gevraagd worden om toestemming. Voor kinderen tussen de 12 en 16 jaar oud moet
zowel de ouder als het kind zelf toestemming geven.
2 HET ONDERZOEKSPLAN
DE TIEN ONDERDELEN VAN EEN ONDERZOEKSPLAN
Het onderzoeksplan bestaat uit twee delen die op zichzelf ook weer onderdelen bevatten.
Probleemstelling
1. Vraagstelling: wat wil je precies weten?
2. Doelstelling: waarom wil je dit weten?
3. Theoretisch raamwerk (conceptueel model)
Onderzoeksontwerp
4. Hoe wil je dit onderzoek opzetten?
a. Grootschalig veldonderzoek
b. Experiment
c. Etnografisch veldonderzoek
d. Analyse van de inhoud van teksten
e. Systematisch literatuuronderzoek en meta-analyse
f. Gebruik van bestaande data
5. Wat wil je voor data verzamelen?
> Dataverzamelingsplan
6. Bij wie wil je de data verzamelen?
> Steekproefplan
7. Wanneer wil je die data verzamelen?
8. Waar wil je die data verzamelen?
9. Hoe wil je die data analyseren?
> Data-analyseplan
10. Hoe wil je rapporteren?
Voor een goed onderzoeksplan moet je als onderzoeker ter voorbereiding literatuuronderzoek doen.
Hierin wordt verkend wat er zoal bekend is, zodat je onder andere de vraagstelling, doelstelling en
theoretisch raamwerk beter kunt kiezen.
Ook is een onderzoeksplan nodig om goedkeuring te verkrijgen van de Ethische Commissie om het
onderzoek te starten. Daarnaast is het handig om te hebben wanneer je wilt overleggen, want
onderzoek doe je maar zelden alleen.
De vraag naar wetenschappelijk onderzoek komt zelden uit de lucht vallen. Vaak moet er een
maatschappelijk probleem worden opgelost. Je kunt onderzoek over de sociale werkelijkheid op
verschillende manieren benaderen. Zo’n benadering wordt ook wel een paradigma genoemd. Twee
belangrijke paradigma’s zijn de empirisch-analytische benadering en de empirisch-interpretatieve
benadering (hoofdstuk 3).
Er zijn drie verschillende typen vraagstellingen:
1. Beschrijvend
Wie, wat voor, welke, wanneer, hoe en in hoeverre?
a) Beschrijvende trend vraagstelling
Er worden ten minste twee tijdstippen vergeleken
