Financieel management in de publieke sector
Week 1: inleiding
Non-profit en publieke sector
Het doel is bij een nonprofit organisatie niet om winst te maken. De publieke sector heeft niet
het doel om winst te maken.
Publieke sector: karakter
- Gaat om het doel
- Niet op winst gericht
- Maar wat dan wel?
- Diverse producten
- Divers georganiseerd
- Bekostiging: niet marktgeoriënteerd
- Aanzienlijk deel van de economie: ongeveer de helft
Non-profit: onderdelen
1. Publiek georiënteerde organisaties: de traditionele overheid, publiekrecht
2. Middenveld: cliëntgerichte organisaties, zoals onderwijs, zorg, corporaties, openbaar
vervoer; privaatrecht en publiekrecht
3. Private organisaties: gericht op leden, zoals kerken, vakbond en, goede doelen:
privaatrecht
Afbakening
- Publieke sector: overheid + middenveld
- Non-profit: publieke sector + ledenorganisaties
- Wij richten ons op de publieke sector
- Dus ledenorganisaties buiten beschouwing gelaten
Overheid: wie?
- Rijk, provincie, gemeente, waterschap
- Agentschap en baten-lastendiensten
- ZBO’s bv: de Nederlandse Bank
- EU
- Gemeenschappelijke regelingen
Markt - Publieke sector
- Markt: beslissen, betalen en genieten in 1 hand. 1 persoon beslist gelijktijdig over
meerdere punten.
- Publieke sector: de relatie is doorgesneden. Beslissingen zijn verdeeld over meerdere
personen. Bv facturen na een operatie.
- Gevolg: totaal andere wijze van besluiten, uitvoeren en verantwoorden
,Markt en efficiëntie
Markt in theorie efficiënt, maar”
- Marktfalen
- Macro-economie
- Verdeling/rechtvaardigheid
- Paternalisme
Marktfalen
- Marktmacht
- Collectieve goederen
- Externe effecten
- Asymmetrische informatie
Hoe wordt ingegrepen?
- Regelgeving
- Zelf produceren
- Uitbesteden
- Financiële prikkels
- Overdrachten
- Overleg
- Overreding
Gaat dat goed?
- Natuurlijk lang niet altijd
- Budget Imperfecties, ofwel non-market failures
Non-market failures
- Output slecht gedefinieerd en moeilijk meetbaar
- Kwaliteit moeilijk vast te stellen (bij bijvoorbeeld ziekenhuizen)
- Geen concurrentie
- Geen criteria voor stopzetten beleid (‘bloempjes van Catharina’)
- Beloning voor formuleren probleem en ontwerpen oplossing
- Politieke conjunctuur
En het wordt nog erger
- Principaal-agent
- Common pool-probleem
Principaal-agentprobleem
- Kiezer: principaal
- Politicus: agent
- Probleem: politici willen rents (andere doelen)
- Speelt ook in relatie politici- ambtenaren
,Oplossing
- Contracten: lastig, want onzeker en complex
- Op zijn best incomplete contracten
- Gevaar altijd: residualpower (ongedekte macht in het spel)
- Alternatief: begrotingsinstituties
Begroting instituties
- Formele en informele regels en principes
- Voorbeelden:
1. comptabel
2. regels,
3. normering,
4. controle,
5. toezicht
Wat voor instituties?
Alles wat:
- Verantwoording verbetert
- Concurrentie intenser maakt
Common pool-probleem
- Netto baten voor deze groep groot; netto kosten gering
- Geld uit algemene middelen besteed aan afzonderlijke groepen
•Gevolg: te hoge uitgaven
Oplossing
Centraliseer begrotingsproces:
•Eén Partij Regering: delegatie aan fiscal entrepreneur
•Coalitie: onderhandeling → akkoord (contract)
Praktisch (1)
- Geen verborgen uitgaven/ fondsen
- Beperk open einde
- Beperk regelgeving die automatisch tot uitgaven leidt
, - Beperk contingent liabilities zoals garanties (expliciet én impliciet)
- Alle posten in vergelijkbare maatstaf
- Raam niet (te) optimistisch
- Niet creatief boekhouden
- Uitgaven gebruiken voor hun officiële doel
- Transparantie in procedures
- Begrotingsnormen
- Onafhankelijke informatie (NL: o.a. CPB, SCP, PBL, CBS, AR)
- Centraliseer begrotings-proces
- Maak de spelregels duidelijk
- Eénpartijregering: benoem een ‘financieel zwaargewicht’
- Coalitie: onderhandelingen → contract (bijvoorbeeld Regeerakkoord)
- Druk van buiten: IMF, EU, hogere overheid → lagere
Fasen
- Planning: besluitvorming
- Beheersing: (management) control; uitvoering
- Verslaggeving
- Controle en verantwoording
New Public Management (NPM)
- Uiteenlopende meningen over methoden en technieken uit de marktsector:
- Mag dat wel?
- Kan dat wel?
- NPM: Het moet!
