Weekdoelen 5.2
1. De erytropoëse beschrijven bij de foetus en volwassene.
Hematopoëse (hema = bloed ; poëse = maken)
In de holte van een bot (beenmerg) worden bloedcellen gevormd.
Hematopoëtische stamcellen → myeloïde stamcellen OF lymfoïde stamcellen
Myeloïde stamcellen worden:
- Erythrocyt (RBC)
- Megakaryocyte → thrombocyte
- Monocyt / macrofaag
Lymfoïde stamcellen worden:
- T-lymfocyten
- B-lymfocyten
Erytropoëse = maken van RBC
Erytrocyten hebben geen celkern. Ze hebben een korte levensduur, macrofagen breken ze
af, hierbij komt hemoglobine (gesplitst in globine en hergebruikt) en heem vrij (gesplitst in
bilirubine en ijzer, ijzer wordt hergebruikt).
,Hematopoëse volwassene
Erytrocyten worden geproduceerd in het rode beenmerg uit
hematopoëtische stamcellen, waarna ze naar het bloed gaan om
zuurstof te vervoeren. De erytroblast ontdoet zich van de celkern. Zo
ontstaat de reticulocyte. De reticulocyte gaat vanuit het beenmerg
naar de bloedbaan. Daar worden de celorganellen afgestoten en
ontstaat de uiteindelijke erytrocyt. Voor de rijping van rode
bloedcellen zijn en Vitamine B12 en foliumzuur van belang.
Na 120 dagen zijn de rode bloedcellen oud en worden ze
afgebroken door een van de afweercellen, de macrofagen (deze
bevinden zich in de milt, lever en beenmerg). De macrofaag eet de
rode bloedcel op en breekt de cel af, hierdoor komt er hemoglobine
vrij. hemoglobine splitst zich in globine (wat wordt hergebruikt in de
erytropoëse), heem (waarvan het ijzer wordt hergebruikt in de
erytropoëse) en bilirubine dat via de lever en galwegen in de darm
terecht komt waarna het wordt uitgescheiden.
Via voedsel krijgen we ook weer nieuwe voedingsstoffen binnen, zoals aminozuren, suikers,
vetten, vit B12, foliumzuur en ijzer. Al deze stoffen worden gebruikt voor de erytropoëse.
Naast al deze stoffen is er ook een stimulerende stof (een hormoon) nodig om het proces
(erytropoëse) op gang te brengen. De nieren produceren daarom het hormoon erytropoëtine
(EPO). Bij een lage zuurstofconcentratie in het bloed gaan de nieren extra epo produceren.
Hematopoëse foetus
Hematopoëse komt eerst voor in de dooierzak, later in de lever, en uiteindelijk in de milt en
beenmerg. Foetale erytrocyten zijn groter dan volwasse erytrocyten, hierdoor hebben ze een
korte levensduur (90 dagen; HbA= 120 dagen). Als gevolg hiervan stijgt de erytropoëse.
Verder in de zwangerschap worden de erytrocyten steeds kleiner en verliezen ze hun
celkern. Ook de Hb concentratie wordt steeds groter. EPO kan niet over de placenta gaan,
erytropoëse wordt dus gestimuleerd door foetaal erytropoëtine (via de lever, tot de nieren
zijn ontwikkeld).
Hemoglobine is een tetrameer eiwit dat is samengesteld uit twee kopieën van twee
verschillende peptideketens. En die bepalen welk type hemoglobine wordt geproduceerd.
Volwassen hemoglobine (HbA) bestaat uit alfa en beta ketens en foetaal hemoglobine (HbF)
uit alfa en gamma ketens.
De timing van de productie van de verschillende hemoglobines komt overeen met de plaats
waar de hemoglobine productie plaatsvindt:
- Dooierzak: HbE: Gower 1, Gower 2 en Portland
- Lever: HbF: Alfa en gamma
- Beenmerg: HbA: Alfa en beta
De eerste erytrocyten die in de foetale circulatie terechtkomen zijn macrocytisch (rode
bloedcel die groter is dan 100 fL) en genucleëerd (ze hebben een celkern). Naarmate de
ontwikkeling van de foetus vordert, worden steeds meer van de circulerende erytrocyten
kleiner en hebben ze geen kern meer.
, 2. Aan de zwangerschap gerelateerde veranderingen in het bloed verklaren.
Toename bloed en plasma volume
Het maternaal circulerende bloedvolume neemt met 40-50% toe, deze toename wordt
veroorzaakt door een toename van plasmavolume en dit is gevolgd door een toename van
het rode bloedcel volume. De verandering in bloedvolume begint bij 6-8 weken, is bij 12
weken 15% toegenomen en bereikt zijn piek bij 32-34 weken met een extra bloedvolume
van 1200-1600 ml. Vervolgens blijft het bloedvolume stabiel of neemt iets af tot a terme.
