BELGISCH PUBLIEKRECHT
SAMENVATTING (2020-2021)
“België is een meergelaagde, democratische rechtsstaat in Europa.”
DEEL 1: BELGIË, ZIJN BURGERS EN HUN RECHTEN (P.20)
WAT IS DE BELGISCHE STAAT?
CO N ST IT UT IE VE BE ST AN DDE LE N VAN E E N STA AT :
1. Permanente bevolking
2. Afgebakend gebied (soms veranderlijk)
3. Overheid
4. Internationaal erkend
o Kosovo, Palestina, … nog steeds niet int. Erkend
GE VO L GE N VAN KWA L IFICA T IE A LS ST A AT :
1. Rechtspersoonlijkheid
- Dat we een eigen juridische identiteit hebben als staat.
2. Soevereiniteit
- Een staat mag zelf beslissen hoe zijn politieke instellingen en
bestuursvormen in elkaar zitten. = één van de hoekstenen internationaal
recht. Anders moeien landen zich met elkaar. Soms geven we een deeltje
van de soevereiniteit af om er zelf voordeel uit te halen bv. EU.
3. Internationale immuniteit
- Staten kunnen niet voor een buitenlandse rechtbank worden gebracht.
4. Rechtsmacht
- Mogelijkheid om overheidstaken uit te voeren. Bv: politie van België kan
niet binnen vallen in FR.
BURGERSCHAP
Principe: wet is van toepassing in elke situatie en elke persoon die zich op het
grondgebied bevindt.
i. Soms: Extraterritoriale werking van het Belgische recht.
ii. Toepassing van vreemd recht door Belgische rechters
‘PE RSO NE N MET DE BE LGISCHE N AT IO N ALITE IT .’
• Nationaliteit = soevereine aangelegenheid → staat bepaalt zelf nationaliteitsrecht
• Nationaliteit op basis van: afstamming en/of plaats van geboorte.
Combinatie is mogelijk → twee nationaliteiten: bipatriditeit
Maar ook ‘staatloos’: apatriditeit
• Voordeel: diplomatiek beschermrecht
1
, [ Belgisch publiekrecht – samenvatting ] 2020-2021
• In België: wetboek Belgische nationaliteit
§ Toekenning:
Afstamming van een Belg & geboren in België
§ Verkrijging:
Onder bepaalde voorwaarden: nationaliteitsverklaring (pg 31). (RECHT)
Subsidiair: naturalisatie (pg 32). (GUNST)
§ Verlies:
Afstand (zelf)
Uitzonderlijk vervallenverklaring (opgelegd)
PE RSO NE N ZON DER DE BE LGISCHE NA T ION ALITE IT
• Grotendeels dezelfde fundamentele rechten (Art 191 GW + art 1 EVRM),
beperktere politieke rechten:
- Enkel voorwaardelijk actief kiesrecht bij gemeenteraadsverkiezingen
- Enkel Belgen kunnen in overheidsdiensten worden benoemd (nuance EU)
**** Belgische nationaliteit brengt ook plichten met zich mee (bv opkomstplicht
verkiezingen) ****
• Toegang tot het grondgebied:
o Onderdaan van een staat d.p.b. EVRM kan niet uit land gezet worden
(individueel of collectief) en kunnen het recht niet ontnomen worden om
het grondgebied van hun staat te betreden (beide EVRM).
o Vreemdelingen: andere complexe regeling.
▪ Toegang indien voldoen aan:
• Vreemdelingenwet
• Europese Unierecht
• Specifieke internationale verdragen
o VN verdrag mbt status van vluchtelingen
• Niet het geval → geen toegang
▪ Wettig verblijvende vluchteling kan in beginsel niet worden uitgezet
tenzij als wettelijk gegronde beslissing én
• Toegestaan redenen aan te voeren tegen zijn uitzetting
• Kan zaak opnieuw doen beoordelen
2
, [ Belgisch publiekrecht – samenvatting ] 2020-2021
• Zich met dit doel te doen vertegenwoordigen bij bevoegde
instantie
• Uitzetting kan alvorens hij die rechten heeft kunnen
uitoefenen wanneer noodzakelijk voor de openbare orde of
nationale veiligheid.
