1. LEREN, EEN COMPLEX, DIVERS EN
ONZICHTBAAR FENOMEEN
1. Wat is leren?
leren = een mentaal proces waarbij als gevolg van leeractiviteiten een relatief stabiele
gedragsverandering tot stand komt
• leren gebeurt de hele tijd en in verschillende contexten Þ ‘je bent nooit te oud om te leren’
• onderscheid tussen schools en buitenschools leren
o afhankelijk van de plaats waar geleerd wordt
o afhankelijk van de aard van het leren + de inhoud van het leerproces
SCHOOLSE LEEROMGEVING BUITENSCHOOLSE LEEROMGEVING
formeel en intentioneel meestal informeel en incidenteel meestal
doelgericht, gestructureerd en georganiseerd geen vooropgestelde/explicite leerdoelen
door anderen
doel: bereiken van bepaalde vooropgestelde doel: afhankelijk van de situatie
leerdoelen
abstracte weergave van de werkelijkheid leren in de werkelijkheid Þ concrete
buiten het klaslokaal weergave
MAAR: deze indeling kan niet worden gezien als strikt
bv. schools informeel, buitenschools intentioneel, etc.
leren kende doorheen de geschiedenis verschillende stromingen van visies: leertheorieën
1. behaviorisme
2. cognitivisme
3. constructivisme
4. connectivisme
1
,1.1. Een behavioristische visie op leren (Watson)
= hoe beïnvloeden externe factoren het leergedrag bij mensen en dieren?
• het onderzoeken van het zintuiglijk, direct en objectief waarneembaar gedrag van mens
en dier staat centraal
• black-box-benadering: studie naar de relatie tussen
o prikkel (stimulus)
o gedrag (respons)
Þ respons = waarneembare reactie van het organisme op de stimulus
bv. ik krijg eten en ik eet ervan
• mentale leerprocessen (wat zich binnen in het organisme afspeelt) tussen stimulus en
respons worden dus buiten beschouwing gelaten (vandaar ‘black box’)
prikkel (stimulus) Þ lerende Þ gedrag (respons)
2
,Þ de nadruk van deze visie ligt op de waarneembare gedragsverandering(en) als resultaat van
een leerproces (en dus niet op de veranderingen binnen die black box)
het is vooral belangrijk dat de lerende het geleerde kan reproduceren
3 behavioristische leerprincipes (‘hoe komt leren tot stand?’):
1. klassieke conditionering
2. operante conditionering
3. leren door te imiteren, modelleren of sociaal leren
1.1.1. Klassieke conditionering (Pavlov)
* Wat is klassieke conditionering?
• = leren om een gebeurtenis met een andere te associëren
• in een bepaalde situatie komt er een respons als reactie op een stimulus
o bv. de hond van Pavlov kwijlt als er een belletje gaat
§ stimulus = voedsel/bel (zie schema)
§ respons = speeksel
o bv. de vervangleerkracht maakt wiskunde niet meer leuk
§ stimulus = de vervangleerkracht
§ respons = negatieve gevoelens voor wiskunde
• stimulus en respons worden geassocieerd met elkaar, vandaar dat klassieke conditionering
een leerproces door associatie wordt genoemd
ongeconditioneerde stimulus (OS) wekt een neutrale stimulus (NS)
FASE 1: VOOR het
ongeconditioneerde respons (OR) op wekt geen respons op
experiment
voedsel Þ kwijlen (reflex) bel Þ niet kwijlen
FASE 2: TIJDENS
voedsel + bel Þ kwijlen
het experiment
FASE 3: NA het geconditioneerde stimulus (CS) wekt geconditioneerde respons (CR) op
experiment bel Þ kwijlen
3
, Þ een NS (bel) met een andere OS (voedsel) lokt een OR (kwijlen) uit
Þ na verloop van tijd begint de NS (bel) een CR (kwijlen) uit te lokken die lijkt op de OR (kwijlen)
Þ na he leren noemen we een CS die CR opwekt het associëren van een neutrale stimulus naar
een respons
* Kenmerken van klassieke conditionering
1. uitdoving of extinctie (van de CR): wanneer de CS minder of nooit meer gekoppeld wordt
aan de OS, dan zal het aangeleerde gedrag verdwijnen
2. een uitgedoofde reactie kunnen we wel herconditioneren
3. stimulusgeneralisatie: de situatie waarbij een nieuwe stimulus, die sterk lijkt op de
bestaande (on)geconditioneerde stimulus, dezelfde respons bij een organisme oproept
bv. een kleuter kan ook op school naar het toilet
4. stimulusdiscriminatie: de situatie waarbij een individu leert een bepaalde stimulus te
onderscheiden van andere stimuli + op die bewuste stimulus met een specifieke respons
kan reageren bv. hoge beltoon = kwijlen, lage beltoon = niet kwijlen
* Toepassing van klassieke conditionering
bijna alle lichamelijke reacties op gebeurtenissen in de omgeving kunnen geconditioneerd worden
(alsook emotionele reacties)
• negatief: bv. angst is een aangeleerde reactie op een CS, maar kan ook afgeleerd worden
• positief: bv. reclame met mooie mensen lokt positieve reacties uit en die gevoelens