- Adagium: running government like a business
Gevolgen NPM
- Focus op efficiency
- Planning- en budgetteringstechnieken
- Sturen op prestaties
- Meer concurrentie
Week 1: inleiding
Non-profit en publieke sector
Het doel is bij een nonprofit organisatie niet om winst te maken. De publieke sector heeft niet
het doel om winst te maken.
Publieke sector: karakter
- Gaat om het doel
- Niet op winst gericht
- Maar wat dan wel?
- Diverse producten
- Divers georganiseerd
- Bekostiging: niet marktgeoriënteerd
- Aanzienlijk deel van de economie: ongeveer de helft
Non-profit: onderdelen
1. Publiek georiënteerde organisaties: de traditionele overheid, publiekrecht
2. Middenveld: cliëntgerichte organisaties, zoals onderwijs, zorg, corporaties, openbaar
vervoer; privaatrecht en publiekrecht
3. Private organisaties: gericht op leden, zoals kerken, vakbond en, goede doelen:
privaatrecht
Afbakening
- Publieke sector: overheid + middenveld
- Non-profit: publieke sector + ledenorganisaties
- Wij richten ons op de publieke sector
- Dus ledenorganisaties buiten beschouwing gelaten
Overheid: wie?
- Rijk, provincie, gemeente, waterschap
- Agentschap en baten-lastendiensten
- ZBO’s bv: de Nederlandse Bank
- EU
- Gemeenschappelijke regelingen
Markt - Publieke sector
- Markt: beslissen, betalen en genieten in 1 hand. 1 persoon beslist gelijktijdig over
meerdere punten.
- Publieke sector: de relatie is doorgesneden. Beslissingen zijn verdeeld over meerdere
personen. Bv facturen na een operatie.
- Gevolg: totaal andere wijze van besluiten, uitvoeren en verantwoorden
,Markt en efficiëntie
Markt in theorie efficiënt, maar”
- Marktfalen
- Macro-economie
- Verdeling/rechtvaardigheid
- Paternalisme
Marktfalen
- Marktmacht
- Collectieve goederen
- Externe effecten
- Asymmetrische informatie
Hoe wordt ingegrepen?
- Regelgeving
- Zelf produceren
- Uitbesteden
- Financiële prikkels
- Overdrachten
- Overleg
- Overreding
Gaat dat goed?
- Natuurlijk lang niet altijd
- Budget Imperfecties, ofwel non-market failures
Non-market failures
- Output slecht gedefinieerd en moeilijk meetbaar
- Kwaliteit moeilijk vast te stellen (bij bijvoorbeeld ziekenhuizen)
- Geen concurrentie
- Geen criteria voor stopzetten beleid (‘bloempjes van Catharina’)
- Beloning voor formuleren probleem en ontwerpen oplossing
- Politieke conjunctuur
En het wordt nog erger
- Principaal-agent
- Common pool-probleem
Principaal-agentprobleem
- Kiezer: principaal
- Politicus: agent
- Probleem: politici willen rents (andere doelen)
- Speelt ook in relatie politici- ambtenaren
,Oplossing
- Contracten: lastig, want onzeker en complex
- Op zijn best incomplete contracten
- Gevaar altijd: residualpower (ongedekte macht in het spel)
- Alternatief: begrotingsinstituties
Begroting instituties
- Formele en informele regels en principes
- Voorbeelden:
1. comptabel
2. regels,
3. normering,
4. controle,
5. toezicht
Wat voor instituties?
Alles wat:
- Verantwoording verbetert
- Concurrentie intenser maakt
Common pool-probleem
- Netto baten voor deze groep groot; netto kosten gering
- Geld uit algemene middelen besteed aan afzonderlijke groepen
•Gevolg: te hoge uitgaven
Oplossing
Centraliseer begrotingsproces:
•Eén Partij Regering: delegatie aan fiscal entrepreneur
•Coalitie: onderhandeling → akkoord (contract)
Praktisch (1)
- Geen verborgen uitgaven/ fondsen
- Beperk open einde
- Beperk regelgeving die automatisch tot uitgaven leidt
, - Beperk contingent liabilities zoals garanties (expliciet én impliciet)
- Alle posten in vergelijkbare maatstaf
- Raam niet (te) optimistisch
- Niet creatief boekhouden
- Uitgaven gebruiken voor hun officiële doel
- Transparantie in procedures
- Begrotingsnormen
- Onafhankelijke informatie (NL: o.a. CPB, SCP, PBL, CBS, AR)
- Centraliseer begrotings-proces
- Maak de spelregels duidelijk
- Eénpartijregering: benoem een ‘financieel zwaargewicht’
- Coalitie: onderhandelingen → contract (bijvoorbeeld Regeerakkoord)
- Druk van buiten: IMF, EU, hogere overheid → lagere
Fasen
- Planning: besluitvorming
- Beheersing: (management) control; uitvoering
- Verslaggeving
- Controle en verantwoording
New Public Management (NPM)
- Uiteenlopende meningen over methoden en technieken uit de marktsector:
- Mag dat wel?
- Kan dat wel?
- NPM: Het moet!
- Adagium: running government like a business
Gevolgen NPM
- Focus op efficiency
- Planning- en budgetteringstechnieken
- Sturen op prestaties
- Meer concurrentie
