Hoorcollege 1, Anatomie, fysiologie en pathologie van de
botten en gewrichten
De student kan:
• De bouw en functie van het bot- en gewrichtsstelsel beschrijven en verklaren;
• De twee processen die leiden tot botvorming en groei beschrijven en verklaren;
• De benamingen van de in het college behandelde onderdelen van het
skelet benoemen en hun lokalisatie aanwijzen;
• Het proces van fractuurgenezing beschrijven en verklaren;
• Verschillende soorten fracturen benoemen en verklaren uit hun ontstaanswijze;
• Een aantal pathologische processen beschrijven die leiden tot verstoorde botvorming.
Bouw en functie van het botstelsel beschrijven en verklaren
De samenstelling van het botweefsel
Botweefsel lijkt traag, maar er treden voortdurend veranderingen in op.
- De belangrijkste mineralen in het botweefsel zijn calcium en fosfaat en deze zijn
ingebed in collageenvezels, ze zorgen voor stevig- en hardheid.
- Het belangrijkste eiwit zijn de collageenvezels en deze zorgen voor de elasticiteit van
de botten
- De combinatie van collageenvezels en calcium + fosfaat, maakt een ideale balans
van het bot, wat het minder makkelijk maakt om te breken
- Osteoïd of de botmatrix is een eiwitmengsel dat bestaat uit proreoglycanen en
glycoproteïnen, het is een eiwit dat wordt uitgescheiden door de osteoblasten en als
dit mineraliseert wordt het botweefsel!
- In de botmatrix bevinden zich de osteocyten, osteoblasten en osteoclasten
Een bot is een levend orgaan en is voorzien van een uitgebreide doorbloeding en
zenuwvezels.
Cellen in het botweefselweefsel
In het beenweefsel komen 3 primaire cellen voor, de osteocyten, osteoblasten en
osteoclasten.
Osteocyten
Dit worden ook wel botcellen genoemd en zijn het meest talrijk in het botweefsel, dit zijn
volwassen botcellen en zorgen voor het handhaven van een normale botstructuur.
- Het handhaven van een normale botstructuur doen ze door middel van
calciumzouten in de botmatrix opnieuw te gebruiken en door te helpen bij herstel.
Osteoblasten
Dit zijn de cellen die ‘bouwen’, ze zijn verantwoordelijk voor de vorming van nieuw
beenweefsel en dit wordt ook wel ossificatie genoemd.
- Het vormen van nieuw beenweefsel doen ze door middel van het bevorderen van de
afzetting van calciumzouten in de botmatrix.
- Op willekeurige momenten wordt er door osteoclasten botmatrix verwijderd en de
osteoblasten zullen dit dan weer opnieuw aanmaken.
- Wanneer een osteoblast volledig wordt omgeven door een gecalficeerde matrix kan
het diffunderen als een osteocyt.
, Osteoclasten
Dit zijn mega grote cellen met wel 50 of meer celkernen die verantwoordelijk zijn voor het
afbreken van de botmatrix.
- Het afbreken van de botmatrix doen ze door middel van zuren en enzymen die door
osteoclasten worden afgegeven, deze lossen de botmatrix op en geven de
opgeslagen mineralen vrij aan het bloed
- Dit speelt een belangrijke rol bij de reguleren van calcium en fosfaat concentratie
Extra informatie ter verduidelijking calcium (interne patiënt)
De bijschildklier bevat;
- Chief cells, deze reguleren de concentratie van calcium (net als de C cellen)
o Wanneer de calcium te laag wordt, geven de chief cells het parathyroïdaal
hormoon (PTH) af
Parathyroïdaal hormoon (PTH)
- Verhogen van calcium in het bloed
- Stimuleert osteoclasten -> calcium komt vrij
- Remt osteoblasten
- Verminderd de calcium uitscheiding van urine
De schildklier bevat;
- Calcitonine, dit word geproduceerd in de C-cellen van de schilklier en reguleert de
concentratie calcium in het bloed
Effect
- Verlagen van calcium in het bloed!