worden geassocieerd met het product
*Onwillekeurige/reflexmatige gedragingen
• = gedragingen die buiten onze wil liggen, waar we niet direct greep op hebben
• reflex = automatische reactie op een specifieke prikkel
• aangeboren reflexbewegingen bij baby’s bv. slikken
4
ONZICHTBAAR FENOMEEN
1. Wat is leren?
leren = een mentaal proces waarbij als gevolg van leeractiviteiten een relatief stabiele
gedragsverandering tot stand komt
• leren gebeurt de hele tijd en in verschillende contexten Þ ‘je bent nooit te oud om te leren’
• onderscheid tussen schools en buitenschools leren
o afhankelijk van de plaats waar geleerd wordt
o afhankelijk van de aard van het leren + de inhoud van het leerproces
SCHOOLSE LEEROMGEVING BUITENSCHOOLSE LEEROMGEVING
formeel en intentioneel meestal informeel en incidenteel meestal
doelgericht, gestructureerd en georganiseerd geen vooropgestelde/explicite leerdoelen
door anderen
doel: bereiken van bepaalde vooropgestelde doel: afhankelijk van de situatie
leerdoelen
abstracte weergave van de werkelijkheid leren in de werkelijkheid Þ concrete
buiten het klaslokaal weergave
MAAR: deze indeling kan niet worden gezien als strikt
bv. schools informeel, buitenschools intentioneel, etc.
leren kende doorheen de geschiedenis verschillende stromingen van visies: leertheorieën
1. behaviorisme
2. cognitivisme
3. constructivisme
4. connectivisme
1
,1.1. Een behavioristische visie op leren (Watson)
= hoe beïnvloeden externe factoren het leergedrag bij mensen en dieren?
• het onderzoeken van het zintuiglijk, direct en objectief waarneembaar gedrag van mens
en dier staat centraal
• black-box-benadering: studie naar de relatie tussen
o prikkel (stimulus)
o gedrag (respons)
Þ respons = waarneembare reactie van het organisme op de stimulus
bv. ik krijg eten en ik eet ervan
• mentale leerprocessen (wat zich binnen in het organisme afspeelt) tussen stimulus en
respons worden dus buiten beschouwing gelaten (vandaar ‘black box’)
prikkel (stimulus) Þ lerende Þ gedrag (respons)
2
,Þ de nadruk van deze visie ligt op de waarneembare gedragsverandering(en) als resultaat van
een leerproces (en dus niet op de veranderingen binnen die black box)
het is vooral belangrijk dat de lerende het geleerde kan reproduceren
3 behavioristische leerprincipes (‘hoe komt leren tot stand?’):
1. klassieke conditionering
2. operante conditionering
3. leren door te imiteren, modelleren of sociaal leren
1.1.1. Klassieke conditionering (Pavlov)
* Wat is klassieke conditionering?
• = leren om een gebeurtenis met een andere te associëren
• in een bepaalde situatie komt er een respons als reactie op een stimulus
o bv. de hond van Pavlov kwijlt als er een belletje gaat
§ stimulus = voedsel/bel (zie schema)
§ respons = speeksel
o bv. de vervangleerkracht maakt wiskunde niet meer leuk
§ stimulus = de vervangleerkracht
§ respons = negatieve gevoelens voor wiskunde
• stimulus en respons worden geassocieerd met elkaar, vandaar dat klassieke conditionering
een leerproces door associatie wordt genoemd
ongeconditioneerde stimulus (OS) wekt een neutrale stimulus (NS)
FASE 1: VOOR het
ongeconditioneerde respons (OR) op wekt geen respons op
experiment
voedsel Þ kwijlen (reflex) bel Þ niet kwijlen
FASE 2: TIJDENS
voedsel + bel Þ kwijlen
het experiment
FASE 3: NA het geconditioneerde stimulus (CS) wekt geconditioneerde respons (CR) op
experiment bel Þ kwijlen
3
, Þ een NS (bel) met een andere OS (voedsel) lokt een OR (kwijlen) uit
Þ na verloop van tijd begint de NS (bel) een CR (kwijlen) uit te lokken die lijkt op de OR (kwijlen)
Þ na he leren noemen we een CS die CR opwekt het associëren van een neutrale stimulus naar
een respons
* Kenmerken van klassieke conditionering
1. uitdoving of extinctie (van de CR): wanneer de CS minder of nooit meer gekoppeld wordt
aan de OS, dan zal het aangeleerde gedrag verdwijnen
2. een uitgedoofde reactie kunnen we wel herconditioneren
3. stimulusgeneralisatie: de situatie waarbij een nieuwe stimulus, die sterk lijkt op de
bestaande (on)geconditioneerde stimulus, dezelfde respons bij een organisme oproept
bv. een kleuter kan ook op school naar het toilet
4. stimulusdiscriminatie: de situatie waarbij een individu leert een bepaalde stimulus te
onderscheiden van andere stimuli + op die bewuste stimulus met een specifieke respons
kan reageren bv. hoge beltoon = kwijlen, lage beltoon = niet kwijlen
* Toepassing van klassieke conditionering
bijna alle lichamelijke reacties op gebeurtenissen in de omgeving kunnen geconditioneerd worden
(alsook emotionele reacties)
• negatief: bv. angst is een aangeleerde reactie op een CS, maar kan ook afgeleerd worden
• positief: bv. reclame met mooie mensen lokt positieve reacties uit en die gevoelens
worden geassocieerd met het product
*Onwillekeurige/reflexmatige gedragingen
• = gedragingen die buiten onze wil liggen, waar we niet direct greep op hebben
• reflex = automatische reactie op een specifieke prikkel
• aangeboren reflexbewegingen bij baby’s bv. slikken
4