▪ Onwettig verblijf = bevel om grondgebied te verlaten.
• Onder dwang kan maar:
o Verbod indien risico schending art 3 EVRM (verbod
foltering)
o Verbod op collectieve uitzetting, art 4 Vierde protocol
EVRM
BURGE RS VAN DE E URO PESE UN IE
Burger EU land = EU-burger
Bijzondere rechten:
- Vrij verkeer van personen (handvest)
- Actief en passief kiesrecht bij gemeenteraadsverkiezingen en Europese
verkiezingen
- Recht op bescherming van diplomatieke en consulaire instanties van alle
EU lidstaten
FUNDAMENTELE RECHTEN
BRO NN EN VA N FUNDA ME NT ELE RE CHT E N
• Grondwettelijke rechten
o Belgische Grondwet
▪ 1831: zeer vooruitstrevend
▪ Reactie op Willem I
• Persvrijheid
• Vrijheid onderwijs
• Verbod preventieve maatregelen…
▪ Nooit herschreven, wel aangevuld + EVRM
▪ Evolutie
• Eerst burgerlijke en politieke rechten: vooral negatieve
verplichtingen (wat overheid niet mag doen)
• Daarna sociale, economische en culturele rechten
• Ten slotte collectieve rechten: negatieve en positieve
verplichtingen (wat overheid wel en niet moet doen)
• Europese grondrechten
o De Raad van Europa – EVRM (na WO II Raad van Europa)
▪ Internationale organisatie
▪ Intergouvernementele aanpak
▪ Doelstellingen
3
, [ Belgisch publiekrecht – samenvatting ] 2020-2021
• Bevorderen rechtsstaat
• Bevorderen democratie
• Fundamentele rechten
▪ Specifieke initiatieven
• Terrorisme
• Onderwijs
• Cultuur
▪ Samenstelling:
• 47 verdragsstaten + observers (staten die geen lid zijn van
raad van Europa maar vinden wel interessant)
▪ Middel: internationale verdragen voorbereiden
• EVRM, handvest lokale autonomie, herziening ESH, …
• Soms specifieke toezicht mechanismes: bv CPT (commissie
preventie tortuur)
▪ Belangrijkste instellingen
• Parlementaire vergadering (overlegfunctie)
o 4x per jaar over resoluties, aanbevelingen, nieuwe
verdragen
• Comité van ministers
o Beleid, budget, toezicht uitvoering arresten van EHRM
• Europees Hof voor de Rechten van de Mens
o Afdwingen van EVRM
o De Europese Unie
▪ Supranationaal (boven de staten)
▪ Algemene doelstellingen
• Aanvankelijk: vrede door economische integratie
• Nu: veel meer nl. rechtsstaat en fundamentele rechten
▪ Basiswaarde EU:
• Rechtsstaat en eerbiediging mensenrechten
▪ Mogelijke toetreding van EU tot EVRM
▪ Handvest van de grondrechten (catalogus van de grondrechten die de EU wil)
• Dezelfde juridische waarde als VEU en VWEU
o Verdrag Europese Unie en Verdrag Werking EU
• Beperkte toepassing
o Alle EU-instellingen, organen en instanties
o Lidstaten bij uitvoering EU-recht (bv: omzetten
richtlijn)
• Traditionele grondrechten maar ook nieuwe
o Bescherming persoonsgegevens
o Vrijheid kunsten en wetenschappen
o Rechten EU-burgers
• Mondiale rechten
o Verenigde Naties
▪ BuPo-verdrag: betreffende burgerlijke en politieke rechten
▪ ECOSOC-verdrag: economische, sociale en culturele rechten
▪ Verschillende thematische verdragen
• Vrouwenverdrag
• Antifolterverdrag
• Verdrag inzake rechten personen met handicap
• …
4
SAMENVATTING (2020-2021)
“België is een meergelaagde, democratische rechtsstaat in Europa.”