- Remmen van osteoclasten in de botten
- Verhogen van calciumuitscheiding via de urine
De algemene bouw van het botweefsel
1. Het periostium (buitenste beenvlies)
a. Dit is een sterk doorbloedde bindweefsellaag die het oppervlak van de botten
bekleed
b. Het zorgt ervoor dat het bot geïsoleerd is en bevat de bloedvaten en
zenuwvezels
c. Het bestaat uit 2 vliezen en het zorgt voor de groei en het herstel van het
binnenste vlies en is belangrijk bij de huishouding van de osteoblasten en
osteoclasten
2. De substantia compacta (compacte beenweefsel)
3. De substantia spongiosa (spongieus beenweefsel)
4. Endosteum
a. Een inwendig beenvlies die alleen aanwezig is bij holle beenderen
5. Rode beenmerg / gele beenmerg
,De substantia compacta
Dit is een stevig en harde structuur, het beschermt het bot zodat dat wanneer je een ‘tikje’
krijgt, je niet meteen het bot zal breken.
- De functionele eenheid van de substantia compacta is de osteon, dit wordt ook wel
‘het systeem van Havers’ genoemd.
- In het osteon bevind zich het centrale kanaal of het kanaal van Haver, hier bevinden
zich één of meer bloedvaten en zenuwen, en hieromheen liggen botlamellen.
o De botlamellen zijn hier cilindervormig en liggen allemaal evenwijdig aan
elkaar
- In de botlamellen liggen osteocyten
o Hierin bevinden zich ingemetselde osteoblasten die niet meer actief zijn, op
het moment dat osteoblasten niet meer actief zijn diffundeert het als een
osteocyten.
- De verbindingskanalen, ook wel Vokmann kanalen genoemd, bieden doorgangen
voor de bloedvaten en de zenuwen.
o Verbinden het centrale kanaal met het periostium en de mergholte.
o Zorgen ook voor de afvoer en aanvoer van stoffen
De substantia spongiosa
Dit is een heel brosse structuur en heeft veel ruimte in zich, het breekt erg snel.
- In het spongieus weefsel is er geen rangschikking in de lamellen en er zijn hier geen
osteonen aanwezig.
- Er bevinden hier trabeculae, dit zijn botbalkjes die groeien in de richting van de
belasting van het bot, zodat er uiteindelijk meer steun komt.
- de holten tussen de spongiosa zijn gevuld met rood beenmerg
Het rode en het gele beenmerg
- In het rode beenmerg worden de bloedcellen aangemaakt
- In het gele beenmerg wordt vetweefsel opgeslagen
De verschillende soorten botten en hun bouw
Het beenderstelsel bevat 206 botten en er zijn 4 verschillende soorten botten die worden
onderscheiden op basis van de bouw en functie;
1. Pijpbeenderen
a. Kort
b. Lang
2. Platte beenderen
3. Onregelmatige beenderen
Pijpbeenderen
Dit zijn holle botten die lang en dun zijn, je heb korte en lange
pijpbeenderen, de bouw van de pijpbeenderen is als volgt;
1. De epifyse
a. Dit zijn de uiteinde van het bot die wat breder zijn
2. De metafyse
a. Dit is het sponsachtige uiteinde wat de epifyse en
de diafyse scheid
3. De diafyse
a. Dit is de schacht van het bot die de mergholte
omgeeft
4. De epifysair schijf
a. Dit is de groeischijf die zich sluit als het bot
volgroeid is, wanneer dit gebeurd verschilt per
persoon en bot
, Platte beenderen
Dit zijn botten die plat en vaak breed zijn, de bouw ervan is als volgt;
1. Dunne laag van substantia compacta met daartussen substantia spongiosa
2. Bevat dus rood beenmerg
Onregelmatige beenderen
Deze zijn onregelmatig van vorm en de bouw ervan is als volgt;
1. Laag van substantia compacta met daartussen substantia spongiosa