Progesteron beïnvloedt het vaatstelsel door de veneuze tonus te verminderen, de capaciteit
van de aderen en de venen te verhogen en de vaatweerstand te verminderen. Door deze
veranderingen kan het vaatstelsel het toegenomen bloedvolume aan.
De bloedviscositeit neemt ongeveer 20% af tijdens de eerste twee trimesters en kan in het
derde trimester iets toenemen. Hierdoor vermindert de weerstand voor bloed om te stromen
en hiermee vermindert de cardiale inspanning die nodig is, hierdoor worden maternale
energiebronnen gespaard.
Toename RBC volume
De toename van het RBC-volume is een gevolg van de verhoogde concentratie circulerende
erytropoëtine (EPO) die erytropoëse en de aanmaak van rode bloedcellen stimuleert. Epo
stijgt tijdens de laatste twee trimesters als gevolg van de effecten van progesteron en
humaan chorion somatomammotropine (HCs).
De mate van RBC-volume verandering hangt af van de ijzervoorraden van de vrouw. De
toename van RBCs reflecteert de toename in zuurstofbehoefte welke 15% toeneemt in de
zwangerschap. De toename van erytropoëse en RBC-volume begint in het eerste trimester
en neemt geleidelijk toe, maar minder snel dan het plasmavolume.
Toename witte bloedcellen en bloedplaatjes
het totale witte bloedcel volume neemt aan het begin van de tweede maand licht toe en
wordt stabiel tijdens het tweede en derde trimester.
De concentratie bloedplaatjes verandert niet significant tijdens de zwangerschap. Er is een
kleine afname, waarschijnlijk als gevolg van hemodilutie.
Serumijzer neemt tijdens de zwangerschap af (meestal na 28 weken) vooral bij vrouwen
zonder adequate ijzervoorraad. De ijzerbehoeften tijdens de zwangerschap worden voldaan
met zowel heem- als non-heemijzer. Serumferritine is een nauwkeurige indicator van de
ijzervoorraden. Bij vrouwen zonder voldoende ijzervoorraden dalen de serumferritine
spiegels tot 30-32 weken en waarna ze stabiliseren. Bij multiparae kan de daling van
serum-ferritine eerder en sterker optreden.
1. De erytropoëse beschrijven bij de foetus en volwassene.
Hematopoëse (hema = bloed ; poëse = maken)
In de holte van een bot (beenmerg) worden bloedcellen gevormd.
Hematopoëtische stamcellen → myeloïde stamcellen OF lymfoïde stamcellen
Myeloïde stamcellen worden:
- Erythrocyt (RBC)
- Megakaryocyte → thrombocyte
- Monocyt / macrofaag
Lymfoïde stamcellen worden:
- T-lymfocyten
- B-lymfocyten
Erytropoëse = maken van RBC
Erytrocyten hebben geen celkern. Ze hebben een korte levensduur, macrofagen breken ze
af, hierbij komt hemoglobine (gesplitst in globine en hergebruikt) en heem vrij (gesplitst in
bilirubine en ijzer, ijzer wordt hergebruikt).
,Hematopoëse volwassene
Erytrocyten worden geproduceerd in het rode beenmerg uit
hematopoëtische stamcellen, waarna ze naar het bloed gaan om
zuurstof te vervoeren. De erytroblast ontdoet zich van de celkern. Zo
ontstaat de reticulocyte. De reticulocyte gaat vanuit het beenmerg
naar de bloedbaan. Daar worden de celorganellen afgestoten en
ontstaat de uiteindelijke erytrocyt. Voor de rijping van rode
bloedcellen zijn en Vitamine B12 en foliumzuur van belang.
Na 120 dagen zijn de rode bloedcellen oud en worden ze
afgebroken door een van de afweercellen, de macrofagen (deze
bevinden zich in de milt, lever en beenmerg). De macrofaag eet de
rode bloedcel op en breekt de cel af, hierdoor komt er hemoglobine
vrij. hemoglobine splitst zich in globine (wat wordt hergebruikt in de
erytropoëse), heem (waarvan het ijzer wordt hergebruikt in de
erytropoëse) en bilirubine dat via de lever en galwegen in de darm
terecht komt waarna het wordt uitgescheiden.
Via voedsel krijgen we ook weer nieuwe voedingsstoffen binnen, zoals aminozuren, suikers,
vetten, vit B12, foliumzuur en ijzer. Al deze stoffen worden gebruikt voor de erytropoëse.