DEEL 1: BELGIË, ZIJN BURGERS EN HUN RECHTEN (P.20)
WAT IS DE BELGISCHE STAAT?
CO N ST IT UT IE VE BE ST AN DDE LE N VAN E E N STA AT :
1. Permanente bevolking
2. Afgebakend gebied (soms veranderlijk)
3. Overheid
4. Internationaal erkend
o Kosovo, Palestina, … nog steeds niet int. Erkend
GE VO L GE N VAN KWA L IFICA T IE A LS ST A AT :
1. Rechtspersoonlijkheid
- Dat we een eigen juridische identiteit hebben als staat.
2. Soevereiniteit
- Een staat mag zelf beslissen hoe zijn politieke instellingen en
bestuursvormen in elkaar zitten. = één van de hoekstenen internationaal
recht. Anders moeien landen zich met elkaar. Soms geven we een deeltje
van de soevereiniteit af om er zelf voordeel uit te halen bv. EU.
3. Internationale immuniteit
- Staten kunnen niet voor een buitenlandse rechtbank worden gebracht.
4. Rechtsmacht
- Mogelijkheid om overheidstaken uit te voeren. Bv: politie van België kan
niet binnen vallen in FR.
BURGERSCHAP
Principe: wet is van toepassing in elke situatie en elke persoon die zich op het
grondgebied bevindt.
i. Soms: Extraterritoriale werking van het Belgische recht.
ii. Toepassing van vreemd recht door Belgische rechters
‘PE RSO NE N MET DE BE LGISCHE N AT IO N ALITE IT .’
• Nationaliteit = soevereine aangelegenheid → staat bepaalt zelf nationaliteitsrecht
• Nationaliteit op basis van: afstamming en/of plaats van geboorte.
Combinatie is mogelijk → twee nationaliteiten: bipatriditeit
Maar ook ‘staatloos’: apatriditeit
• Voordeel: diplomatiek beschermrecht
1
, [ Belgisch publiekrecht – samenvatting ] 2020-2021
• In België: wetboek Belgische nationaliteit
§ Toekenning:
Afstamming van een Belg & geboren in België
§ Verkrijging:
Onder bepaalde voorwaarden: nationaliteitsverklaring (pg 31). (RECHT)
Subsidiair: naturalisatie (pg 32). (GUNST)
§ Verlies:
Afstand (zelf)
Uitzonderlijk vervallenverklaring (opgelegd)
PE RSO NE N ZON DER DE BE LGISCHE NA T ION ALITE IT
• Grotendeels dezelfde fundamentele rechten (Art 191 GW + art 1 EVRM),
beperktere politieke rechten:
- Enkel voorwaardelijk actief kiesrecht bij gemeenteraadsverkiezingen
- Enkel Belgen kunnen in overheidsdiensten worden benoemd (nuance EU)
**** Belgische nationaliteit brengt ook plichten met zich mee (bv opkomstplicht
verkiezingen) ****
• Toegang tot het grondgebied:
o Onderdaan van een staat d.p.b. EVRM kan niet uit land gezet worden
(individueel of collectief) en kunnen het recht niet ontnomen worden om
het grondgebied van hun staat te betreden (beide EVRM).
o Vreemdelingen: andere complexe regeling.
▪ Toegang indien voldoen aan:
• Vreemdelingenwet
• Europese Unierecht
• Specifieke internationale verdragen
o VN verdrag mbt status van vluchtelingen
• Niet het geval → geen toegang
▪ Wettig verblijvende vluchteling kan in beginsel niet worden uitgezet
tenzij als wettelijk gegronde beslissing én
• Toegestaan redenen aan te voeren tegen zijn uitzetting
• Kan zaak opnieuw doen beoordelen
2
, [ Belgisch publiekrecht – samenvatting ] 2020-2021
• Zich met dit doel te doen vertegenwoordigen bij bevoegde
instantie
• Uitzetting kan alvorens hij die rechten heeft kunnen
uitoefenen wanneer noodzakelijk voor de openbare orde of
nationale veiligheid.