Pijpbeenderen
Lang Kort
Humerus Opperarmbeen Metacerpalen Middenhandsbeentjes
Ulna Ellepijp Phalanges Vingers / tenen
Femur Dijbeenbot Metatarsen Middenvoetsbeentjes
Tibia Scheenbeen Tarsalen Voet botten bovenkant
Fibula Kuitbeen Carpalen Hand botten bovenkant
Platte beenderen
Schedelbeenderen
Sternum Borstbeen
Costae Ribben
Scapula Schouderblad
Pelvis Bekken
Onregelmatige beenderen
Vertebrae Ruggengraat
Metacarpalia Middenhandsbeentjes
Metatarsalia Middenvoetsbeentjes
Clavicula Sleutelbeen
Patella (= os. Sesamoides) Knieschijf
De functies van het skelet
Het beenderenstelsel heeft 5 primaire functies
1. Ondersteuning, vorm en stevigheid
2. Opslag, met name van Calcium en Fosfaat maar ook energiereserves die in de vorm
van vetten worden opgeslagen in het gele beenmerg
3. Vorming van bloedcellen, deze worden gevormd in het rode beenmerg wat zich in
veel holten van botten bevind.
4. Bescherming, vooral van de vitale organen en zachte weefsels zoals de hersenen,
ruggenmerg, blaas en de longen.
5. Beweging, in combinatie met de spieren waar deze door middel van pezen kunnen
aanhechten aan het bot fungeert het als een hefboom wat resulteert in beweging.
De twee processen die leiden tot botvorming en groei
Botvorming wordt ook wel ossificatie genoemd. In de ontwikkeling worden kraakbeen of
andere soorten bindweefsel vervangen door beenweefsel, dit word ook wel verbening
genoemd en dan treedt er calcificatie op, dit is een proces voor de afzetting van
calciumzouten.
Er zijn 2 belangrijke soorten verbening;
1. Intramembraneuze verbening
2. Enchondrale verbening
botten en gewrichten
De student kan:
• De bouw en functie van het bot- en gewrichtsstelsel beschrijven en verklaren;
• De twee processen die leiden tot botvorming en groei beschrijven en verklaren;
• De benamingen van de in het college behandelde onderdelen van het
skelet benoemen en hun lokalisatie aanwijzen;
• Het proces van fractuurgenezing beschrijven en verklaren;
• Verschillende soorten fracturen benoemen en verklaren uit hun ontstaanswijze;
• Een aantal pathologische processen beschrijven die leiden tot verstoorde botvorming.
Bouw en functie van het botstelsel beschrijven en verklaren
De samenstelling van het botweefsel
Botweefsel lijkt traag, maar er treden voortdurend veranderingen in op.
- De belangrijkste mineralen in het botweefsel zijn calcium en fosfaat en deze zijn
ingebed in collageenvezels, ze zorgen voor stevig- en hardheid.
- Het belangrijkste eiwit zijn de collageenvezels en deze zorgen voor de elasticiteit van
de botten
- De combinatie van collageenvezels en calcium + fosfaat, maakt een ideale balans
van het bot, wat het minder makkelijk maakt om te breken
- Osteoïd of de botmatrix is een eiwitmengsel dat bestaat uit proreoglycanen en
glycoproteïnen, het is een eiwit dat wordt uitgescheiden door de osteoblasten en als
dit mineraliseert wordt het botweefsel!
- In de botmatrix bevinden zich de osteocyten, osteoblasten en osteoclasten
Een bot is een levend orgaan en is voorzien van een uitgebreide doorbloeding en
zenuwvezels.
Cellen in het botweefselweefsel
In het beenweefsel komen 3 primaire cellen voor, de osteocyten, osteoblasten en
osteoclasten.
Osteocyten
Dit worden ook wel botcellen genoemd en zijn het meest talrijk in het botweefsel, dit zijn
volwassen botcellen en zorgen voor het handhaven van een normale botstructuur.