Naast al deze stoffen is er ook een stimulerende stof (een hormoon) nodig om het proces
(erytropoëse) op gang te brengen. De nieren produceren daarom het hormoon erytropoëtine
(EPO). Bij een lage zuurstofconcentratie in het bloed gaan de nieren extra epo produceren.
Hematopoëse foetus
Hematopoëse komt eerst voor in de dooierzak, later in de lever, en uiteindelijk in de milt en
beenmerg. Foetale erytrocyten zijn groter dan volwasse erytrocyten, hierdoor hebben ze een
korte levensduur (90 dagen; HbA= 120 dagen). Als gevolg hiervan stijgt de erytropoëse.
Verder in de zwangerschap worden de erytrocyten steeds kleiner en verliezen ze hun
celkern. Ook de Hb concentratie wordt steeds groter. EPO kan niet over de placenta gaan,
erytropoëse wordt dus gestimuleerd door foetaal erytropoëtine (via de lever, tot de nieren
zijn ontwikkeld).
Hemoglobine is een tetrameer eiwit dat is samengesteld uit twee kopieën van twee
verschillende peptideketens. En die bepalen welk type hemoglobine wordt geproduceerd.
Volwassen hemoglobine (HbA) bestaat uit alfa en beta ketens en foetaal hemoglobine (HbF)
uit alfa en gamma ketens.
De timing van de productie van de verschillende hemoglobines komt overeen met de plaats
waar de hemoglobine productie plaatsvindt:
- Dooierzak: HbE: Gower 1, Gower 2 en Portland
- Lever: HbF: Alfa en gamma
- Beenmerg: HbA: Alfa en beta
De eerste erytrocyten die in de foetale circulatie terechtkomen zijn macrocytisch (rode
bloedcel die groter is dan 100 fL) en genucleëerd (ze hebben een celkern). Naarmate de
ontwikkeling van de foetus vordert, worden steeds meer van de circulerende erytrocyten
kleiner en hebben ze geen kern meer.
, 2. Aan de zwangerschap gerelateerde veranderingen in het bloed verklaren.
Toename bloed en plasma volume
Het maternaal circulerende bloedvolume neemt met 40-50% toe, deze toename wordt
veroorzaakt door een toename van plasmavolume en dit is gevolgd door een toename van
het rode bloedcel volume. De verandering in bloedvolume begint bij 6-8 weken, is bij 12
weken 15% toegenomen en bereikt zijn piek bij 32-34 weken met een extra bloedvolume
van 1200-1600 ml. Vervolgens blijft het bloedvolume stabiel of neemt iets af tot a terme.
Progesteron beïnvloedt het vaatstelsel door de veneuze tonus te verminderen, de capaciteit
van de aderen en de venen te verhogen en de vaatweerstand te verminderen. Door deze
veranderingen kan het vaatstelsel het toegenomen bloedvolume aan.
De bloedviscositeit neemt ongeveer 20% af tijdens de eerste twee trimesters en kan in het
derde trimester iets toenemen. Hierdoor vermindert de weerstand voor bloed om te stromen
en hiermee vermindert de cardiale inspanning die nodig is, hierdoor worden maternale
energiebronnen gespaard.
Toename RBC volume
De toename van het RBC-volume is een gevolg van de verhoogde concentratie circulerende
erytropoëtine (EPO) die erytropoëse en de aanmaak van rode bloedcellen stimuleert. Epo
stijgt tijdens de laatste twee trimesters als gevolg van de effecten van progesteron en
humaan chorion somatomammotropine (HCs).
De mate van RBC-volume verandering hangt af van de ijzervoorraden van de vrouw. De
toename van RBCs reflecteert de toename in zuurstofbehoefte welke 15% toeneemt in de
zwangerschap. De toename van erytropoëse en RBC-volume begint in het eerste trimester
en neemt geleidelijk toe, maar minder snel dan het plasmavolume.
Toename witte bloedcellen en bloedplaatjes
het totale witte bloedcel volume neemt aan het begin van de tweede maand licht toe en
wordt stabiel tijdens het tweede en derde trimester.
De concentratie bloedplaatjes verandert niet significant tijdens de zwangerschap. Er is een
kleine afname, waarschijnlijk als gevolg van hemodilutie.
Serumijzer neemt tijdens de zwangerschap af (meestal na 28 weken) vooral bij vrouwen
zonder adequate ijzervoorraad. De ijzerbehoeften tijdens de zwangerschap worden voldaan
met zowel heem- als non-heemijzer. Serumferritine is een nauwkeurige indicator van de
ijzervoorraden. Bij vrouwen zonder voldoende ijzervoorraden dalen de serumferritine
spiegels tot 30-32 weken en waarna ze stabiliseren. Bij multiparae kan de daling van
serum-ferritine eerder en sterker optreden.