▪ Onwettig verblijf = bevel om grondgebied te verlaten.
• Onder dwang kan maar:
o Verbod indien risico schending art 3 EVRM (verbod
foltering)
o Verbod op collectieve uitzetting, art 4 Vierde protocol
EVRM
BURGE RS VAN DE E URO PESE UN IE
Burger EU land = EU-burger
Bijzondere rechten:
- Vrij verkeer van personen (handvest)
- Actief en passief kiesrecht bij gemeenteraadsverkiezingen en Europese
verkiezingen
- Recht op bescherming van diplomatieke en consulaire instanties van alle
EU lidstaten
FUNDAMENTELE RECHTEN
BRO NN EN VA N FUNDA ME NT ELE RE CHT E N
• Grondwettelijke rechten
o Belgische Grondwet
▪ 1831: zeer vooruitstrevend
▪ Reactie op Willem I
• Persvrijheid
• Vrijheid onderwijs
• Verbod preventieve maatregelen…
▪ Nooit herschreven, wel aangevuld + EVRM
▪ Evolutie
• Eerst burgerlijke en politieke rechten: vooral negatieve
verplichtingen (wat overheid niet mag doen)
• Daarna sociale, economische en culturele rechten
• Ten slotte collectieve rechten: negatieve en positieve
verplichtingen (wat overheid wel en niet moet doen)
• Europese grondrechten
o De Raad van Europa – EVRM (na WO II Raad van Europa)
▪ Internationale organisatie
▪ Intergouvernementele aanpak
▪ Doelstellingen
3
, [ Belgisch publiekrecht – samenvatting ] 2020-2021
• Bevorderen rechtsstaat
• Bevorderen democratie
• Fundamentele rechten
▪ Specifieke initiatieven
• Terrorisme
• Onderwijs
• Cultuur
▪ Samenstelling:
• 47 verdragsstaten + observers (staten die geen lid zijn van
raad van Europa maar vinden wel interessant)
▪ Middel: internationale verdragen voorbereiden
• EVRM, handvest lokale autonomie, herziening ESH, …
• Soms specifieke toezicht mechanismes: bv CPT (commissie
preventie tortuur)
▪ Belangrijkste instellingen
• Parlementaire vergadering (overlegfunctie)
o 4x per jaar over resoluties, aanbevelingen, nieuwe
verdragen
• Comité van ministers
o Beleid, budget, toezicht uitvoering arresten van EHRM
• Europees Hof voor de Rechten van de Mens
o Afdwingen van EVRM
o De Europese Unie
▪ Supranationaal (boven de staten)
▪ Algemene doelstellingen
• Aanvankelijk: vrede door economische integratie
• Nu: veel meer nl. rechtsstaat en fundamentele rechten
▪ Basiswaarde EU:
• Rechtsstaat en eerbiediging mensenrechten
▪ Mogelijke toetreding van EU tot EVRM
▪ Handvest van de grondrechten (catalogus van de grondrechten die de EU wil)
• Dezelfde juridische waarde als VEU en VWEU
o Verdrag Europese Unie en Verdrag Werking EU
• Beperkte toepassing
o Alle EU-instellingen, organen en instanties
o Lidstaten bij uitvoering EU-recht (bv: omzetten
richtlijn)
• Traditionele grondrechten maar ook nieuwe
o Bescherming persoonsgegevens
o Vrijheid kunsten en wetenschappen
o Rechten EU-burgers
• Mondiale rechten
o Verenigde Naties
▪ BuPo-verdrag: betreffende burgerlijke en politieke rechten
▪ ECOSOC-verdrag: economische, sociale en culturele rechten
▪ Verschillende thematische verdragen
• Vrouwenverdrag
• Antifolterverdrag
• Verdrag inzake rechten personen met handicap
• …
4