- Het handhaven van een normale botstructuur doen ze door middel van
calciumzouten in de botmatrix opnieuw te gebruiken en door te helpen bij herstel.
Osteoblasten
Dit zijn de cellen die ‘bouwen’, ze zijn verantwoordelijk voor de vorming van nieuw
beenweefsel en dit wordt ook wel ossificatie genoemd.
- Het vormen van nieuw beenweefsel doen ze door middel van het bevorderen van de
afzetting van calciumzouten in de botmatrix.
- Op willekeurige momenten wordt er door osteoclasten botmatrix verwijderd en de
osteoblasten zullen dit dan weer opnieuw aanmaken.
- Wanneer een osteoblast volledig wordt omgeven door een gecalficeerde matrix kan
het diffunderen als een osteocyt.
, Osteoclasten
Dit zijn mega grote cellen met wel 50 of meer celkernen die verantwoordelijk zijn voor het
afbreken van de botmatrix.
- Het afbreken van de botmatrix doen ze door middel van zuren en enzymen die door
osteoclasten worden afgegeven, deze lossen de botmatrix op en geven de
opgeslagen mineralen vrij aan het bloed
- Dit speelt een belangrijke rol bij de reguleren van calcium en fosfaat concentratie
Extra informatie ter verduidelijking calcium (interne patiënt)
De bijschildklier bevat;
- Chief cells, deze reguleren de concentratie van calcium (net als de C cellen)
o Wanneer de calcium te laag wordt, geven de chief cells het parathyroïdaal
hormoon (PTH) af
Parathyroïdaal hormoon (PTH)
- Verhogen van calcium in het bloed
- Stimuleert osteoclasten -> calcium komt vrij
- Remt osteoblasten
- Verminderd de calcium uitscheiding van urine
De schildklier bevat;
- Calcitonine, dit word geproduceerd in de C-cellen van de schilklier en reguleert de
concentratie calcium in het bloed
Effect
- Verlagen van calcium in het bloed!
- Remmen van osteoclasten in de botten
- Verhogen van calciumuitscheiding via de urine
De algemene bouw van het botweefsel
1. Het periostium (buitenste beenvlies)
a. Dit is een sterk doorbloedde bindweefsellaag die het oppervlak van de botten
bekleed
b. Het zorgt ervoor dat het bot geïsoleerd is en bevat de bloedvaten en
zenuwvezels
c. Het bestaat uit 2 vliezen en het zorgt voor de groei en het herstel van het
binnenste vlies en is belangrijk bij de huishouding van de osteoblasten en
osteoclasten
2. De substantia compacta (compacte beenweefsel)
3. De substantia spongiosa (spongieus beenweefsel)
4. Endosteum
a. Een inwendig beenvlies die alleen aanwezig is bij holle beenderen
5. Rode beenmerg / gele beenmerg
,De substantia compacta
Dit is een stevig en harde structuur, het beschermt het bot zodat dat wanneer je een ‘tikje’
krijgt, je niet meteen het bot zal breken.
- De functionele eenheid van de substantia compacta is de osteon, dit wordt ook wel
‘het systeem van Havers’ genoemd.
- In het osteon bevind zich het centrale kanaal of het kanaal van Haver, hier bevinden
zich één of meer bloedvaten en zenuwen, en hieromheen liggen botlamellen.
o De botlamellen zijn hier cilindervormig en liggen allemaal evenwijdig aan
elkaar
- In de botlamellen liggen osteocyten
o Hierin bevinden zich ingemetselde osteoblasten die niet meer actief zijn, op
het moment dat osteoblasten niet meer actief zijn diffundeert het als een
osteocyten.
- De verbindingskanalen, ook wel Vokmann kanalen genoemd, bieden doorgangen
voor de bloedvaten en de zenuwen.
o Verbinden het centrale kanaal met het periostium en de mergholte.
o Zorgen ook voor de afvoer en aanvoer van stoffen
De substantia spongiosa
Dit is een heel brosse structuur en heeft veel ruimte in zich, het breekt erg snel.
