Samenvatting Macronutriënten: Chemie - Pathologie - Voedingsleer - Psychologie - Diëtetiek blok 1.3

Macronutriënten




Met o.a.
- Chemie
- Pathologie
- Voedingsleer
- Psychologie
- Diëtetiek



1

,Chemie
Les 1
De functie, structuur, opbouw, vorming en relatie met gezondheid van vet,
cholesterol en fosfolipiden in het lichaam

Vet
- Functie = brandstof – energiereserves – celmembranen –vitamines
- Structuur = C – H –O
- Opbouw = glycerol + 3 vetzuren
- Vorming = Desaturasen = enzym die een elektron van een molecuul op een
ander molecuul kan overbrengen.
Elongasen = verlengt de koolstofketen met 2 C atomen.
- Relatie met gezondheid = Essentiële vetzuren kan het lichaam niet zelf
aanmaken. Hebben 2 of meer cis- dubbele bindingen waarbij de eerste dubbele
binding vanaf de methylkant op een plek zit waar het lichaam ze niet zelf kan
maken ω-6 & ω-3

Essentieel
Linolzuur LA ω-6 18:2, n-6 C18H32O2 Linoleic
а-linoleenzuur ALA ω-3 18:3, n-3 C18H30O2 Linolenic
Eicosapentaeenzuur EPA ω-3 20:5, n-3 C20H30O2
Docosahexaeenzuur DHA ω-3 22:6, n-3 C22H32O2

Semi-essentieel
Arachidonzuur AA ω-6 20:4, n-6 C20H32O2
λ-linoleenzuur GLA ω-6 18:3, n-6 C18H30O2
Eicosapentaeenzuur EPA ω-3 20:5, n-3 C20H30O2
Docosahexaeenzuur DHA ω-3 22:6, n-3 C22H32O2

- Linolzuur  arachidonzuur
- Alfa-linoleenzuur  eicosapentaeenzuur, EPA
 docosahexaeenzuur, DHA
Ideaal patroon = 5 keer omega 6 vetzuur in verhouding tot 1 omgega 3 vetzuur
Huidig patroon = 20 keer omega 6 vetzuur in verhouding tot 1 omega 3 vetzuur

Cholesterol
- Functie = Celwanden – hormonen – voorloper vitamine D – productie galzuren
- Structuur = C – H – O
- Opbouw = In het cytoplasma, uit acetyl-CoA.
- Relatie met gezondheid = Endogeen (lichaam) cholesterol = 600-800 mg/dag
Exogeen (voeding) cholesterol = 250 – 300 mg/dag  2 : 1
Cholesterol verlaat lichaam idvv vrij cholesterol of idvv galzure zouten in gal


Lipiden
Voorbeelden van lipiden zijn
 fosfolipiden (in celmembranen)
 cholesterol (in celmembranen en in het
bloed)
 triglyceriden (de eetbare vetten en oliën)
 steroïden (in hormonen en
geneesmiddelen) 2
 eicosanoïden (in prostaglandinen)

,Fosfolipiden
- Functie = Onderdeel van celmembraan met. Bekendste fosfolipiden is lecithine.
- Structuur = Vetachtige stoffen; glycerol + 2 vetzuren + 1 fosforzuur
- Opbouw = Hydrofiele kop en hydrofobe staart
- Relatie celmembranen = Celmembraan bestaat uit dubbele laag fosfolipiden
- Toepassingen in kookprocessen =




Vettransport
K.K.V (albuminen) L.K.V (chylomicronen)
1. Transport door darmwand 1. Transport door darmwand: micel
2. Bloedbaan - triglyceride - chylomicronen
3. Lever 2. Lymfebaan
3. Bloedbaan
4. Lever

Les 2
De bouw, functie, samenstelling en transport van lipoptroteïnen, triglyceriden,
vetzuren en cholesterol via de bloedsomloop beschrijven en uitleggen.

Lipoproteïne = bestaat uit mantel van eiwitten & vet/cholesterol in de mantel 
transport van vetten in de bloedbaan naar weefsel die vet verbruikt/opslaat
1. Chylomicronen 2. VLDL
 exogeen vet  endogeen vet
 uit voeding  uit lever

2. LDL 3. HDL
 cholesterol  cholesterol
 van lever naar cel  van cel naar lever

Chylomicronen VLDL LDL HDL
Triglyceride 83% 50% 11% 7%
Eiwitten 2% 10% 25% 50%
Cholesterol 8% 20% 50% 20%

Transport chylomicronen, VLDL, LDL en HDL
- Micel = met galzure zouten (kan door darmwand)
- Chylomicronen = zonder galzure zouten
- Exogeen = Darmen naar lever
- Endogeen = Lever naar cellen & terug




3

, Een relatie leggen tussen bloedwaarden en tijdstip van triglyceriden, cholesterol
en het risico op hart- en vaatziekten
- Normaalwaarde totaal cholesterol = 5 mmol/L of lager
- LDL = < 3 mmol/l
- HDL = (m) 0,9 – 1,7 mmol/l (v) 1,1 – 2,0 mmol/l
- Triglyceriden 0,6 - 2,2 mmol/l
- Triglyceriden = cholesterol uit voeding, dus momentopname  nuchter
- LDL cholesterol = endogeen cholesterol gemaakt na de lever  niet nuchter
- Voeding heeft geen invloed op HDL, wel LDL
- Veel verzadigde vetzuren  meer aanmaak cholesterol (LDL) in het lichaam 
lever neemt niet goed op  blijft in lichaam achter
- Transvet & verzadigde vetzuren verhogen kans op hart&vaakziekte
- Onverzadigde vetten verlaagt kans op hart&vaatziekte

Les 3
De bouw, vorming en de functie van de eicosanoiden in het lichaam beschrijven
en uitleggen
- Eicosanoïden (uit EPA) = beïnvloedt specifieke cellen, bijvoorbeeld verwijden
bloedvaten, voorkomen trombose, hartritme, ontstekingen. Eicosanoïden
zijn paracriene hormonen; hormonen die door de cel zelf worden geproduceerd,
het hormoon uitzendt en waarnaar het hormoon ook weer terugkeert
 Lipiden
 eicosanoïden:
o prostaglandines (PG),
o tromboxanen (TX),
o leukotriënen (LT)
o lipoxines(LX)

Een relatie leggen tussen de tromboxanen en prostaglandine en hart- en
vaatziekten
- Tromboxanen = bloedvatvernauwing, bevorderen trombose
 verhogen kans op hart&vaatziektes (wel nuttig voor stolling bij wondjes)
- Prostaglandines = bloedvatverwijding, voorkomen trombose
 verminderen kans op hart&vaatziektes



4