- In het spongieus weefsel is er geen rangschikking in de lamellen en er zijn hier geen
osteonen aanwezig.
- Er bevinden hier trabeculae, dit zijn botbalkjes die groeien in de richting van de
belasting van het bot, zodat er uiteindelijk meer steun komt.
- de holten tussen de spongiosa zijn gevuld met rood beenmerg
Het rode en het gele beenmerg
- In het rode beenmerg worden de bloedcellen aangemaakt
- In het gele beenmerg wordt vetweefsel opgeslagen
De verschillende soorten botten en hun bouw
Het beenderstelsel bevat 206 botten en er zijn 4 verschillende soorten botten die worden
onderscheiden op basis van de bouw en functie;
1. Pijpbeenderen
a. Kort
b. Lang
2. Platte beenderen
3. Onregelmatige beenderen
Pijpbeenderen
Dit zijn holle botten die lang en dun zijn, je heb korte en lange
pijpbeenderen, de bouw van de pijpbeenderen is als volgt;
1. De epifyse
a. Dit zijn de uiteinde van het bot die wat breder zijn
2. De metafyse
a. Dit is het sponsachtige uiteinde wat de epifyse en
de diafyse scheid
3. De diafyse
a. Dit is de schacht van het bot die de mergholte
omgeeft
4. De epifysair schijf
a. Dit is de groeischijf die zich sluit als het bot
volgroeid is, wanneer dit gebeurd verschilt per
persoon en bot
, Platte beenderen
Dit zijn botten die plat en vaak breed zijn, de bouw ervan is als volgt;
1. Dunne laag van substantia compacta met daartussen substantia spongiosa
2. Bevat dus rood beenmerg
Onregelmatige beenderen
Deze zijn onregelmatig van vorm en de bouw ervan is als volgt;
1. Laag van substantia compacta met daartussen substantia spongiosa
Pijpbeenderen
Lang Kort
Humerus Opperarmbeen Metacerpalen Middenhandsbeentjes
Ulna Ellepijp Phalanges Vingers / tenen
Femur Dijbeenbot Metatarsen Middenvoetsbeentjes
Tibia Scheenbeen Tarsalen Voet botten bovenkant
Fibula Kuitbeen Carpalen Hand botten bovenkant
Platte beenderen
Schedelbeenderen
Sternum Borstbeen
Costae Ribben
Scapula Schouderblad
Pelvis Bekken
Onregelmatige beenderen
Vertebrae Ruggengraat
Metacarpalia Middenhandsbeentjes
Metatarsalia Middenvoetsbeentjes
Clavicula Sleutelbeen
Patella (= os. Sesamoides) Knieschijf
De functies van het skelet
Het beenderenstelsel heeft 5 primaire functies
1. Ondersteuning, vorm en stevigheid
2. Opslag, met name van Calcium en Fosfaat maar ook energiereserves die in de vorm
van vetten worden opgeslagen in het gele beenmerg
3. Vorming van bloedcellen, deze worden gevormd in het rode beenmerg wat zich in
veel holten van botten bevind.
4. Bescherming, vooral van de vitale organen en zachte weefsels zoals de hersenen,
ruggenmerg, blaas en de longen.
5. Beweging, in combinatie met de spieren waar deze door middel van pezen kunnen
aanhechten aan het bot fungeert het als een hefboom wat resulteert in beweging.
De twee processen die leiden tot botvorming en groei
Botvorming wordt ook wel ossificatie genoemd. In de ontwikkeling worden kraakbeen of
andere soorten bindweefsel vervangen door beenweefsel, dit word ook wel verbening
genoemd en dan treedt er calcificatie op, dit is een proces voor de afzetting van
calciumzouten.
Er zijn 2 belangrijke soorten verbening;
1. Intramembraneuze verbening
2. Enchondrale verbening
